Những nơi nào dễ xảy ra sạt lở sau mưa lớn dài ngày?

7 người thương vong do mưa lớn, sạt lở đất liên tiếp nhiều ngày ở Lai Châu

SKĐS - Mưa lớn liên tiếp trong nhiều ngày tại Lai Châu gây ra sạt lở đất làm thiệt hại người, công trình cơ sở hạ tầng và tài sản của nhân dân.

Sạt lở xảy ra ở nơi xung yếu về địa chất

Theo Ban Chỉ đạo Quốc gia về phòng, chống thiên tai, tính đến ngày 6/8 đã có 7 người chết vì mưa lũ ở vùng núi phía Bắc, trong đó có 4 người Lai Châu, 2 người ở Yên Bái, 1 người ở Sơn La tử vong do đất đá sạt lở vào nhà và lũ cuốn. Tình hình mưa lũ kéo dài tại các tỉnh miền núi phía Bắc và Tây Nguyên khiến 1 người chết (huyện Đăk Mil, tỉnh Đắc Nông) do bị nước cuốn trôi khi lội qua suối và 1 người (huyện Lâm Hà, tỉnh Lâm Đồng) mất tích vẫn chưa tìm thấy. Mưa lũ cũng khiến khoảng 100 ngôi nhà bị hư hỏng và gần 300 ngôi nhà bị ngập, trong đó chủ yếu là các tỉnh Tây Nguyên.

Đặc biệt, có gần 8.880 ha lúa, hoa màu ở các tỉnh bị ngập úng, thiệt hại, gần 175 ha ao hồ bị tràn. Cùng đó, ở các tỉnh miền núi phía Bắc, mưa lũ gây sạt lở 8.400 m3 đất, đá đường giao thông nông thôn và một số cầu dân sinh, cống thoát nước bị hư hỏng, cuốn trôi.

Nói về nguyên nhân mưa lớn gây sạt lở những ngày qua, TS. Vũ Văn Vĩnh, Phó Chủ tịch Hội Đệ tứ - Địa mạo Việt Nam cho biết, đèo Bảo Lộc, Lâm Đồng là khu vực sạt lở, khu vực xung yếu về cấu trúc địa chất. Theo đó, khu vực sạt lở nằm ở vị trí giao nhau của 7 đứt gãy thuộc 4 hệ thống đứt gãy có phương, hướng cắm và góc dốc khác nhau. Đá bị dập vỡ mạnh, vỏ phong hóa có bề dày bất thường, dày hơn 20m, dày gấp 3-5 lần các khu xung quanh. Đó chính là nơi liên kết đất đá bị suy giảm mạnh, tập trung nước dưới đất, rất xung yếu về địa chất đối với nứt trượt lở đất. Đất đá khu sạt lở là các thành tạo phun trào trung tính, xen kẹp các đai mạch mafic xuyên cắt đá phun trào, làm cho tốc độ phong hóa mạnh hơn các khu vực xung quanh.

Ví dụ sạt lở ở đèo Bảo Lộc (Lâm Đồng) có thể nhìn thấy quốc lộ 20 cắt vào phần thấp của khối trượt A1 ở độ cao 660 m, tạo ta luy cao tương đối 7-10 m, làm giảm sức chống đỡ bên hay làm tăng đáng kể một cách tương đối tải trọng của khối trượt, nguy cơ trượt lở đất.

Cũng theo chuyên gia, việc sạt lở còn do một số nhân tố kích hoạt. Do lượng mưa lớn tập trung và do tải trọng động được tạo ra do xe lưu thông trên quốc lộ 20. Khu xung yếu A1 là nơi tập trung 7 đứt gãy, chủ yếu theo phương á vĩ tuyến và á kinh tuyến (ảnh c), vỏ phong hóa có bề dày lớn nên đó chính là nơi có khả năng tập trung nhiều nước dưới đất.

Mưa lớn tập trung trong vài ngày làm cho nước trong khối đất đá bão hòa cực đại; tải trọng khối đất đá cũng đạt cực đại làm thúc đẩy, tăng cường trượt lở đất. Ở trạng thái bão hòa nước, dòng xe lưu thông trên quốc lộ 20 còn góp lực, tải trọng động, làm gia tăng tải trọng khối đất đá và nguy cơ tăng cường trượt lở đất. Trượt lở đất đèo Bảo Lộc, Lâm Đồng đã xảy ra, về không gian, là tại điểm rất xung yếu về địa chất, rất bất ổn về địa mạo; về thời gian, tương ứng với thời điểm mưa lớn tập trung và tác động của giao thông trên quốc lộ 20.

Nguy cơ cao ở những sườn đồi không còn rừng

Nêu một số nguyên nhân gây ra sạt lở, Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Lê Công Thành lý giải, với những sườn núi, sườn đồi tự nhiên, sự phong hóa đất, đá xảy ra từ từ. Đất đá lở từ từ tạo thành trườn dốc tự nhiên và ổn định. Khi có sự thay đổi bề mặt từ đất rừng sang đất trồng cây hay san phạt đất làm nhà, đường, xây hồ thủy điện…, cấu trúc của mặt đất đã thay đổi, dẫn tới nguy cơ sạt lở khi có lượng mưa lớn.

Theo Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường, hiện nay, nhận thức và hành động của người dân đã được nâng cao. Đặc biệt, cơ quan chỉ đạo phòng, chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn các địa phương đều có tài liệu, bản đồ về các điểm nguy cơ cao trên địa phương về hiện tượng sạt lở. Lực lượng thanh niên xung kích phòng, chống thiên tai cũng được đào tạo để rà soát trước những trận mưa lớn nhằm cảnh báo và hỗ trợ người dân di dời khi cần thiết.

GS Nguyễn Ngọc Lung, Viện trưởng Viện Quản lý rừng bền vững và chứng chỉ rừng cho rằng có nhiều nguyên nhân dẫn đến sạt lở khắp nơi những ngày qua. Mưa quá lớn, cấp tập vượt quá khả năng thẩm thấu của đất, song nguyên nhân chính vẫn là do diện tích rừng tự nhiên bị thu hẹp.

"Nếu đất trống, đồi trọc, chỉ có cỏ và cây bụi khi mưa xuống có tới 95% chảy tràn trên mặt, chỉ có 5% thấm một lớp mỏng vào đất. Lượng nước chảy tràn trên mặt gọi là lũ, như lũ ống, lũ quét… Nhưng có rừng tự nhiên thì 90% nước rơi xuống không chảy tràn trên mặt nữa mà thấm sâu dưới đất. Nếu một cơn mưa bình thường kéo dài 1-2 giờ với lượng mưa khoảng 100mm thì không có nước chảy tràn trên mặt, hết cơn mưa là mặt đất không có nước mà thẩm thấu trở thành nước ngầm, không còn khả năng gây lũ ống, lũ quét", GS Nguyễn Ngọc Lung phân tích.

Để ứng phó với mưa kéo dài, Ban Chỉ huy Phòng, chống thiên tai và Tìm kiếm cứu nạn Quốc gia đề nghị các tỉnh miền núi phía Bắc kiểm tra, rà soát khu dân cư ven sông, suối, khu vực thấp trũng để chủ động di dời, sơ tán người dân khu vực có nguy cơ cao xảy ra ngập lụt sâu, lũ quét, sạt lở đất. Lực lượng chức năng tổ chức kiểm soát, hướng dẫn giao thông, cắm biển cảnh báo, nhất là qua các ngầm, tràn, khu vực ngập sâu, nước chảy xiết; chủ động bố trí lực lượng, vật tư, phương tiện để khắc phục sự cố, đảm bảo giao thông thông suốt trên các trục giao thông chính khi xảy ra mưa lớn.

Các tỉnh vùng núi phía Bắc chỉ đạo cơ quan chuyên môn phối hợp với cơ quan thông tin truyền thông, đặc biệt là hệ thống thông tin cơ sở, tăng cường đưa tin về tình hình mưa lớn, nguy cơ lũ, ngập lụt, lũ quét, sạt lở đất để người dân biết, chủ động phòng, tránh, giảm thiểu thiệt hại.

Sơn La sạt lở nhiều nơi, mưa lũ cuốn trôi nhiều nhà cửa, tài sản của người dân

SKĐS - Mưa lớn kéo dài trong nhiều ngày khiến tình hình thiên tai tại Sơn La có diễn biến phức tạp, sạt lở đất đá và lũ liên tục xảy ra gây ảnh hưởng đến cuộc sống của người dân nơi đây.

Xem thêm video đang được quan tâm: