Thời gian vừa qua, nhiều nước phát triển trên thế giới đã có hợp tác chiến lược với Việt Nam trong ngành công nghiệp chip bán dẫn. Đặc biệt, sau khi Việt Nam và Hoa Kỳ nâng cấp quan hệ ngoại giao lên quan hệ đối tác chiến lược toàn diện, ngành công nghiệp chip bán dẫn tại Việt Nam đứng trước cơ hội lớn để phát triển.
Bộ GD&ĐT cho biết, để đón đầu xu hướng này, việc chuẩn bị nguồn nhân lực chất lượng cao vô cùng quan trọng. Bộ GD&ĐT đã tổ chức khảo sát, tổng hợp, tập hợp số liệu để có được bức tranh ban đầu về khả năng, tiềm năng cũng như sự sẵn sàng của hệ thống giáo dục đào tạo, chuẩn bị cho nguồn nhân lực cần thiết cho ngành công nghiệp này.
5 năm tới, nhu cầu nhân lực trong lĩnh vực chip bán dẫn khoảng 20.000 người
PGS.TS Nguyễn Thu Thủy, Vụ trưởng Vụ Giáo dục đại học (Bộ GD&ĐT) thông tin, hiện nay, có trên 50 doanh nghiệp FDI lớn đã đầu tư vào Việt Nam về công nghiệp vi điện tử và bán dẫn, trong đó lĩnh vực thiết kế vi mạch đòi hỏi nhiều nhất nguồn nhân lực chất lượng cao. Dự kiến thời gian tới, nhu cầu nhân lực ngành này sẽ tăng hơn.
Theo Vụ trưởng Vụ Giáo dục đại học, dự báo của một số chuyên gia kinh tế, trong 5 năm tới, nhu cầu nhân lực trong lĩnh vực chip bán dẫn vào khoảng 20.000 người và 10 năm tới có thể lên tới khoảng 50.000 người từ trình độ đại học trở lên. Hiện số nhân lực thiết kế vi mạch có khoảng 5.000 người. Theo giới chuyên ngành, nhu cầu đào tạo trong một vài năm tới khoảng 3.000 người/năm, trong đó số tốt nghiệp sau đại học chiếm ít nhất 30%, bao gồm cả kỹ sư bậc 7, thạc sĩ, tiến sĩ.
Nhu cầu nhân lực trong lĩnh vực chip bán dẫn vào khoảng 20.000 người và 10 năm tới có thể lên tới khoảng 50.000 người.
Về phía các trường ĐH, Vụ trưởng Vụ Giáo dục đại học cho rằng, các trường ĐH kỹ thuật công nghệ hàng đầu của Việt Nam đã tương đối sẵn sàng về năng lực đào tạo đáp ứng yêu cầu về nhân lực trong lĩnh vực bán dẫn - vi mạch. Theo đó, nhân lực về nghiên cứu, phát triển và sản xuất vật liệu bán dẫn: có các ngành đào tạo về hóa học, vật lý, vật liệu… Nhân lực về thiết kế và sản xuất vi mạch: các ngành đào tạo phù hợp nhất là kỹ thuật điện tử, điện tử-viễn thông; các ngành gần bao gồm kỹ thuật điện, điều khiển và tự động hóa, cơ điện tử,…
Việc đào tạo có thể tuyển mới đào tạo từ đầu hoặc sinh viên học các ngành gần có thể chuyển đổi để học chuyên sâu trong 1-2 năm cuối hoặc kỹ sư đã tốt nghiệp các ngành gần có thể học bổ sung các khóa đào tạo từ vài tháng tới 1-2 năm để đáp ứng được yêu cầu của lĩnh vực bán dẫn - vi mạch.
Nhiều trường đại học đào tạo về công nghiệp bán dẫn
ĐH Bách khoa Hà Nội từ nhiều năm nay đã có một số ngành đào tạo liên quan đến lĩnh vực thiết kế - chế tạo chip và linh kiện điện tử - bán dẫn như Kỹ thuật Điện tử - Viễn thông, chuyên ngành Kỹ thuật Điện tử, đào tạo về thiết kế IC, VLSI và các hệ nhúng liên quan đến thiết kế chip và linh kiện điện tử - bán dẫn; Vật lý kỹ thuật, chuyên ngành về vật liệu điện tử liên quan đến chế tạo chip và linh kiện điện tử - bán dẫn; Kỹ thuật Vật liệu có mô-đun đào tạo về vật liệu liên quan đến chế tạo vi điện tử và bán dẫn. Năm 2023, ĐH Bách khoa Hà Nội lần đầu tiên tuyển sinh chương trình đào tạo "Kỹ thuật vi điện tử và Công nghệ nano" đã thu hút được rất đông thí sinh đăng ký.
PGS. Nguyễn Văn Quy - Trưởng khoa Vật liệu điện tử và linh kiện, Trường Vật liệu (ĐH Bách khoa Hà Nội) chia sẻ, mục tiêu của nhà trường hướng tới việc đảm bảo cho những kỹ sư Vi điện tử tốt nghiệp từ ĐH Bách khoa Hà Nội có thể tham gia vào công việc thiết kế, chế tạo và nghiên cứu phát triển trong lĩnh vực Vi điện tử và Bán dẫn, góp phần vào sự phát triển và cạnh tranh của Việt Nam trong lĩnh vực công nghệ cao này. Chương trình Kỹ thuật vi điện tử và công nghệ nano ra đời tập trung vào lĩnh vực chế tạo sản xuất. Đây là chương trình đào tạo đầu tiên trang bị cho người học đầy đủ kiến thức và kỹ năng của cả quy trình sản xuất vi điện tử từ thiết kế, chế tạo, đóng gói đến kiểm chuẩn cũng như phát triển các thiết bị điện tử sử dụng công nghệ nano.
Nhiều trường đại học bắt đầu đẩy mạnh hoạt động đào tạo liên quan ngành công nghiệp bán dẫn và chế tạo chip, linh kiện điện tử.
ĐH Quốc gia Hà Nội cũng có chương trình đào tạo sâu về thiết kế vi mạch, chủ yếu ở bậc cao học như chương trình thạc sĩ Vật lý, chuyên ngành Công nghệ bán dẫn; thạc sĩ và tiến sĩ Kỹ thuật điện tử. Ở bậc ĐH, sinh viên được học về các vật liệu bán dẫn, vật liệu và công nghệ nano trong chương trình ngành Khoa học vật liệu. Ngoài ra, sinh viên Vật lý, Kỹ thuật điện tử và Tin học cũng được đào tạo một số nội dung có liên quan.
PGS. Phạm Nguyên Hải - Khoa Vật lý, Trường ĐH Khoa học tự nhiên, ĐH Quốc gia Hà Nội cho biết, trường có chủ trương nâng cao chất lượng các ngành đang đào tạo và mở rộng một số chuyên ngành trên cơ sở nhu cầu chuyên sâu về thiết kế và sản xuất chip bán dẫn tại Việt Nam và thế giới. Hiện, khoa Vật lý của trường đang đào tạo gần 800 sinh viên mỗi năm.
ĐH Quốc gia TP.HCM xây dựng khung chương trình đào tạo ĐH và sau ĐH tiên tiến ngành thiết kế vi mạch và triển khai đào tạo trên 1.500 kỹ sư và 500 thạc sĩ trong giai đoạn 2023 - 2030. Xây dựng chương trình đào tạo hiện đại cấp chứng chỉ công nghiệp và quốc tế về thiết kế vi mạch cho 15.000 kỹ sư.
Trường ĐH Bách khoa TP.HCM có một số ngành đào tạo có chuyên ngành thiết kế vi mạch bậc ĐH và sau ĐH. Trong đó, bậc ĐH có ngành kỹ thuật điện tử - viễn thông với 250 sinh viên/năm, kỹ thuật viễn thông (Việt Pháp ) 20 sinh viên/năm và hệ thống mạch - phần cứng (chương trình tiên tiến với 30 sinh viên/năm). Bậc cao học, ngành kỹ thuật điện tử - kỹ thuật viễn thông cũng có chuyên ngành về thiết kế vi mạch.
Trường ĐH Công nghệ thông tin TP.HCM có ngành kỹ thuật máy tính tập trung đào tạo kỹ sư chuyên sâu về thiết kế vi mạch và hệ thống nhúng từ năm 2006. Đến năm 2023, trường có khoảng 400 kỹ sư tốt nghiệp chuyên ngành thiết kế vi mạch làm việc tại các doanh nghiệp trong và ngoài nước. Đặc biệt từ năm nay, trường đã cho phép tuyển sinh riêng đối với chuyên ngành thiết kế vi mạch trình độ ĐH.
Ngoài ra, Trường ĐH Khoa học tự nhiên TP.HCM cũng đang xây dựng đề án mở ngành đào tạo về thiết kế vi mạch và công nghệ bán dẫn, dự kiến sẽ tuyển sinh 2 ngành này trong năm tới; Trường ĐH CMC dự kiến năm 2024 sẽ mở thêm ngành, chuyên ngành thiết kế vi mạch nhằm cung cấp nhân lực thiết kế vi mạch theo tiêu chuẩn quốc tế cho ngành công nghiệp bán dẫn của Việt Nam và của thị trường toàn cầu; Trường ĐH FPT cùng Công ty Cổ phần Bán dẫn FPT thành lập Khoa Vi mạch Bán dẫn nhằm bổ sung nguồn nhân lực chất lượng cao đang thiếu hụt tại Việt Nam. Khoa dự kiến đón lứa học viên, sinh viên đầu tiên vào năm 2024 với định hướng đào tạo chuyên sâu về thiết kế vi mạch, thực hiện nghiên cứu cho ngành vi mạch bán dẫn của Việt Nam.
