1. Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ gây nên áp xe vú
Áp xe vú là tình trạng tụ mủ khu trú ở mô vú thường gặp trong thời kỳ hậu sản, đang cho con bú chiếm tỷ lệ 2-3%. Ngoài ra, áp xe vú cũng có thể xảy ra ở những phụ nữ thừa cân, có ngực lớn hoặc người ít vệ sinh cá nhân. Trong trường hợp hiếm gặp, viêm vú và áp xe vú có thể là một dấu hiệu của bệnh ung thư vú. Tuy nhiên, áp xe vú phổ biến nhất là do nhiễm khuẩn.
Có hai loại vi khuẩn Staphylococcus aureus và Streptococcus là nguyên nhân thường gặp nhất gây nên bệnh áp xe vú. Ngoài ra các nguyên nhân khác như vi khuẩn kỵ khí, trực khuẩn thương hàn và tắc nghẽn ống dẫn ở núm vú do sẹo cũng có thể gây nên áp xe vú.
Các nhà nghiên cứu cho thấy những yếu tố làm tăng nguy cơ mắc áp xe vú bao gồm: Áp xe vú có nguy cơ xuất hiện nếu người mẹ đang cho con bú, cho bú không đúng cách, cho bú không đủ số lần, không đủ thời gian khiến sữa tích tụ lại trong vú. Với những người mặc áo ngực chật hoặc núm vú bị trầy xước, tắc ống dẫn sữa... cũng có thể dẫn đến nguy cơ áp xe.
Ngoài ra, viêm vú hậu sản điều trị không hiệu quả và các tình trạng làm suy giảm miễn dịch ở những người bệnh mạn tính cũng là yếu tố nguy cơ gây áp xe vú.
Áp xe vú thường gặp ở phụ nữ thời kỳ sinh đẻ, nuôi con bú.
2. Dấu hiệu và biểu hiện khi bị áp xe vú
Tùy từng vị trí và giai đoạn bệnh mà áp xe vú có biểu hiện khác nhau:
- Nếu ở giai đoạn đầu: Giai đoạn này viêm nhiễm nên người bệnh thường khởi phát đột ngột với sốt cao, mệt mỏi, đau đầu, mất ngủ. Đau nhức ở sâu trong tuyến vú, đau tăng khi cử động vai hay cánh tay. Vú bị viêm sưng to, mật độ chắc, hạch ở nách cùng bên sưng to và đau. Vùng da trên ổ viêm bình thường nếu ổ viêm ở sâu trong tuyến hoặc nóng, đỏ, phù nề nếu ổ viêm nằm ngay dưới da hay trên bề mặt của tuyến.
- Giai đoạn sau các tổ chức viêm nhiễm tạo thành áp xe: Tùy từng người bệnh có thể xuất hiện một hay nhiều ổ áp-xe nằm ở một hay nhiều thùy khác nhau của tuyến vú. Người bệnh có các triệu chứng của giai đoạn viêm đều tăng nặng lên: hội chứng nhiễm khuẩn, nhiễm độc như sốt cao, rét run, môi khô, lưỡi bẩn, đau đầu, khát nước, da xanh, vùng da trên ổ áp-xe thường nóng, căng, sưng đỏ hay phù tím.
Nếu không được can thiệp và điều trị bệnh có thể có những biến chứng. Nếu trường hợp ổ áp xe nằm ở sâu các biểu hiện ngoài da vẫn có thể bình thường. Các tĩnh mạch dưới da nổi rõ, hạch bạch huyết sưng viêm, núm vú tụt vào trong. Trường hợp ổ áp-xe thông với các ống dẫn sữa, có thể thấy sữa lẫn mủ chảy ra ở đầu núm vú. Chọc ổ áp-xe có thể hút được mủ.
Và tình trạng áp xe vú mà không được điều trị hoặc điều trị không đúng có thể gây biến chứng viêm xơ tuyến vú mạn tính. Biến chứng này chỉ ảnh hưởng đến thẩm mỹ và chức năng tuyến vú mà còn tiềm ẩn nguy cơ ung thư vú.
Biến chứng nặng nề nữa là hoại tử vú do vi khuẩn có độc tính cao hoặc do trực khuẩn hoại thư gây ra. Khi đó biểu hiện là hội chứng nhiễm khuẩn, nhiễm độc nặng, tụt huyết áp, toàn thân suy sụp. Người bệnh có biểu hiện vú sưng căng to, phù nề, da trên ổ áp-xe có màu vàng nhạt hay bị hoại tử. Hạch bạch huyết sưng đau.
3. Chẩn đoán áp xe vú
Ngoài các biểu hiện lâm sàng như người bệnh sốt cao, rét run, vú sưng – nóng – đỏ – đau, khi thăm khám thấy các nhân mềm và có ổ chứa dịch ấn lõm. Hạch nách ấn đau, sữa có lẫn mủ vàng. Để chẩn đoán chính xác các bác sĩ sẽ chỉ định thêm xét nghiệm, chẩn đoán hình ảnh như: Khi siêu âm, xét nghiệm công thức máu, xét nghiệm CRP (C – reactive protein) , chọc dò ổ viêm có mủ, cấy vi khuẩn làm kháng sinh đồ… vì trong một số trường hợp hiếm gặp đây có thể là dấu hiệu của ung thư vú
4. Xử trí khi bị áp xe vú
Tùy từng trường hợp mà có các xử trí khác nhau. Đối với bà mẹ cho con bú khi có biểu hiện áp xe vú cần nghỉ ngơi, không cho con bú bên vú bị áp xe. Người bệnh nên ăn các thức ăn mềm, dễ tiêu hóa nhưng đảm bảo đủ dinh dưỡng để nhanh hồi phục sức khỏe.
Chỉ cho con bú bên không bị áp xe hoặc vắt sữa ra cho con bú ngoài để tránh tình trạng nhiễm khuẩn cho trẻ. Xoa bóp nhẹ nhàng, chườm nóng, vắt bỏ sữa để hỗ trợ thông tuyến sữa. Sau đó cần khám bác sĩ để được tư vấn và điều trị đúng.
Tương tự, với các trường hợp khác khi thấy có biểu hiện áp xe vú cần đến cơ sở y tế để được các bác sĩ khám và tư vấn cụ thể.
Về điều trị với nguyên tắc điều trị nội khoa kết hợp ngoại khoa nên người bệnh cần uống thuốc theo chỉ định của bác sĩ.
Nếu trường hợp uống thuốc không điều trị triệt để bệnh, bên vú áp xe sẽ được chích rạch, dẫn lưu tháo mủ. Chỉ cần chích nặn mủ đối với áp xe vùng da nông. Đối với áp xe sâu bên trong, chích áp xe theo đường nan hoa ở chỗ nông nhất nhưng phải cách núm vú từ 2 cm đến 3 cm. Sau khi tháo mủ bác sĩ sẽ đặt ống dẫn lưu. Hàng ngày, vú áp xe sẽ được bơm rửa các ổ dịch bằng dung dịch sát khuẩn, kết hợp với dùng thuốc kháng sinh toàn thân.
Tóm lại: Áp xe vú là vấn đề thường gặp trong thời kỳ hậu sản, đang cho con bú do tình trạng tắc tia sữa, viêm hóa mủ tạo nên những ổ mủ tại vú. Vì vậy muốn tránh áp xe vú cần giữ gìn vệ sinh tốt vùng vú và núm vú trước và sau khi cho con bú. Tránh làm xây sát, rạn nứt đầu núm vú khi cho con bú.
Nên cho con bú hết từng bên vú, nếu trẻ bú chưa hết thì vắt sữa ra, tránh ứ đọng sữa, tắc sữa dễ bị áp xe. Tăng cường sức đề kháng của cơ thể bằng cách ăn uống đầy đủ dinh dưỡng; tránh thức khuya, lao động vừa sức.
Ngoài ra cũng nên mặc áo ngực phù hợp, vừa vặn... để tránh gây tổn thương vú. Khi thấy những dấu hiệu nghi ngờ mắc bệnh, cần tới cơ sở y tế để được thăm khám và tư vấn cụ thể.
Phân loại áp xe vú:
– Áp xe vú nguyên phát :
+ Gồm áp xe vú trong giai đoạn tiết sữa và áp xe vú ngoài giai đoạn tiết sữa.
+ Thường gặp ở phụ nữ trẻ tuổi, đặc biệt hút thuốc.
+ Người lớn tuổi, có bệnh lý mạn tính (đái tháo đường, viêm khớp mạn tính, người bị suy giảm miễn dịch): hiếm gặp hơn.
– Áp xe vú thứ phát: Xảy ra sau nhiễm trùng vùng dưới da núm vú như viêm tuyến bã, xạ trị.
Mời độc giả xem thêm video:
Sai lầm: Ăn quả thay rau vừa tăng cân vừa hại sứckhỏe.
