Nỗi kinh hoàng cướp biển Somali

Lãnh hải Somali mới ngày nào còn là một vùng biển màu mỡ cho các tàu cá nước ngoài thả sức đánh bắt, bỗng chốc trở thành nỗi kinh hoàng bởi những vụ cướp biển.

Tình trạng vô chính phủ kể từ năm 1991 đã khiến Somali trở thành một trong những nơi bất an nhất thế giới. Nội chiến kéo dài từ thập kỷ 90 đã biến đất nước này trở thành đất nước không có luật lệ. Một phần tư trẻ em Somalia chết dưới 5 tuổi và hầu hết những cơ sở công cộng đều đổ sập. Ở đây, súng ống được bán khắp nơi và khi hứng chí hoặc nổi giận, người ta có thể xả đạn lên trời hoặc nhằm thẳng vào một ai đó.

Hải tặc thường dùng tàu siêu tốc để áp sát các thuyền lớn. Ảnh: Reuters

Somali có bờ biển dài nhất châu Phi với 3.300km và ngư trường cá ngừ rất phong phú. Vùng biển ngoài khơi Somali (khu vực Ấn Độ Dương nối với Biển Đỏ) được xem là một trong những vùng biển nguy hiểm nhất thế giới. Sự bất ổn của nội bộ Somali đã trở thành cơ hội béo bở cho các tàu đánh cá nước ngoài vào lãnh hải nước này đánh trộm hải sản. Ngư dân Somali kể lại rằng những kẻ trộm đầu tiên là tàu đánh cá Đài Loan, kế đó là tàu Tây Ban Nha và các nước khác. Theo báo cáo của Liên hợp quốc, mỗi năm ước tính những tên đánh cá trộm này kiếm được ít nhất 90 triệu USD. Thấy cuộc sống và nghề nghiệp bị đe dọa, một số ngư dân Somali dùng tàu cặp tàu đánh cá Đài Loan và các nước khác bắt "nộp thuế" hoặc chia cá bắt được. Sau nhiều vụ uy hiếp tàu cá nước ngoài thành công ngoài mong đợi, những ngư dân không cảm thấy hài lòng với "tiền thuế" thu được từ các tàu cá và họ nghĩ ra chiêu thức có thể kiếm được bộn tiền: Đó là bắt giữ con tin để đòi tiền chuộc.

Trong hai năm 2005-2006, Liên hiệp Tòa án Somali (UIC), một tổ chức chính trị Hồi giáo theo đường lối cực đoan, nắm quyền ở Somali, những vụ cướp tàu tạm lắng xuống vì luật lệ UIC rất hà khắc. Nhưng kể từ khi Ethiopia xâm lăng Somalia đánh đuổi UIC tháng 12/2006, Somali rơi vào khoảng trống quyền lực thì cướp biển hoành hành trở lại, dữ dằn hơn, đông hơn và không chỉ có ngư dân bất mãn.

Các lãnh chúa cát cứ ở các bang có biển và doanh nhân Somalia giàu có nhưng vô lương tâm đánh hơi thấy cướp biển là một "ngành công nghiệp" hái ra tiền nên đã nhảy vào đầu tư. Ban đầu, họ tạo điều kiện cho những tên cướp gốc ngư dân đi ăn cướp theo cách thức ăn chia sòng phẳng. Sau đó, sẵn tiền và thế lực, họ lập ra các nhóm cướp biển toàn là lính thiện chiến trang bị vũ khí hiện đại từ tiểu liên AK 47 đến súng phóng lựu và phương tiện tối tân như xuồng cao tốc.

Trong cuộc chiến chống khủng bố toàn cầu, Mỹ, Anh và nhiều nước khác đặc biệt chú trọng điểm nóng Somali và tại đất nước này, việc tiễu trừ các toán cướp biển cũng là một phần của chiến dịch chống khủng bố.

Năm 2002, hải quân Anh đã gửi tàu khu trục HMS Cumberland, máy bay trực thăng cùng các tay súng thiện xạ tới cảng Bossasso ở miền Đông Bắc Somali khi có tin một tàu thương mại của họ bị hải tặc tấn công. Kể từ sau sự kiện khủng bố 11/9/2001 tại Mỹ, một đội tàu chiến quốc tế đã được thành lập để tuần tra vùng vịnh Aden và một số khu vực "nhạy cảm" ở Biển Đỏ, Ấn Độ Dương, trong đó có lãnh hải Somali. Lực lượng gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc cũng siết chặt an ninh cả ở đất liền lẫn trên mặt biển nước này.

Tuy nhiên, những đội tàu chiến hùng mạnh đôi khi không đủ để dẹp hải tặc. Vì là dân địa phương, bọn cướp thuộc lòng từng mét vuông tại biển Somali. Khi đụng tàu tuần tra, chúng dễ dàng biến thành những ngư dân hiền lành, chỉ đến khi gặp những con mồi không có khả năng chống đỡ, sự ghê gớm của chúng mới hiện hình. Những chiếc thuyền cao tốc rất gọn nhẹ giúp bọn hải tặc thoắt ẩn, thoắt hiện, rất khó kiểm soát đối với hệ thống ra-đa của tàu quân sự quốc tế. Cuộc chiến chống hải tặc tại vùng biển Somali vì thế không thu được nhiều kết quả khả quan. Trong những năm gần đây, những toán cướp biển vẫn không ngừng tung hoành ngang dọc, biến mặt biển phía Đông châu Phi trở thành một trong những khu vực nguy hiểm nhất thế giới. Sau những gì đã xảy ra, có thể thấy rằng, chừng nào tình trạng vô chính phủ còn tiếp diễn tại Somali thì nạn cướp biển vẫn không ngừng sinh sôi. Chỉ đến khi một chính phủ thực thụ với nền chính trị lành mạnh được hình thành, an ninh mới có điều kiện lan tỏa và cướp biển sẽ không còn chốn dung thân.

Hải tặc Somali đã hoành hành ở Vịnh Aden (vùng biển giữa Somali và Yemen)

Thành phố cảng Eyl ở khu vực bán tự trị Puntland, nơi phần lớn tàu bị cướp được đưa về neo đậu, đã trở thành một "thành phố cướp biển" với đủ thứ dịch vụ phục vụ cho sự bùng nổ của "công nghiệp cướp biển" hiện đại này. "Công nghiệp cướp biển" ở Somali nằm dưới sự kiểm soát của các băng nhóm vũ trang hùng hậu, phần lớn ở Puntland, nơi không có sự cai trị của chính phủ trung ương trong gần 20 năm qua. Thông thường cướp biển kiếm được tiền chuộc từ một tàu bị bắt cóc từ 300.000 - 1,5 triệu USD. Phí bảo hiểm cho tàu đi qua vịnh Aden đã tăng gấp 10 lần trong năm qua do lo sợ tàu gặp cướp biển.

Jama, một thành viên cấp cao trong nhóm hải tặc đóng ở Eyl (Puntland-Somali), đã kiếm được hàng trăm nghìn USD, đủ để tậu một chiếc Land Cruiser và xây toà dinh thự 6 phòng ngủ tại Garowe, cho gia đình hắn. Ngày bội thu của Jama là ngày hắn kiếm được 92.000 USD tiền chia chác từ khoản 1,3 triệu USD tiền chuộc một tàu Hy Lạp. Tàu MV Centauri, đã được phóng thích sau 10 tuần và thuỷ thủ đoàn bình yên vô sự. Chỉ trong chớp mắt, Jama nói, chuyện tình cảm của hắn thay đổi nhanh chóng. "Có một cô gái sống ở Garowe, cách Eyl khoảng 160km. Tôi yêu cô ta, tôi cố gắng tiếp cận với cô ta nhiều lần, nhưng đều bị từ chối. Tuy nhiên, kể từ khi tôi là cướp biển, có nhiều tiền của, cô ấy đã nhiều lần đến với tôi. Nhưng tôi từ chối", hắn kể.

Đến Eyl, có thể thấy nhiều người ăn mặc chỉn chu, thắt cà vạt, xách laptop, xài điện thoại vệ tinh... Đó có thể là một "kế toán" hay là một "nhà thương thuyết" của cướp biển, chuyên điều đình các vụ chuộc tàu. Những dịch vụ liên quan như lo ăn uống cho các con tin là một "nguồn thu" không nhỏ cho kinh tế Puntland. Ở Eyl, có nhiều nhà hàng đặc biệt, được lập nên để phục vụ thủy thủ của các tàu bị cướp và trông nom con tin chờ chủ tàu chuộc. Eyl gần như là một "thiên đường" của cướp biển vì hầu như nhà chức trách không làm gì để ngăn chặn. Thành phố cảng Eyl ngày càng thịnh vượng, thêm nhiều nhà cửa nguy nga, xe hơi sang trọng... Theo các nhà quan sát, năm 2008, cướp biển Somali kiếm được ít nhất 30 triệu USD tiền chuộc, nhiều hơn cả ngân sách năm của Puntland, chỉ khoảng 20 triệu USD.

Hải Bằng