Nhiều phát hiện khảo cổ vĩ đại nhất được khám phá từ những gì bị chôn vùi dưới lòng đất, nhưng đôi khi, chính những ngôi mộ lại là phần thú vị nhất của cuộc khai quật. Trong nhiều trường hợp, tổ tiên chúng ta được chôn cất và sau đó bị lãng quên theo thời gian cho đến khi hoàn cảnh dẫn đến việc tìm ra họ.
Lăng mộ hoàng đế chứa đầy thủy ngân
Tần Thủy Hoàng là hoàng đế đầu tiên của Trung Quốc, nhưng ngày nay điều khiến chúng ta nhớ nhất về ông là nơi chôn cất và đội quân đất nung. Không chỉ là đang chờ đợi để được khám phá, lăng mộ Tần Thủy Hoàng còn chưa từng được khai quật bởi lượng lớn chất thủy ngân độc hại trong mộ.
Phần lớn những gì chúng ta biết về bên trong lăng mộ Tần Thủy Hoàng xuất phát từ những tài liệu được viết bởi sử gia Tư Mã Thiên thời nhà Hán. Để tái tạo các con sông và hồ của Trung Quốc, các thợ xây đã đưa vào một lượng lớn thủy ngân lỏng và các xét nghiệm đã ủng hộ nhận định này. Chúng ta chưa có công nghệ để nhìn vào bên trong lăng mộ, nhưng công nghệ điều khiển từ xa đã tiết lộ một số khía cạnh của cấu trúc và những cuộc khai quật thăm dò đã hé lộ những bức tượng vũ công và nhạc sĩ tương phản sắc nét với đội quân binh mã dõng ở ngoài.
Mộ Tần Thủy Hoàng.
Lăng mộ Kasta
Năm 2012, các nhà khảo cổ phát hiện ra một lăng mộ bí ẩn ở miền Bắc Hy Lạp có niên đại từ thời Alexander Đại đế. Lăng mộ được biết đến với tên gọi lăng mộ Kasta hay lăng mộ Amphipolis, được trang trí vô cùng lộng lẫy, với những bức tranh khảm miêu tả khung cảnh lấy từ thần thoại Hy Lạp cùng những cột trụ có hình dáng của những thiếu nữ. Lăng mộ được xây dựng trong thời kỳ hỗn loạn sau cái chết của Alexander Đại đế và chắc hẳn là nơi an nghỉ cuối cùng của một người nào đó rất gần gũi với hoàng đế.
Vô số giả thuyết về danh tính của người nằm dưới mộ đã được đặt ra, từ các thành viên trong hoàng gia cho đến những vị tướng được yêu quý, người bạn thời thơ ấu của Alexander Đại đế và người yêu Hephaestion. Năm hài cốt được tìm thấy bên trong ngôi mộ, song công việc khai quật gần như giậm chân tại chỗ do cuộc khủng hoảng tài chính của Hy Lạp.
Người châu Âu tại Trung Quốc
Năm 1999, một ngôi mộ được phát hiện ở Trung Quốc chứa hài cốt 1.400 năm tuổi của Yu Hong. Yu Hong không phải là người Á mà là người Âu. Thái Nguyên - nơi ngôi mộ được phát hiện, đánh dấu điểm cực Đông nơi một hậu duệ của Hong đã được phát hiện.
Yu Hong thuộc về một bộ tộc có nguồn gốc từ Tây Á và ngôi mộ của ông chứng tỏ điều này. Địa điểm mang những nét đặc trưng của hầu hết các ngôi mộ ở Trung Á từ thời kỳ này và tác phẩm nghệ thuật của nó được thực hiện theo phong cách châu Á, nhưng hình ảnh của Hong và gia đình ông lại biểu hiện những đặc điểm của người Âu như mũi thẳng và mắt xanh. Được phát hiện cùng với Hong là một người phụ nữ Đông Á, có lẽ là vợ của ông.
Nghĩa địa cổ ở Ba Lan
Năm 2015, các nhà khảo cổ Ba Lan đã có một phát hiện không giống bất kỳ nơi nào khác: một nghĩa địa khổng lồ 2.000 năm tuổi đã từng là nơi chôn cất trong nhiều thế kỷ. Số ngôi mộ là 120 và đã được sử dụng từ thế kỷ I đến thế kỷ III, một thời kỳ được gọi là thời đại ảnh hưởng La Mã. Chôn cất trong nghĩa địa này là những người Przeworsk và các ngôi mộ minh họa cho sự thay đổi của họ theo thời gian. Những ngôi mộ đầu tiên được an táng theo nghi lễ Celtic với ụ đất nhỏ đắp trên thi hài. Tuy nhiên dần dần nghi lễ chôn cất đã trở thành giống như những người La Mã.
Một khía cạnh khác thường của nghĩa địa này là sự hiện diện của một ngôi mộ đôi được các nhà nghiên cứu mô tả là “tráng lệ”, trong có chứa hài cốt của một người đàn ông ở tuổi hai mươi và một thiếu niên. Ngôi mộ này vô cùng đặc biệt vì chỉ có năm ngôi mộ đôi như vậy được tìm thấy trên khắp thế giới và đây là ngôi mộ đôi duy nhất được phát hiện ở Ba Lan.
Mộ người Maya ngồi
Đã từng có một thời đế chế Maya trải dài đến tận Honduras và một trong những thành phố quan trọng nhất ở Trung Mỹ là Copan. Copan tồn tại như một trung tâm thương mại và chính trị từ thế kỷ thứ năm đến thứ chín, tuy nhiên trong nhiều năm, chúng ta hầu như không biết gì về nó. Năm 2005, tất cả điều này đã thay đổi với khám phá về một ngôi mộ vô cùng đặc biệt chứa hài cốt của một thành viên thuộc tầng lớp quí tộc trong xã hội của người Maya.
Ngôi mộ đặc biệt ở chỗ, người đàn ông qua đời vào khoảng năm 650 đã được dựng ngồi thẳng trên ghế, chân bắt chéo (một phát hiện kỳ lạ nữa, vì người Maya được biết là không ngồi theo một cách như vậy) được trang trí bằng những đồ trang sức tinh xảo như ngọc bích. Ngôi mộ được tìm thấy khá bất ngờ trong một ngôi đền cách xa nơi hành lễ của Copan là Acropolis, nơi những nhân vật quan trọng nhất được chôn cất.
Hang Denisova
Hang Denisova nằm ở vùng Siberi xa xôi và với người bình thường, nó sẽ có vẻ hoàn toàn tẻ nhạt. Trong thực tế, hang Denisova là một trong những di tích lịch sử quan trọng nhất trên thế giới.
Tất cả bắt đầu vào năm 2010 khi xương ngón tay út của một cô gái trẻ được phát hiện trong hang. Sau khi nghiên cứu nó, người ta phát hiện ra rằng cô gái sống vào khoảng 50.000 năm trước và bộ tộc của cô, những người Denisovian là một loài chưa từng được biết đến của con người. Người Denisovian đã sống và chết trong hang; hài cốt của họ chưa từng được tìm thấy ở bất kỳ nơi nào khác, vì vậy rất có khả năng đây cũng chính là nghĩa địa của họ. Bên cạnh mẩu xương ngón tay út, phần hài cốt khác duy nhất được tìm thấy là vài mẩu răng và những mảnh hóa thạch nhỏ, nhiều cái trong số đó có niên đại từ 110.000 năm trước và một số khác có từ 170.000 năm trước.
Nhiều khả năng người Denisovian chọn hang này làm nơi cư trú vì nó rất sáng và khá lớn. Đây cũng chính là những đặc điểm đã thu hút những loài khác như người Neanderthal và thậm chí là người hiện đại.