Nỗ lực để kết thúc đại dịch HIV/AIDS ở nước ta

Hướng tới mục tiêu 90-90-90 để kết thúc dịch AIDS tại Việt Nam là mục tiêu mà nước ta đang phấn đấu. Để hướng tới mục tiêu này, có rất nhiều khó khăn, thách thức mà nước ta đang phải vượt qua. Nhân Tháng hành động quốc gia phòng, chống HIV/AIDS 2015 và Ngày Thế giới phòng, chống AIDS (1/12), phóng viên báo Sức khỏe&Đời sống đa phỏng vấn TS. Nguyễn Hoàng Long, Cục trưởng Cục Phòng, chống HIV/AIDS để làm rõ hơn về vấn đề này.

TS. Nguyễn Hoàng Long.

PV: Một trong những khẩu hiệu của tháng hành động năm nay là “Điều trị ARV sớm giúp người nhiễm HIV sống khỏe mạnh và giảm lây nhiễm HIV”, chúng ta sẽ làm gì để thực hiện, thưa ông?

TS. Nguyễn Hoàng Long: Điều trị bằng thuốc kháng virut ARV giúp người nhiễm HIV tăng khả năng hồi phục hệ thống miễn dịch, giảm nguy cơ mắc những bệnh nhiễm trùng cơ hội, giảm tử vong, cải thiện và nâng cao chất lượng cuộc sống. Đồng thời, điều trị ARV kịp thời cho người nhiễm còn là một trong các biện pháp dự phòng làm giảm khả năng lây lan HIV ra cộng đồng. Một số nghiên cứu cũng đã chỉ ra rằng, người nhiễm HIV nếu được điều trị sớm bằng ARV và tuân thủ điều trị tốt có tuổi thọ tương đương những người không bị nhiễm HIV. Do vậy hiện nay chúng ta đang có chủ trương mở rộng và điều trị sớm bằng cách: nâng ngưỡng bắt đầu điều trị ARV cho người nhiễm HIV tương đương các nước tiên tiến theo khuyến cáo của WHO, tức là nâng lên ngưỡng 500 tế bào CD4/mm3 máu và điều trị ngay ARV khi phát hiện nhiễm HIV không phụ thuộc CD4 cho các đối tượng nhiễm HIV nguy cơ cao, phụ nữ mang thai (PNMT) nhiễm HIV, người nhiễm HIV ở vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo, người nhiễm có CD4 ≤ 500 TB/mm3; Mở rộng mạng lưới cung cấp dịch vụ điều trị và chăm sóc HIV/AIDS bằng cách phân cấp và lồng ghép vào hệ thống khám chữa bệnh bảo hiểm y tế (BHYT) ban đầu, tổ chức điều trị ARV trong trại giam, Trung tâm 06. Điề u trị ARV hiện nay đã được triể n khai tấ t cả 63 tỉ nh, thà nh, vớ i 312 cơ sở điều trị , 562 trạ m y tế triể n khai cấp phát thuốc ARV cho đến nay đã điề u trị cho 102.537 bệ nh nhân, tăng gấp hơn 2 lầ n so vớ i năm 2010.

Trong thời gian tới, khi nguồn lực tài trợ quốc tế giảm thì chúng ta xác định BHYT đang là giải pháp đảm bảo bền vững trong điều trị ARV cho người nhiễm HIV. Do vậy chúng ta cần tăng cường truyền thông về lợi ích của điều trị bằng ARV, lợi ích của BHYT trong chăm sóc, điều trị HIV/AIDS để người nhiễm HIV tiếp cận điều trị một cách bền vững.

PV: Để “Hướng tới mục tiêu 90-90-90, kết thúc dịch AIDS tại Việt Nam”, chúng ta cần phải nỗ lực vượt qua những thách thức nào?

TS. Nguyễn Hoàng Long: HIV/AIDS hiệ n vẫn đang là vấ n đề sứ c khỏ e công cộ ng quan trọ ng, là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây gánh nặng bệnh tật ở Việt Nam. Số lũy tích HIV tiếp tục tăng cao, trên 200 nghìn người nhiễm HIV cần được chăm sóc, điều trị thường xuyên, liên tục, suốt đời. Mỗi năm vẫn có 12.000 HIV mới và 2.000-3.000 trường hợp tử vong do HIV/AIDS, gây tác động rất lớn về sức khỏe, kinh tế - xã hội. Hơn nữa, nhóm người có hành vi nguy cơ lây nhiễm HIV vẫn ở mứ c cao.

Mức độ bao phủ chương trì nh vẫ n còn hạn chế, kể cả dự phòng, can thiệp giảm hại, xét nghiệm và điều trị, chưa đạt được mứ c có thể khố ng chế đượ c đại dị ch HIV/AIDS.

Nguồn lự c cho phò ng, chố ng HIV/AIDS chủ yế u dự a và o việ n trợ củ a quố c tế , đang cắt giảm nhanh, trong khi các nguồn tài chính trong nước (NSNN, BHYT) chưa kịp bù đắp thiếu hụt tài chính. Trong khi nguồn lực bị cắt giảm thì các mục tiêu, chỉ tiêu phòng chống HIV/AIDS tiếp tục tăng cao (như mục tiêu 90-90-90, mục tiêu điềutrị Methadone cho 80.000 bệnh nhân...).

Trong giai đoạn vừa qua, nhân lự c cho công tá c phò ng, chố ng HIV/AIDS do cá c dự á n chi trả . Khi các tổ chứ c quốc tế cắt giảm, hoặ c không chi trả lương và trợ cấ p cho ngườ i thự c hiệ n cung cấ p cá c dị ch vụ thì sẽ thiế u hụ t nhân lự c, trong khi đó nhân lự c thay thế chưa đượ c đà o tạ o về chuyên môn nghiệ p vụ .

PV: Trong giai đoạn tới, chúng ta cần tập trung vào những khâu trọng tâm gì để vượt qua những thách thức trên và kiểm soát dịch bệnh, thưa Cục trưởng?

TS. Nguyễn Hoàng Long: Để thực hiện thành công mục tiêu 90-90-90 và tiến tới kết thúc dịch AIDS, nước ta cần quyết liệt triển khai toàn diện các dịch vụ từ dự phòng, chẩn đoán về chăm sóc, điều trị. Về hoạt động dự phòng, can thiệp giảm hại, ưu tiên tập trung các địa bàn có dịch HIV và có nguy cơ xuất hiện dịch HIV cao; triển khai đồng bộ các can thiệp từ dự phòng đến điều trị cho đối tượng đích như truyền thông thay đổi hành vi, mở rộng phân phát BKT, BCS, điều trị methadone. Về xét nghiệm phát hiện nhiễm HIV, tập trung mở rộng xét nghiệm HIV dựa vào cộ ng đồ ng. Đồng thời, mở rộng và phân

cấ p mạng lưới phòng xét nghiệm khẳ ng đị nh (PXNKĐ) HIV tại tuyến huyện bằng 3 test nhanh. Tổ chức thực hiện điều trị ARV theo tiêu chuẩn mới của Bộ Y tế và tiếp tục truyền thông về lợi ích của điều trị bằng ARV, lợi ích của BHYT trong chăm sóc, điều trị HIV/AIDS để người nhiễm HIV tiếp cận điều trị một cách bền vững.

Ngành y tế cần kiện toàn các cơ sở điều trị HIV/AIDS để tiếp cận được với BHYT, nâng cao năng lực cán bộ y tế trong hệ thống y tế công, tư về chăm sóc và điều trị, thiết lập hệ thống cung ứng thuốc ARV, methadone và các sinh phẩm xét nghiệm liên tục, đảm bảo chất lượng và giá thành hợp lý...

PV: Trân trọng cảm ơn Cục trưởng!