Nỗi lo sa mạc hóa

(SKDS) - Sa mạc hoá là một trong những vấn đề môi trường và tài nguyên thiên nhiên mà nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam đang phải đối mặt và giải quyết nhằm phát triển sản xuất nông nghiệp, đảm bảo an ninh lương thực, với những hệ quả về sinh thái và môi trường ngày càng nghiêm trọng. Chính vì vậy, chống sa mạc hóa là một việc làm cấp bách.

Thực trạng báo động

Trên thế giới hiện có khoảng 30% diện tích bề mặt Trái đất là hoang mạc hoặc đang diễn ra quá trình hoang mạc. Sự mở rộng của hoang mạc ở các vùng khô hạn, bán khô hạn và một số nơi ẩm ướt không chỉ do khí hậu và biến đổi khí hậu mà còn do sức ép gia tăng dân số và hoạt động sống của con người. Hàng năm trên toàn thế giới có 11 đến 13 triệu héc ta rừng bị chặt phá, hàng chục triệu héc ha đất bị suy thoái dẫn đến hoang mạc. Tại các vùng hoang mạc trên thế giới, tuy phạm vi, cường độ và mức độ tác hại có khác nhau, nhưng thực tế là quá trình hoang mạc hoá đang diễn ra trên phạm vi toàn cầu với những hệ quả về sinh thái và môi trường ngày càng nghiêm trọng.

Ở Việt Nam có khoảng 9,34 triệu ha đất hoang hóa, trong đó diện tích đã và đang chịu tác động mạnh bởi sa mạc hóa khoảng 7.550.000 ha, bao gồm đất trống bị thoái hóa mạnh (bao gồm cả đất bị đá ong hóa) trên cả nước là 7.000.000 ha; Đụn cát và bãi cát di động tập trung ở các tỉnh miền Trung là 400.000 ha; Đất bị xói mòn tại Tây Bắc, Tây Nguyên và một số nơi khác là 120.000 ha; Đất bị nhiễm mặn, nhiễm phèn tập trung ở đồng bằng sông Cửu Long (Tứ giác Long Xuyên) là 30.000 ha và đất khô hạn theo mùa hoặc vĩnh viễn tập trung ở Nam Trung bộ (Bình Thuận, Ninh Thuận và Nam Khánh Hóa) là 300.000 ha.

Để có những giải pháp tích cực nhằm ngăn trặn tình trạng trên. Ngày 1/11/2012, Tổ chức Công ước Liên Hợp quốc chống sa mạc hóa (UNCCD) cùng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam phối hợp với UBND Bình Thuận tổ chức Hội thảo chống sa mạc hóa. 

Theo báo cáo tại Hội thảo, riêng tỉnh Bình Thuận hiện có 89.995 ha diện tích đất bị hoang mạc hóa (chiếm 11,5% tổng diện tích đất trên toàn tỉnh). Tình hình sa mạc hóa ngày càng trầm trọng hơn ở các huyện ven biển. Đáng lo ngại là tốc độ thoái hóa đất diễn ra tốc độ ngày càng nhanh. Nhóm các nhà khoa học cho biết, gió mạnh liên tục ập tới những vùng đất đã bị hoang mạc ở Bình Thuận làm nên những cơn bão cát dữ dội. Mùa khô, tình trạng cát bay xuất hiện tạo thành những đồi cát di động làm tốc độ hoang mạc hóa nhanh hơn.

Chính vì vậy, tại Hội thảo nhiều nhà khoa học cho rằng. Chống lại quá trình suy thoái đất đang trở nên vấn đề ưu tiên.

Những giải pháp chống sa mạc hóa 

Khi đất bị hoang mạc hóa, có thể xem như là “đất chết” bởi không một loại cây nào có thể sống nếu không có sự giúp sức của con người. Để ngăn chặn tình trạng “đất chết” lấn vào làng mạc, đất nông nghiệp những năm qua các ngành chức năng tỉnh Bình Thuận nỗ lực thực hiện nhiều giải pháp mở rộng diện tích đất sản xuất cho người dân. Bằng nguồn vốn trung ương và địa phương, tỉnh đã nỗ lực xây dựng dải rừng phòng hộ ven biển chạy dài từ Tuy Phong đến Hàm Tân với hơn 8.000ha, chủ yếu là cây phi lao, xoan chịu hạn, keo lá liềm… Đây là những loại cây đang phát triển tốt trên đất cát di động và bán di động ven biển. Những dải rừng này bước đầu đã mang lại tác dụng lớn để phòng hộ chắn gió, cải thiện môi trường khu vực, phát triển và ổn định được mùa màng, đảm bảo cuộc sống cho người dân ven biển.

Trồng cây phi lao làm rừng phòng hộ ven biển Bình Thuận. Ảnh: B.Thương

Tại Hội thảo, đại diện của UNCCD đánh giá cao các đề tài nghiên cứu tại Bình Thuận, từ thu trữ nước mưa trên cát; Trồng rừng chống cát bay, tăng độ che phủ; Tăng cường phát triển hệ thống thủy lợi, đến các chương trình sản xuất nông nghiệp bền vững; Chuyển giao các biện pháp canh tác hợp lý... Với những thành công bước đầu này đã mở ra một khả năng thực hiện chế ngự sự khắc nghiệt của thiên nhiên và sẽ biến hàng ngàn ha “đất chết” thành những khu rừng sinh thái phục vụ du lịch, sản xuất…

 Nguyễn Thanh