Lịch sử 4.000 năm của dân tộc ta được hội tụ đầy hào sảng trong 70 năm qua, khởi nguồn từ thắng lợi của Cách mạng Tháng 8 năm 1945, trải qua hai cuộc kháng chiến trường kỳ chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược cho đến ngày thắng lợi, đất nước thống nhất, non sông một dải, người dân được sống trong độc lập, tự do. Thiên lịch sử ấy chính là bản hùng ca vĩ đại vang dội khắp bốn biển năm châu. Từ đây, một nền âm nhạc Cách mạng đã trưởng thành, luôn song hành với mọi biến động lịch sử của đất nước.
Ca khúc Nơi đảo xa gây xúc động mạnh mẽ.
Bắt đầu từ Tiến quân ca...
Trong nền âm nhạc cách mạng sớm hình thành ngay từ thời kháng chiến chống thực dân Pháp, nổi lên những ca khúc viết về lòng tự hào dân tộc và những sáng tác về Đảng và Bác Hồ. Tất cả đều dồn vào một chủ đề giải phóng đất nước và ngợi ca Tổ quốc. Từ đây một đội ngũ nhạc sĩ trẻ xuất hiện khá dồi dào. Họ sáng tác với tất cả tâm huyết đóng góp cho công cuộc cách mạng thành công. Khởi đầu có thể kể đến Cùng nhau đi hồng binh của nhạc sĩ Đinh Nhu và sau đó là loạt bài hát của các nhạc sĩ Nguyễn Xuân Khoát, Đỗ Nhuận, Lưu Hữu Phước, Văn Cao, Nguyễn Đình Thi đều thể hiện những giai điệu hùng ca với lý tưởng chiến đấu giành độc lập tự do. Trong 9 năm kháng chiến, hầu hết các chiến sĩ không ai không thuộc các bài hát như: Lên đàng, Diệt phát xít, Xếp bút nghiên, Du kích ca, Bạch Đằng Giang... và đặc biệt là Tiến quân ca của nhạc sĩ Văn Cao. Chính với nhịp hành khúc đến tráng lệ ấy, đầy sức chiến đấu từ lời ca và giai điệu đã có tính khích lệ, động viên tinh thần chiến đấu trong mỗi chiến sĩ khi ra mặt trận, với lý tưởng “chung lòng cứu quốc”. Tiến quân ca được ra đời năm 1944, do chính tay nhạc sĩ Văn Cao viết lên đá, in trong trang Văn nghệ đầu tiên của báo Độc Lập. Bản hùng ca ấy có sức mạnh tiềm ẩn làm rung động tính cách anh hùng trong mỗi con người. Rồi từ đó, ca khúc đi theo năm tháng và trở thành bản Quốc ca, gắn liền với chiến thắng và vinh quang của cuộc cách mạng giải phóng dân tộc ta cho tới ngày hôm nay.
Sau này, khi đất nước hòa bình thì việc gìn giữ biên cương Tổ quốc và phát huy truyền thống văn hóa dân tộc là nhiệm vụ thiêng liêng và là sự sống còn của đất nước. Một số nhạc sĩ tiếp nối sau đó đã ý thức được việc khẳng định chủ quyền và ca ngợi Tổ quốc là chủ đề quan trọng và thể hiện tính công dân cao cả của người nghệ sĩ. Hàng loạt bài hát hay ra đời như Tổ quốc trên mười năm đã lớn của Hồng Đăng, Việt Nam trên đường chúng ta đi của Huy Du, Tổ quốc ta chưa đẹp thế bao giờ của Nguyễn Văn Thương, Đất nước tôi của Trần Chung, Việt Nam quê hương tôi của Đỗ Nhuận, Giai điệu Tổ quốc của Trần Tiến... Nhưng có lẽ điểm nhấn trong hàng loạt ca khúc về Tổ quốc sau thời bình, thì giao hưởng hợp xướng Ca ngợi Tổ quốc của Hồ Bắc có dấu ấn sâu sắc với những lời ca về ý thức biên giới và đất nước khá đậm nét. Đây là tác phẩm được nhạc sĩ Hồ Bắc sáng tác vào năm 1960, ông tâm sự: “Tôi thấm thía công ơn nhân dân, công ơn Đảng. Không có gì sung sướng hơn được ngợi ca, cổ vũ, biểu dương những thành tựu kỳ diệu của nhân dân, của Đảng”. Cùng với hợp xướng này, nhạc sĩ Hồ Bắc còn có những ca khúc hào sảng và bay bổng khác về đề tài đất nước như Tổ quốc yêu thương và Dáng đứng Việt Nam. Đó là mạch sáng tác hết sức dồi dào cảm xúc của nhạc sĩ Hồ Bắc mà hợp xướng Ca ngợi Tổ quốc là một đỉnh cao trong nền âm nhạc cách mạng.
Đến Nơi đảo xa và Tổ quốc gọi tên mình
Nói đến bờ cõi nước Việt Nam là bao gồm cả biển Đông từ hàng ngàn năm qua. Đề tài về biển đảo quê hương đã sớm được các nhạc sĩ có ý thức trong sáng tác, thêm một lần khẳng định chủ quyền của nước ta. Điểm qua từ những năm đầu của thập kỷ 60 cho tới nay, nhiều bài hát về biển đảo của các nhạc sĩ đã được phổ cập trên làn sóng phát thanh và truyền hình như: Bạch Đằng Giang của Lưu Hữu Phước, Việt Nam quê hương tôi và Côn đảo của Đỗ Nhuận, Nha Trang mùa thu lại về của Văn Ký, Chiều trên bến cảng của Nguyễn Đức Toàn, Hải quân Việt Nam hành khúc của Văn Cao, Bạch Long Vỹ đảo quê hương của Huy Du, Lướt sóng ra khơi của Thế Dương, Đất nước lời ru của Văn Thành Nho... Nhưng có lẽ dậy sóng cho đến tận ngày nay, đúng vào thời điểm những sự kiện về biển đảo của nước ta trở nên quyết liệt, thì ca khúc Nơi đảo xa của nhạc sĩ Thế Song (sáng tác năm 1979) có tính vang dội và gây xúc động mạnh mẽ nhất, với những lời ca tha thiết và có tính khẳng định chủ quyền từ trong tiềm thức của dân tộc ta bao đời nay: “Nơi anh đến là biển xa, nơi anh tới là đảo xa. Từ mảnh đất quê ta giữa đại dương mang tình thương quê nhà. Đây Trường Sa, kia Hoàng Sa. Ngàn bão tố phong ba đã vượt qua, vượt qua...”. Nơi đảo xa lần đầu tiên được ca sĩ Tiến Thành hát trên Đài Phát thanh Tiếng nói Việt Nam đã tạo nên ấn tượng sâu sắc không thể phai mờ trong lòng người nghe.
Từ những khẳng định về chủ quyền và lãnh thổ nước ta trong bản Hiến pháp, cũng như tuyên bố của Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam về lãnh thổ và tuyên bố của Hải quân nhân dân Việt Nam khẳng định bảo vệ chủ quyền đối với hai quần đảo Trường Sa, Hoàng Sa, nhiều ca khúc đã ra đời như Lãnh hải thiêng liêng của Doãn Nho, Thư ra đảo của Văn Dung, Gần lắm Trường Sa ơi của Huỳnh Phước Long, Trường Sa mãi trong ta của Phan Huỳnh Điểu... Và, đặc biệt đáng chú ý là sự xuất hiện bài hát Tổ quốc gọi tên mình, do nhạc sĩ Đinh Trung Cẩn phổ thơ Nguyễn Thị Quế Mai. Bài hát đã đoạt giải A của Hội Nhạc sĩ Việt Nam năm 2011. Ngay từ khi mới ra đời, ca khúc đã được công chúng vô cùng yêu thích bởi những lời ca tha thiết: “Đêm qua tôi nghe Tổ quốc gọi tên mình. Bằng tiếng sóng Trường Sa, Hoàng Sa dội vào ghềnh đá. Tiếng Tổ quốc vọng về từ biển cả. Nơi bão tố dập dồn, chăng lưới, bủa vây. Tổ Quốc của tôi, Tổ quốc của tôi. Bốn nghìn năm chưa bao giờ ngơi nghỉ...”.
Vĩ thanh
Thật khó kể hết được những sáng tạo của các thế hệ nhạc sĩ đã dành tâm huyết cho đề tài đất nước. Mỗi thời kỳ cách mạng phát triển và đầy biến động là các nhạc sĩ đều thể hiện tính công dân sâu sắc qua những giai điệu linh thiêng và thể hiện lòng tự hào dân tộc, họ vừa cầm súng vừa cầm đàn. Âm nhạc đã trở thành vũ khí tinh thần, nồng nhiệt và giàu sức chiến đấu: “Sóng quặn đỏ máu những người đã mất. Sóng cuồn cuộn từ Nam chí Bắc. Chín mươi triệu môi người thao thức tiếng Việt Nam. Chín mươi triệu người lấy thân mình che chở Tổ quốc linh thiêng...” (Tổ quốc gọi tên mình). Những bài hát của họ luôn luôn đồng hành với cuộc chiến đấu bảo vệ đất nước và chủ quyền lãnh thổ. Ca ngợi Tổ quốc và khẳng định chủ quyền thiêng liêng của dân tộc ta. Họ đã viết nên những khúc tráng ca hào hùng về đất nước và con người Việt Nam. Đó là sứ mệnh thiêng liêng của người chiến sĩ, nhạc sĩ.
Vương Tâm
