Những tiến bộ mới trong điều trị viêm khớp tự miễn tại Việt Nam

Bằng kiến thức và phương pháp chẩn đoán hiện đại, các chuyên gia khẳng định, viêm khớp không chỉ là bệnh của xương khớp, mà có thể là biểu hiện bệnh tự miễn, bệnh mang tính hệ thống gây ảnh hưởng tới nhiều bộ phận trong cơ thể. Nếu không phát hiện sớm và điều trị đúng cách, người bệnh sẽ bị tàn phế và có thể gặp những biến chứng nguy hiểm như đột quỵ ở tim, tăng huyết áp, tổn thương viêm phổi kẽ và xơ phổi...

Sau khi sinh con gái đầu lòng được 2 tháng, chị N.T.P (Hưng Yên) thấy khớp tay có biểu hiện sưng đỏ nhưng do còn đang cho con bú nên chị chưa đi khám. Khi con được 10 tháng, cơ thể chị bắt đầu suy nhược, đi lại khó khăn, không thể tự tắm gội, buộc tóc, càng đau đớn hơn khi không thể ẵm bồng, chăm sóc con. Chị được bác sĩ chẩn đoán bị viêm khớp dạng thấp, dùng thuốc một thời gian không cải thiện mà tình trạng ngày càng nặng, toàn bộ các khớp ở bàn tay, bàn chân, khớp gối, khớp khuỷu… đau buốt khiến chị không thể đi lại, phải ngồi xe lăn.

Cũng như chị P., sau khi cưới được 3 tháng, chị T.T.D.T (Hải Dương) đã có thai nhưng chỉ được 7-8 tuần thì bị thai lưu buộc chị phải bỏ. Sau đó chị có vài lần mang thai nữa nhưng vẫn chưa có con do bị thai lưu. Hai vợ chồng chạy chữa nhiều nơi mà vẫn chưa có con. Đến khi chị có biểu hiện cứng ngón tay, không thể cầm lược để chải tóc, và hoàn toàn bất ngờ khi bác sĩ chẩn đoán chị mắc phải căn bệnh hiếm gặp: xơ cứng bì.

Phó giáo sư, Tiến sĩ, Bác sĩ Đặng Hồng Hoa - Trưởng khoa Nội cơ xương khớp, BVĐK Tâm Anh Hà Nội, người trực tiếp khám cho chị P. và chị T. cho biết: “Qua thăm khám và xét nghiệm miễn dịch, tôi phát hiện bệnh nhân bị lupus ban đỏ hệ thống. Do không điều trị đúng và đủ liệu trình, khi đến với tôi bệnh đã trở nặng, không chỉ gây đau khớp mà còn ảnh hưởng đến thận, khó thở, thiếu máu, sụt cân. Việc điều trị cho bệnh nhân này, không chỉ giải quyết vấn đề đau khớp, hồi sinh vận động cho bệnh nhân mà chúng tôi còn hướng đến nguyên tắc bảo tồn sức khỏe sinh sản để bệnh nhân có thể mang thai sau này.”

Với trường hợp chị T., theo Phó giáo sư Hồng Hoa, tình trạng xơ cứng bì không chỉ tác động lên hệ cơ xương khớp làm giảm khả năng vận động mà còn gây xơ cứng toàn bộ cơ quan nào có tế bào biểu mô lót, đặc biệt là tế bào biểu mô ở buồng trứng, tử cung. Đây là một trong những nguyên nhân cản trở việc chị mang thai, giữ thai.

“Cơ xương khớp là bệnh lý mang tính hệ thống, nên để chẩn đoán chính xác và điều trị hiệu quả, toàn diện cần có sự phối hợp giữa các chuyên khoa như: nội khoa, sản khoa, ngoại khoa cùng hệ thống phòng xét nghiệm, khoa chẩn đoán hình ảnh… với trang thiết bị hiện đại, đặc biệt là ứng dụng công nghệ chẩn đoán tiên tiến giúp phát hiện sớm các bệnh liên quan đến miễn dịch. Từ đó, ứng dụng công nghệ phân tích hệ thống miễn dịch, giải pháp sinh học, giải pháp tế bào gốc… để điều trị nội khoa hiệu quả trước khi chỉ định can thiệp ngoại khoa”, Phó giáo sư Hồng Hoa nhấn mạnh.

Trung tâm Tế Bào Gốc - Bệnh viện Tâm Anh đã sẵn sàng nghiên cứu ứng dụng tế bào gốc trong điều trị các bệnh lý cơ xương khớp, bệnh tự miễn…

Trước đây, việc chẩn đoán và điều trị các bệnh viêm khớp liên quan đến bệnh tự miễn thường mất nhiều thời gian, không thể điều trị sớm và triệt để. Ngày nay, với sự phát triển các công nghệ chẩn đoán gen, phân tích hệ thống miễn dịch… giúp chẩn đoán sớm và chính xác các bệnh tự miễn. Thêm vào đó, sự phát triển công nghệ sinh học đã hỗ trợ ngành dược sản xuất các thuốc sinh học giúp điều trị nhắm đích để quản lý tốt các bệnh khớp viêm do miễn dịch và một số bệnh cơ xương khớp khác. Ngoài ra, một giải pháp điều trị nhằm hồi phục và tái tạo mô tổn thương bằng ứng dụng huyết tương giàu tiểu cầu tự thân hoặc sử dụng tế bào gốc tự thân hoặc ghép tế bào gốc đồng loài cũng đang được ứng dụng ngày một phổ biến trong điều trị các bệnh lý cơ xương khớp dai dẳng, phức tạp như thoái hóa khớp, viêm khớp dạng thấp, viêm cột sống dính khớp…

Theo Phó giáo sư Hồng Hoa, huyết tương giàu tiểu cầu hay tế bào gốc, có thế được chiết xuất từ mô mỡ, tế bào máu, thậm chí từ máu và mô dây rốn - duy nhất tại BVĐK Tâm Anh. Ngân hàng Tế Bào Gốc BVĐK Tâm Anh đã sẵn sàng nghiên cứu ứng dụng tế bào gốc trong điều trị các bệnh lý cơ xương khớp, bệnh tự miễn…

Bác sĩ Chuyên khoa II Phạm Trung Hiếu, Trung tâm Phẫu thuật khớp - Y học thể thao, BVĐK Tâm Anh Hà Nội cho biết, với một số tổn thương cơ xương khớp do bệnh tự miễn, nếu được phát hiện ở giai đoạn sớm, việc can thiệp nội khoa có thể phát huy hiệu quả giúp hạn chế can thiệp phẫu thuật cho bệnh nhân. Tuy nhiên, trong trường hợp bất khả kháng, khi bệnh đã trở nặng khiến bệnh nhân đau đớn, ảnh hưởng nặng nề tới chức năng vận động, có nguy cơ tàn phế thì phẫu thuật thay khớp được xem là “cứu cánh” hồi sinh vận động cho bệnh nhân.

Bệnh nhân mắc viêm khớp dạng thấp gây biến dạng khớp đã được phẫu thuật thay 8 khớp nhân tạo tại BVĐK Tâm Anh, Hà Nội

Bác sĩ Trung Hiếu dẫn trường hợp tháng trước, BVĐK Tâm Anh từng thực hiện thành công ca phẫu thuật thay 8 khớp bàn tay cho bệnh nhân viêm khớp dạng thấp - một dạng bệnh tự miễn nhưng không được điều trị triệt để suốt 20 năm dẫn đến khớp bàn - ngón tay cong vẹo, biến dạng, mất gần như hoàn toàn chức năng cầm nắm.

Không chỉ phẫu thuật thay thế toàn bộ các khớp bị hỏng cho bệnh nhân bằng khớp nhân tạo, các bác sĩ còn tạo hình lại bao khớp, định hướng lại trục và chuyển động của các ngón, đảm bảo cân bằng phần mềm quanh khớp để phục hồi chức năng của bàn tay.

Bác sĩ Trung Hiếu cảnh báo, các bệnh lý khớp viêm tự miễn như viêm cột sống dính khớp, viêm khớp dạng thấp… cũng có thể dẫn đến viêm khớp háng, về lâu dài sẽ gây thoái hóa, tổn thương khớp háng khó phục hồi. Hàng năm có hàng nghìn bệnh nhân được chỉ định thay khớp háng do các bệnh lý tự miễn và tình trạng chấn thương gây gãy cổ xương đùi, hoại tử vô khuẩn chỏm xương đùi… Tuy nhiên, đây vẫn là một phẫu thuật lớn, ẩn chứa nhiều rủi ro và không phải cơ sở y tế nào cũng đáp ứng đủ điều kiện để thực hiện một ca thay khớp háng hoàn hảo.

“Các biến chứng mà cả bác sĩ lẫn bệnh nhân đều lo lắng khi thay khớp đó là trật khớp nhân tạo sau mổ hoặc khớp nhân tạo bị lỏng theo thời gian, và cả những kết quả không mong muốn như dáng đi khập khiễng, biên độ vận động bị hạn chế hay đau đớn, nhiễm trùng khớp sau mổ”, bác sĩ Hiếu chia sẻ.

Tiến sĩ, Bác sĩ Tăng Hà Nam Anh - Trưởng khoa Chấn thương - Chỉnh hình, BVĐK Tâm Anh TP.HCM, một trong số ít chuyên gia tại Đông Nam Á được cấp chứng chỉ thế giới của kỹ thuật này cho biết, hơn 90% bác sĩ phẫu thuật có lựa chọn ban đầu là thay khớp háng lối sau vì phẫu trường rộng rãi, dễ quan sát. Phương pháp truyền thống này có đặc điểm vết mổ dài thường trên 10cm, cắt qua nhiều cơ và gân, mất máu nhiều, do đó ảnh hưởng lớn đến kết quả phục hồi sau mổ. Hơn nữa, việc cắt một phần hay toàn bộ bao khớp và nhóm gân cơ phía sau nên dễ xảy ra tình trạng trật khớp háng sau mổ, bệnh nhân không được ngồi xổm hay bắt chéo chân. Do đó, kỹ thuật thay khớp háng Superpath tại BVĐK Tâm Anh với đường mổ nhỏ, mở vào bao khớp phía trên có thể đảm bảo các yếu tố: thao tác thuận lợi, ít tàn phá phần mềm, giảm đau tối đa và vẫn đạt được yếu tố thẩm mỹ. Sau mổ, bệnh nhân hồi phục nhanh, ít đau đớn và có thể xuất viện chỉ sau 2- 3 ngày.

Kỹ thuật thay khớp háng Superpath với đường mổ nhỏ, không cắt gân cơ giúp bệnh nhân có thể đi lại chỉ 24 tiếng sau mổ

Bên cạnh đó, theo bác sĩ Trung Hiếu, cấu trúc giải phẫu và bệnh lý của mỗi người hoàn toàn khác nhau nên cần phải có 1 “bản thiết kế” dành riêng cho từng ca mổ. Tại BVĐK Tâm Anh, mỗi bệnh nhân được chụp quét 3 chiều khớp háng với hệ thống máy CT Cắt lớp vi tính 128 lát cắt hiện đại. Sau đó, dữ liệu khớp háng của bệnh nhân sẽ được số hóa và đưa vào hệ thống máy tính, để các bác sĩ tiến hành đo đạc, tính toán và lên kế hoạch phẫu thuật chi tiết. Phần mềm tính toán áp dụng trí tuệ nhân tạo sẽ mô phỏng các tình huống trong mổ và cả lựa chọn loại khớp, vị trí đặt khớp phù hợp nhất. Từ “bản thiết kế” này, trong quá trình mổ, phẫu thuật viên tiếp tục sử dụng các công cụ hỗ trợ hiện đại khác như hệ thống Robot chụp hình 3 chiều Siemens Pheno Artis, hệ thống định vị 3D đảm bảo độ chính xác tối đa cho các ca mổ, sai số trên thực tế so với thiết kế chỉ lệch khoảng tối đa từ 2-3 độ.

Việc ứng dụng kỹ thuật tiên tiến giúp rút ngắn thời gian phẫu thuật, sau 24 tiếng phẫu thuật thay toàn bộ khớp háng, bệnh nhân đã có thể tập đi; sau 3-5 ngày đã có thể tự phục vụ các sinh hoạt cá nhân và xuất viện; và chỉ sau khoảng 3-6 tuần có thể trở về cuộc sống bình thường.

Tuy nhiên, các chuyên gia cũng nhấn mạnh, trong điều trị y học hiện đại về cơ xương khớp, việc phối hợp chặt chẽ giữa các chuyên ngành  nội khoa và ngoại khoa vô cùng quan trọng giúp duy trì chức năng ổn định lâu dài cho hệ cơ xương khớp của bệnh nhân sau phẫu thuật. Bệnh nhân cần tìm hiểu các thông tin đầy đủ để chuẩn bị tốt cho quá trình điều trị có hiệu quả cao nhất.