Mụn là nỗi lo với rất nhiều người thuộc mọi lứa tuổi khác nhau và có thể gặp ở cả nam và nữ. Tuy không gây ảnh hưởng trực tiếp tới sức khỏe nhưng mụn gây mất tự tin khi giao tiếp. Dạo qua một vòng các diễn đàn, hội nhóm làm đẹp và trị mụn, ta có thể dễ dàng bắt gặp các chị em tư vấn cho nhau sử dụng isotretinoin để điều trị mụn. Song, việc tự sử dụng isotretinoin tiềm ẩn những nguy cơ gì và làm thế nào để sử dụng thuốc hợp lý, an toàn là điều mà rất nhiều người còn băn khoăn...
Isotretinoin là gì?
Isotretinoin là thuốc được chỉ định để điều trị mụn trứng cá nặng không đáp ứng với các biện pháp điều trị khác, đặc biệt là mụn bọc. Ngoài ra, isotretinoin còn được dùng trong điều trị trứng cá đỏ và viêm tuyến mồ hôi nhiễm trùng, viêm nang lông sừng hóa (bệnh Darier), sừng hóa lòng bàn tay bàn chân, bệnh vảy phấn đỏ chân tóc.
Về isotretinoin, loại thuốc đầu tiên được đưa ra thị trường Mỹ vào năm 1982 và nhanh chóng trở thành một trong số những thuốc được kê đơn nhiều nhất. Tiếp sau đó là hàng loạt báo cáo về tác dụng không mong muốn gặp phải của bệnh nhân khi dùng thuốc. Các tác dụng không mong muốn thường gặp bao gồm thay đổi công thức máu, đau đầu, viêm kết mạc, khô mắt, tăng triglycerid (một loại mỡ trong máu có hại), tăng transaminase (một loại men do gan sản xuất), giảm HDL (một loại mỡ có lợi trong máu)... Trong đó, đáng chú ý là các tác dụng không mong muốn như: quái thai, trầm cảm và có khuynh hướng tự tử. Mặc dù các tác dụng không mong muốn này đều hiếm gặp (tần suất ≤1/10.000), nhưng hậu quả nếu xảy ra thì lại rất nghiêm trọng.
Cho tới nay, không chỉ ở nước ta mà ở nhiều nước khác trên thế giới, các sản phẩm chứa hoạt chất isotretinoin vẫn lưu hành rộng rãi dù việc sử dụng thuốc vẫn còn nhiều vấn đề gây tranh cãi lớn như có nên cho phép sử dụng isotretinoin hay không và nếu có thì các biện pháp bảo đảm an toàn khi sử dụng thuốc là gì. Những người đang sử dụng isotretinoin vẫn còn có nhiều quan niệm sai lầm về thuốc này.
Thuốc isotretinoin có thể điều trị các dạng mụn trứng cá.
Những quan niệm sai lầm thường gặp
Isotretinoin là một loại mỹ phẩm, thực phẩm chức năng: Quan niệm sai lầm này rất thường gặp dẫn đến bệnh nhân có thói quen tự mua thuốc và uống mà không có sự chỉ định sau khi thăm khám của bác sĩ dẫn đến không được tư vấn kỹ càng để lại những hậu quả rất nghiêm trọng do tác dụng không mong muốn của thuốc. Cần lưu ý rằng, isotretinoin là thuốc và chỉ được dùng khi có chỉ định của bác sĩ.
Tác dụng không mong muốn của thuốc là gây quái thai và dị tật ở thai nhi vì thế chỉ có nữ mới cần quan tâm, bệnh nhân nam có thể uống mà không cần lo lắng tới tác dụng không mong muốn này: Lầm tưởng này rất phổ biến ở nam giới và nam giới thường nghĩ rằng có thể yên tâm sử dụng thuốc. Đến nay, chưa có nghiên cứu đầy đủ nào khẳng định sử dụng isotretinoin là an toàn với phôi thai có bố sử dụng isotretinoin. Do vậy, nam giới không nên có con trong thời gian sử dụng isotretinoin.
Khi nào muốn có con thì dừng uống thuốc là được: Isotretinoin là một loại thuốc có khả năng tích lũy trong cơ thể, vì vậy khi ngừng thuốc mà có con ngay bệnh nhân vẫn có thể gặp phải những nguy cơ sinh con quái thai - dị tật tương đương như nguy cơ dùng thuốc trong thời kỳ mang thai.
Dùng thế nào cho an toàn?
Để dùng thuốc an toàn hiệu quả, bệnh nhân cần lưu ý một số điểm sau: Chỉ sử dụng thuốc khi được thăm khám và kê đơn của bác sĩ. Với cả bệnh nhân nam và nữ: không dùng thuốc nếu có dự định có thai trong vòng 3 tháng tới. Phải có biện pháp tránh thai trong vòng 3 tháng trước, trong và sau khi dùng thuốc (tốt nhất là 1 năm). Nếu là bệnh nhân nữ, phải chắc chắn không mang thai trước khi sử dụng thuốc. Không dùng thuốc đối với phụ nữ đang cho con bú. Do thiếu các dữ liệu về an toàn và hiệu quả nên thuốc không được dùng với trẻ em dưới 12 tuổi. Lưu ý rằng, thuốc có thể gây trầm cảm và có khuynh hướng tự tử. Vì vậy, với trẻ em trên 12 tuổi khi dùng thuốc, phụ huynh cần có theo dõi sát sao, để phát hiện và phân biệt những thay đổi tâm lý của trẻ là do lứa tuổi hay do tác dụng không mong muốn của thuốc.
Một trong số những tác dụng không mong muốn gặp phải khi sử dụng isotretinoin là gây khô da, tăng nhạy cảm của da và sẹo hình thành do da bị mài mòn. Vì vậy không dùng những sản phẩm có tính chất tẩy da như kem lột da mặt, sữa rửa mặt có độ pH quá cao hay thấp, đắp mặt nạ có tính acid như các mặt nạ chứa nước cốt chanh hay trái cây có tính chất tẩy da. Việc này sẽ làm tình trạng sẹo mụn trở nên trầm trọng hơn và làn da yếu hơn gây giảm hiệu quả của việc điều trị mụn.
Isotretinoin là một loại thuốc có nhiều tác dụng không mong muốn có thể để lại hậu quả nghiêm trọng nếu sử dụng không đúng cách. Vì vậy, cần cân nhắc lợi ích và nguy cơ trước khi sử dụng và khi sử dụng cần tuân thủ chặt chẽ theo hướng dẫn của bác sĩ kê đơn.
