Hiếm muộn ở nam giới có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm bệnh lý bẩm sinh, bệnh mắc phải, nhưng đáng lưu ý là rất nhiều yếu tố đến từ môi trường sống và thói quen sinh hoạt hằng ngày – những điều tưởng chừng vô hại nhưng lại âm thầm gây tổn hại đến chất lượng tinh trùng.
Hiếm muộn ở nam giới được hiểu là tình trạng giảm khả năng thụ thai tự nhiên do bất thường về số lượng, chất lượng hoặc chức năng tinh trùng, hoặc do rối loạn quá trình xuất tinh. Biểu hiện có thể là tinh trùng ít, yếu, dị dạng nhiều, giảm khả năng di chuyển, hoặc tinh trùng không đủ khỏe để thụ tinh với trứng.
Đáng nói, nhiều nam giới không có triệu chứng rõ ràng, vẫn sinh hoạt và quan hệ tình dục bình thường, nên chỉ phát hiện khi hai vợ chồng chậm con trong thời gian dài.
Những nguyên nhân hiếm muộn ở nam giới ít ai ngờ tới
1. Yếu tố môi trường
Không khí ô nhiễm và hóa chất độc hại có thể gây hiếm muộn
Nam giới làm việc hoặc sinh sống lâu dài trong môi trường ô nhiễm không khí, tiếp xúc với khói bụi mịn, kim loại nặng, hóa chất công nghiệp, thuốc trừ sâu, dung môi hữu cơ có nguy cơ cao bị suy giảm khả năng sinh sản.
Các chất độc hại này có thể: Làm giảm số lượng tinh trùng. Làm tinh trùng yếu, di chuyển kém. Gây tổn thương ADN tinh trùng, làm tăng nguy cơ vô sinh và dị tật thai nhi. Đặc biệt, những người làm việc trong ngành xây dựng, sơn sửa, hóa chất, nông nghiệp, sản xuất công nghiệp… cần đặc biệt lưu ý đến nguy cơ này.
2. Căng thẳng tâm lý kéo dài
Áp lực công việc, stress kéo dài, mất ngủ thường xuyên không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần mà còn tác động trực tiếp đến hệ nội tiết sinh sản.
Khi căng thẳng kéo dài:
Cơ thể tăng tiết cortisol (hormone stress), ức chế hormone sinh dục nam testosterone. Quá trình sinh tinh bị rối loạn. Chất lượng và số lượng tinh trùng suy giảm rõ rệt.
Nhiều nghiên cứu cho thấy nam giới làm việc trong môi trường áp lực cao, ít thời gian nghỉ ngơi có tỷ lệ tinh trùng yếu cao hơn so với nhóm còn lại.
Laptop đặt trực tiếp lên đùi trong thời gian dài cũng có thể ảnh hưởng không tốt đến khả năng sinh sản ở nam giới.
3. Lối sống không lành mạnh
Sử dụng chất kích thích thường xuyên có thể gây hiếm muộn, cụ thể thuốc lá, thuốc lào, thuốc lá điện tử đều chứa nicotin và hàng trăm hợp chất độc hại, có thể gây tổn thương trực tiếp lên tinh trùng.
Tác hại của thuốc lá đối với khả năng sinh sản nam giới bao gồm: Làm đứt gãy cấu trúc ADN tinh trùng. Giảm khả năng di chuyển và khả năng sống của tinh trùng. Tăng tỷ lệ tinh trùng dị dạng. Giảm khả năng thụ tinh và làm tổ của phôi. Không chỉ hút thuốc chủ động, hút thuốc thụ động trong thời gian dài cũng có thể gây ảnh hưởng tương tự.
Rượu bia và các chất kích thích khác: Uống rượu bia thường xuyên làm suy giảm testosterone, gây teo tinh hoàn, rối loạn sinh tinh và rối loạn cương dương. Lạm dụng rượu kéo dài còn làm tăng nguy cơ xuất tinh sớm, xuất tinh ngược dòng – những yếu tố góp phần gây hiếm muộn.
4. Chế độ dinh dưỡng không phù hợp
Tinh trùng cần được nuôi dưỡng bằng một chế độ ăn cân đối và đầy đủ vi chất. Tuy nhiên, nhiều nam giới hiện nay có thói quen ăn uống thiếu khoa học, ăn nhiều đồ chế biến sẵn, thức ăn nhanh, ít rau xanh và trái cây.
Thiếu hụt các dưỡng chất quan trọng như: Kẽm; Selen; Vitamin C, E; Vitamin nhóm B; Omega-3…có thể làm giảm số lượng tinh trùng. Tăng tỷ lệ tinh trùng yếu và dị dạng. Giảm khả năng chống oxy hóa, khiến tinh trùng dễ bị tổn thương.
Ngoài ra, thừa cân – béo phì cũng làm rối loạn nội tiết tố nam, giảm testosterone và ảnh hưởng xấu đến chất lượng tinh trùng.
5. Một số thói quen sinh hoạt khác
Thường xuyên thức khuya, ngủ không đủ giấc. Ít vận động, ngồi lâu. Thói quen tắm nước quá nóng, xông hơi thường xuyên làm tăng nhiệt độ tinh hoàn, ảnh hưởng đến quá trình sinh tinh. Sử dụng điện thoại, laptop đặt trực tiếp lên đùi trong thời gian dài...
Lời khuyên của bác sĩ
Hiếm muộn ở nam giới không phải là điều hiếm gặp và càng không nên chủ quan. Việc thay đổi lối sống, hạn chế tiếp xúc với yếu tố nguy cơ, duy trì tinh thần thoải mái và chế độ dinh dưỡng hợp lý có vai trò rất quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe sinh sản.
Nam giới trong độ tuổi sinh sản, đặc biệt là những người chuẩn bị lập gia đình hoặc đã chậm con trên 1 năm, nên chủ động khám nam khoa và làm xét nghiệm tinh dịch đồ để đánh giá sớm khả năng sinh sản. Phát hiện và can thiệp kịp thời sẽ giúp tăng cơ hội có con tự nhiên và bảo vệ hạnh phúc gia đình lâu dài.
