Nhu cầu cấp thiết từ thực tế vùng biên
Trên những con đường uốn lượn dẫn vào các xã biên giới Nghệ An, tiếng cười nói rộn rã của trẻ em khắp bản làng vang lên mỗi buổi sáng, như những chú chim non ríu rít gọi nhau đến lớp. Đằng sau âm thanh trong trẻo ấy là câu chuyện về khát vọng học tập của hàng nghìn em nhỏ dân tộc thiểu số và ước mơ về những ngôi trường hiện đại đang dần trở thành hiện thực.
Cơ sở vật chất ở các trường khu vực biên giới đa số đã xuống cấp, không đảm bảo việc dạy và học.
Cô Lô Thị Lan, giáo viên Trường Tiểu học 2 Môn Sơn chia sẻ, nhiều năm qua thầy cô phải dạy ở các điểm lẻ cách xa trung tâm xã. Đường đến lớp quanh co, mùa mưa lầy lội, có học sinh phải đi bộ 5-6km đường rừng. "Khi nghe tin trường nội trú liên cấp được xây dựng, chúng tôi mừng lắm. Nếu có lớp học kiên cố, có chỗ ở cho học sinh, các em sẽ không phải ở trọ tạm bợ hay nghỉ học vì mưa rét", cô Lan nói.
Trong khi đó, niềm vui của học trò cũng hồn nhiên như chính lứa tuổi của các em. Em Vi Thị Hoa (lớp 7, THCS Môn Sơn) bẽn lẽn, "Chúng em mừng lắm! Nếu có trường mới, có phòng học đẹp, có chỗ ở nội trú, chắc chắn chúng em sẽ cố gắng học giỏi để sau này về giúp bản làng".
Theo Sở Giáo dục và Đào tạo (GD-ĐT) Nghệ An, 10 xã biên giới: Nhôn Mai, Na Ngoi, Keng Đu, Môn Sơn, Bắc Lý, Tam Thái, Quế Phong, Tri Lễ, Hạnh Lâm và Anh Sơn đều là nơi có số học sinh đông, nhu cầu bán trú và nội trú rất lớn. Toàn tuyến biên giới tỉnh Nghệ An hiện có 94 trường học phục vụ hơn 39.000 học sinh.
Bữa ăn bán trú của trường THCS Môn Sơn, xã Môn Sơn (Nghệ An).
Trong đó, Keng Đu và Bắc Lý có quy mô xấp xỉ 27 lớp, hơn 1.000 học sinh, còn 8 địa phương còn lại đều có trên 30 lớp. Dù quy mô đông, nhưng cơ sở vật chất các trường hiện nay vẫn thiếu thốn: Chưa có khu nội trú, phòng học xuống cấp, nơi ở giáo viên tạm bợ. Nhiều gia đình đi làm ăn xa, học sinh sống với ông bà, không có người đưa đón, nên chuyện bỏ học xảy ra không ít.
Ông Phạm Mạnh Hùng, Chủ tịch UBND xã Môn Sơn cho biết: "Trường mới sẽ xây dựng trên khu đất 7 héc-ta tại bản Nam Sơn, cách trụ sở UBND xã tầm 1 km, đủ chỗ cho khoảng 2.000 học sinh. Với quy định học 2 buổi/ngày, trường lớp cũng như giáo viên hiện chưa đủ. Việc có thêm trường liên cấp sẽ giúp không chỉ học trò Môn Sơn mà cả khu vực biên giới thuận lợi hơn nhiều".
Cú hích thay đổi diện mạo giáo dục vùng biên
Theo kế hoạch, Nghệ An sẽ khởi công 10 trường phổ thông nội trú liên cấp tiểu học - THCS trong năm 2025 và đưa vào sử dụng ngay năm học tới.
Ông Phạm Viết Phúc, Chủ tịch UBND xã Bắc Lý chia sẻ: "Trường liên cấp không chỉ là dự án hạ tầng. Đây là chính sách có ý nghĩa xã hội sâu sắc, tạo môi trường rèn luyện toàn diện cho học sinh dân tộc thiểu số, giúp giáo viên yên tâm công tác, phụ huynh cũng an lòng gửi gắm con em".
Các em học sinh vui mừng dự Lễ khởi công tại điểm cầu Trường phổ thông nội trú liên cấp TH&THCS Hạnh Lâm, tỉnh Nghệ An.
Mỗi trường sẽ có đầy đủ khu học tập, khu nội trú - bán trú, nhà ăn, khu sinh hoạt chung, sân chơi, khu rèn luyện thể chất. Thiết kế này bám theo chuẩn của Bộ GD-ĐT, đảm bảo học sinh vừa học văn hóa, vừa rèn kỹ năng sống trong môi trường an toàn và khang trang.
Điểm nổi bật là mô hình trường liên cấp, tiểu học và THCS cùng trong một khuôn viên. Điều này giúp học sinh không phải thay đổi môi trường liên tục, giảm việc đi lại xa, nhất là với trẻ ở các bản cách trung tâm xã cả chục cây số.
Nhiều giáo viên kỳ vọng sự ra đời của hệ thống trường nội trú sẽ thu hút đội ngũ chất lượng cao về vùng biên. Khi có nhà ở công vụ, điều kiện sinh hoạt tốt hơn, giáo viên sẽ có thêm động lực gắn bó lâu dài. Và với học sinh, việc được ở lại trường sẽ giúp các em chuyên tâm học tập, giảm nguy cơ bỏ học giữa chừng, vấn đề luôn ám ảnh giáo dục vùng cao mỗi năm học mới.
Dù vậy, việc triển khai dự án không hề đơn giản. Công tác giải phóng mặt bằng, quy hoạch đất, xử lý tài sản công đều cần thời gian. Các chính sách hỗ trợ học sinh và chế độ cho giáo viên vùng biên cũng phải được xây dựng kỹ lưỡng để phù hợp thực tế.
Nhưng vượt lên khó khăn, địa phương đặt niềm tin đây sẽ là bước ngoặt quan trọng. Khi những ngôi trường mới hiện đại mọc lên nơi biên cương, đó không chỉ là thay đổi về cơ sở vật chất mà còn là thay đổi về tương lai, góp phần giữ vững biên cương và nâng tầm đời sống đồng bào các dân tộc.
Nghị quyết 71 của Bộ Chính trị đặt mục tiêu đến năm 2030, Việt Nam sẽ hoàn thành mạng lưới trường phổ thông nội trú ở vùng dân tộc thiểu số, vùng khó khăn và biên giới. Đây là cam kết mạnh mẽ nhằm bảo đảm học sinh vùng xa được thụ hưởng các chế độ phù hợp với điều kiện địa hình và cuộc sống đặc thù.
Với Nghệ An, việc xây dựng 10 trường nội trú liên cấp không chỉ là hiện thực hóa Nghị quyết, mà còn là lời khẳng định rằng mọi trẻ em vùng biên đều xứng đáng có cơ hội học tập công bằng dù các em ở nơi xa nhất của Tổ quốc.
Khi tiếng trống trường sẽ vang lên tại những ngôi trường mới, đó sẽ là âm thanh của hy vọng của một tương lai sáng hơn cho hàng nghìn học sinh nơi phên dậu Tổ quốc.
"Trường học nơi biên cương - điểm tựa vững chắc cho tương lai"
Theo ông Thái Văn Thành, Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo Nghệ An, xây dựng trường học ở các xã biên giới không chỉ là một khoản đầu tư cho giáo dục, mà còn là đầu tư cho phát triển bền vững, trở thành "phên dậu mềm của quốc gia", nơi nuôi dưỡng tri thức, nhân cách và tình yêu quê hương trong lòng các thế hệ trẻ vùng biên.
"Chúng tôi xem đây vừa là nhiệm vụ giáo dục, vừa mang ý nghĩa chiến lược quốc gia. Khi học sinh vùng biên có điều kiện học tập tốt, thầy cô tâm huyết, mái trường khang trang, chính là nền tảng để vùng biên giới phát triển ổn định và vững mạnh", ông Thành nhấn mạnh.
