Rối loạn tiền đình là gì?
Rối loạn tiền đình thường gặp ở người cao tuổi, nhưng ngày càng có xu hướng trẻ hóa, xuất hiện ở mọi lứa tuổi và phổ biến hơn ở người trưởng thành. Nếu không được điều trị sớm, bệnh có thể gây nhiều biến chứng, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống.
Rối loạn tiền đình là tình trạng quá trình truyền dẫn và tiếp nhận thông tin của hệ tiền đình bị rối loạn hoặc tắc nghẽn do tổn thương dây thần kinh số 8, động mạch nuôi dưỡng não, hoặc các tổn thương khác tại tai trong và não. Khi đó tiền đình mất khả năng giữ thăng bằng, gây loạng choạng, hoa mắt, chóng mặt, ù tai, buồn nôn… Những triệu chứng này tái diễn nhiều lần và thường xuất hiện đột ngột, gây khó chịu và cản trở sinh hoạt, lao động của người bệnh.
Hai yếu tố chính làm tăng nguy cơ mắc bệnh là tuổi tác và tiền sử bệnh.
- Rối loạn tiền đình có thể gặp ở mọi độ tuổi, nhưng tỷ lệ ở người cao tuổi cao hơn. Theo dữ liệu y tế, trong 100 người từ 40 tuổi trở lên, có khoảng 30 người mắc rối loạn tiền đình. Hiện nay, do ảnh hưởng của môi trường và khí hậu, số người trẻ xuất hiện triệu chứng rối loạn tiền đình cũng đang tăng.
- Những người từng có tiền sử chóng mặt có nguy cơ cao phát triển rối loạn tiền đình về sau.
Rối loạn tiền đình thường gặp ở người cao tuổi, nhưng ngày càng có xu hướng trẻ hóa.
Hai loại rối loạn tiền đình
- Rối loạn tiền đình ngoại biên: xuất phát từ tổn thương hệ tiền đình ở vùng tai trong. Triệu chứng thường rầm rộ với chóng mặt, mất thăng bằng nhưng ít nguy hiểm đến tính mạng. Đây là nhóm bệnh phổ biến nhất.
- Rối loạn tiền đình trung ương: do tổn thương nhân tiền đình tại thân não hoặc tiểu não. Nhóm bệnh này ít gặp hơn nhưng nguy hiểm hơn.
Yếu tố gây rối loạn tiền đình
Rối loạn tiền đình ngoại biên
- Viêm thần kinh tiền đình hoặc viêm tai trong: do nhiễm virus hoặc vi khuẩn.
- Chấn thương vùng đầu hoặc cột sống cổ: ảnh hưởng đến dây thần kinh và tuần hoàn, gây tổn thương hệ tiền đình.
- Rối loạn chuyển hóa như đái tháo đường, rối loạn lipid máu, suy giáp.
- Tác dụng phụ của thuốc: một số thuốc như aminoglycoside, thuốc an thần, thuốc giảm đau thần kinh có thể tác động đến tai trong.
- Yếu tố tâm lý: căng thẳng, lo âu, trầm cảm có thể làm nặng thêm triệu chứng.
- Mất ngủ, làm việc quá sức, thay đổi thời tiết: khiến cơ thể suy nhược và ảnh hưởng hoạt động thần kinh - tuần hoàn.
- U dây thần kinh số 8.
- Viêm tai giữa cấp hoặc mạn tính.
Nguyên nhân rối loạn tiền đình trung ương
- Đột quỵ não (đặc biệt vùng cầu não, tiểu não hoặc chẩm).
- U não.
- Hạ huyết áp tư thế.
- Hội chứng Wallenberg.
- Giang mai thần kinh.
- Xơ cứng rải rác.
- Thiếu máu tuần hoàn não.
- Đau đầu migraine.
Những người có nguy cơ cao mắc rối loạn tiền đình
Rối loạn tiền đình có thể gặp ở nhiều nhóm tuổi, nhưng một số đối tượng có nguy cơ cao hơn do đặc điểm sức khỏe, lối sống hoặc tính chất công việc:
1. Người trung niên và cao tuổi
- Tuần hoàn máu kém và thoái hóa hệ thần kinh - tiền đình theo tuổi.
- Nguy cơ đột quỵ cao, dẫn đến rối loạn tiền đình trung ương.
- 2. Người mắc bệnh nền mạn tính
- Tăng huyết áp, đái tháo đường, rối loạn lipid máu ảnh hưởng tuần hoàn và tai trong.
- Thoái hóa đốt sống cổ gây chèn ép mạch máu lên não, dễ dẫn đến hội chứng tiền đình.
- 3. Người bị viêm tai, chấn thương đầu hoặc tai
- Gây tổn thương hệ tiền đình ngoại biên.
- 4. Người làm việc căng thẳng, ít vận động, rối loạn giấc ngủ
- Stress kéo dài làm tăng cortisol, góp phần gây bệnh tim mạch, tăng huyết áp, đái tháo đường và tổn thương hệ thần kinh, trong đó có dây thần kinh số 8.
- 5. Phụ nữ, đặc biệt giai đoạn tiền mãn kinh hoặc mãn kinh
- Thay đổi nội tiết tố, tuần hoàn và tâm lý khiến nguy cơ rối loạn tiền đình cao hơn.
6. Phụ nữ mang thai
- Ốm nghén, chán ăn dẫn đến thiếu dinh dưỡng; tâm lý thay đổi, lo lắng khiến thai phụ dễ chóng mặt, choáng váng và xuất hiện triệu chứng rối loạn tiền đình.
Tóm lại: Rối loạn tiền đình có thể ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống nếu không được phòng ngừa và điều trị đúng cách. Để giảm nguy cơ mắc bệnh và ngăn ngừa tái phát, cần:
- Duy trì lối sống lành mạnh: ngủ đủ giấc, ăn uống đầy đủ dinh dưỡng, uống đủ nước, tập thể dục đều đặn.
- Kiểm soát tốt bệnh lý nền: điều trị ổn định tăng huyết áp, đái tháo đường, rối loạn lipid máu, thoái hóa cột sống cổ.
- Khám sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm vấn đề ảnh hưởng đến hệ tiền đình.
- Quản lý stress: tránh lo âu kéo dài, thư giãn qua đọc sách, nghe nhạc, thiền…
- Tránh thay đổi tư thế đột ngột: ngồi dậy từ từ, hạn chế xoay đầu nhanh, chú ý khi lên xuống cầu thang, tránh đọc báo trên xe.
- Hạn chế môi trường gây kích thích tiền đình: tránh tàu xe dài giờ, tránh tiếng ồn, ánh sáng chớp nháy hoặc sử dụng máy tính liên tục mà không nghỉ.
- Tập phục hồi tiền đình theo hướng dẫn chuyên môn.
- Đi khám khi xuất hiện dấu hiệu nghi ngờ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
