Dạng thuốc bao tan trong ruột
Đây là dạng bào chế giúp thuốc không tan rã ở dạ dày mà chỉ tan ở phần đầu ruột non (tức tá tràng) và phóng thích dược chất ở ruột. Mục đích của thuốc bao tan trong ruột là: ngăn ngừa dược chất phóng thích ở dạ dày, gây hại cho niêm mạc dạ dày (như viên nén bao tan ở ruột aspirin pH8), ngăn ngừa dược chất bị hủy hoại bởi acid dịch vị (như viên nang zymoplex chứa các vi hạt bao tan ở ruột. Thực chất vi hạt chứa dược chất pancreatin là các enzym tuyến tụy giúp cho việc tiêu hóa sẽ bị hủy hoại nếu tiếp xúc với acid dịch vị)... Như vậy, đối với thuốc viên bao tan trong ruột, rất cần uống nguyên vẹn cả viên, không được bẻ nhỏ, kể cả nhai, ngậm.
 Không nên nghiền nhỏ viên thuốc. |
Dạng thuốc phóng thích dược chất kéo dài
Đây là dạng thuốc có bao một lớp màng mỏng đặc biệt hoặc có khung trơ (matrix) chứa thuốc, sẽ phóng thích dược chất trong suốt thời gian di chuyển trong ống tiêu hóa để cho tác dụng kéo dài, phóng thích dược chất suốt 12 hoặc 24 giờ. Vì vậy, chỉ cần uống thuốc 1 hoặc 2 lần trong ngày.
Đối với dạng thuốc này, lưu ý chữ viết tắt sau tên thuốc sẽ cho biết dạng thuốc như “phóng thích dược chất kéo dài” hoặc “cho tác dụng chậm, cho tác dụng lặp lại, cho tác dụng kiểm soát” như adalat LP, procan SR, adalat retard, polaramin repetabs, carbiset TR, dilacor XR, dimetapp extentabs, ditropan XL, dina cire CR...
Đặc biệt, dạng thuốc này chứa liều cao hơn dạng thuốc thông thường nên phải dùng đúng số viên, số lần trong ngày theo chỉ định của bác sĩ. Nếu dùng sai có thể gây quá liều nguy hiểm và đặc biệt không được nhai, bẻ nhỏ hoặc mở viên nang.
Thuốc dùng ngậm dưới lưỡi
Thuốc loại này không được nghiền, bẻ nhỏ mà phải giữ nguyên vẹn để đặt dưới lưỡi và ngậm cho tan. Bởi nếu bẻ nhỏ, nghiền nát sẽ phá vỡ và làm hỏng dạng thuốc. Ví dụ như các thuốc sorbitrat, sublingual, ergomar.
Dạng thuốc sủi bọt
Đây cũng là dạng phải giữ nguyên viên, thậm chí phải bảo quản thuốc thật tốt để tránh hút ẩm và chỉ uống sau khi hòa tan trong lượng nước vừa đủ để sủi bọt và tan hoàn toàn. Không bao giờ được bẻ nhỏ viên sủi bọt hoặc bỏ nguyên viên vào miệng uống.
Thuốc chứa dược chất rất đắng hoặc gây hại cho một số người nếu tiếp xúc
Một số thuốc khác như: betapen- VK, cipro, ceftin, desyrel, equanil... là thuốc phải uống nguyên vẹn viên. Nếu bẻ nhỏ, nghiền nát, bệnh nhân sẽ không chịu được vị đắng khó chịu của dược chất.
Một số thuốc như dolobib, feldence, posicor nếu cà nhuyễn hoặc mở viên nang, bột thuốc sẽ phân tán, tiếp xúc với da hoặc niêm mạc gây kích ứng. Thậm chí có thuốc như propecia, proscar được khuyến cáo không được nghiền, bẻ nhỏ vì nếu bột thuốc bị phân tán, xâm nhập qua cơ thể phụ nữ mang thai (qua đường miệng, mũi, dính vào tay sau đó vào miệng) sẽ ảnh hưởng đến thai. Vì tính chất quan trọng của việc tuân thủ, người bệnh phải giữ nguyên vẹn viên thuốc khi uống.
PGS.TS.Nguyễn Hữu Đức