Ẩn chứa sau những bó rau, miếng thịt, con cá... là rất nhiều kẻ thù của sức khỏe, đó chính là vi khuẩn, độc tố, nấm mốc, chất phụ gia...; thiếu kiến thức về vệ sinh an toàn thực phẩm, thiếu lương tâm của người bán hàng... người tiêu dùng đang đối mặt với nhiều nguy hiểm do sử dụng thực phẩm không an toàn. Hiểu rõ những kẻ thù giấu mặt trong thực phẩm cũng là một cách rất tốt để phòng bệnh.
Nhiễm vi khuẩn và độc tố
Tùy mức độ nhiễm khuẩn, người dùng có thể bị rối loạn tiêu hóa hay tử vong (như nhiễm độc Salmonella, Staphylocoque, Clostridium botulinum). Trong những ngày 30/4 và 1/5 sắp tới, do nhu cầu thực phẩm tăng, cộng với tiết trời nắng nóng, tình trạng ngộ độc càng trầm trọng hơn nếu thực phẩm được chế biến hoặc bảo quản không tốt.
Phụ gia thực phẩm thường được sử dụng trong thực phẩm đóng hộp.
Phụ gia
Để thực phẩm có màu sắc bắt mắt, bảo quản được lâu và tăng độ thơm ngon, người ta dùng thêm chất phụ gia. Các chất phụ gia này nếu kém chất lượng hoặc sử dụng các chất phụ gia công nghiệp, chất không được phép sử dụng sẽ rất có hại cho sức khỏe như gây ung thư. Cái hại này tiến triển âm thầm nhưng chắc chắn, vì thế mức độ nguy hại lại càng cao hơn.
Thuốc trừ sâu
Nguy hiểm hàng đầu đối với sức khỏe chính là dư lượng thuốc trừ sâu có trong thực phẩm. Nếu dư lượng thuốc trừ sâu ít nhưng dùng thường xuyên sẽ gây ngộ độc dần dần, dẫn đến ung thư, hủy hoại gan. Nếu dư lượng thuốc trừ sâu quá nhiều sẽ dẫn đến ngộ độc cấp, thậm chí dẫn đến tử vong.
Nhiễm ký sinh trùng
Trong thịt, thủy sản và một số loại rau thường có các loại ký sinh trùng đường ruột như giun đũa, giun xoắn, Toxoplasmose, sán lá gan, dị ứng... ký sinh. Nếu ăn phải các thực phẩm nhiễm các ký sinh trùng này người bệnh sẽ bị đau quặn bụng, nôn mửa hoặc tiêu chảy sau vài giờ... thậm chí có trường hợp tử vong do dị ứng mạnh.
Nấm mốc
Thực phẩm để lâu ngày, bảo quản không tốt... là điều kiện rất thuận lợi để nấm mốc sinh sôi và phát triển. Trong số các độc chất từ nấm thì aflatoxin là nhóm độc chất thường gặp trong các loại thực phẩm dùng cho gia súc hoặc cho người như ngũ cốc, bắp... và nhất là đậu phộng để lâu bị mốc. Độc tố này bền với nhiệt, xâm nhập thực phẩm cung cấp cho thú vật nuôi cũng như cho người, tác động lên gan kết hợp với virut viêm gan B làm gia tăng ung thư gan, u gan cấp tính.
Kim loại nặng
Độc hại nhất là thực phẩm nhiễm thủy ngân, mà ở đây là các loại thủy sản. Do hiện tượng tích lũy độc chất, thủy ngân không bị loại ra khỏi cơ thể mà tiếp tục tăng lên theo lượng thực phẩm cung cấp mỗi ngày, hậu quả là bị rối loạn thần kinh (cảm giác đau nhói, mất trương lực cơ, rối loạn phối hợp vận động, giảm thị giác, thính giác...) làm phát sinh một bệnh mới được gọi là hội chứng Minamata.
Nitrit
Chất nitrit rất nguy hiểm, vì nó ngăn cản hoạt động chuyên chở ôxy của hồng cầu.
Ngoài việc tránh chọn nhầm phải các thực phẩm nhiễm khuẩn, nhiễm độc, các bà nội trợ cũng nên tránh các thực phẩm dễ gây độc sau đây:
Sắn (khoai mì) và măng: Đây là hai thực phẩm có chứa axit xyanhydric là chất độc rất mạnh, có thể gây ra cái chết nhanh chóng... nếu chế biến không đúng cách. Đề phòng bằng cách không ăn sắn đã chuyển sang màu xanh hay nâu. Trước khi luộc nên bóc bỏ vỏ và cắt hai đầu, rồi ngâm củ trong nước một thời gian để axit xyanhydric hòa tan vào nước. Luộc cho đến khi sôi, mở nắp nồi để hơi axit thoát ra ngoài. Nếu thấy đắng không nên ăn. Cách chế biến măng tươi cũng tương tự: bóc sạch vỏ, ngâm nước một thời gian và luộc thật kỹ (khi luộc nhớ mở vung để axit bay hơi).
Nấm: Nấm là thực phẩm rất giàu chất đạm, chất béo, chất khoáng, chất xơ. Đây cũng là thực phẩm chế biến thành nhiều món ăn ngon và thường có mặt trong các buổi tiệc. Tuy nhiên, nếu ăn phải nấm độc thì hậu họa khôn lường: đau bụng, nôn ói, co giật, có thể dẫn tới tử vong. Vì thế, tốt nhất chúng ta chỉ ăn các loại nấm biết tên, loại bỏ những loài nấm lạ, nhất là các nấm có màu sắc sặc sỡ.
Thịt cóc: Thịt cóc rất bổ, nhưng cũng là chất độc nếu không biết cách chế biến. Trong mủ cóc, trứng, mật, gan và da cóc có chứa chất độc bufotoxin gây chết người. Nên hạn chế ăn thịt cóc, nếu có sử dụng thực phẩm này phải làm sạch, bỏ đầu, 4 chân, lột da, không để chất nhớt dính vào, mổ bụng bỏ hết phủ tạng. Rửa thịt cóc ở vòi nước chảy để loại hết các chất độc còn sót lại.
Cá nóc: Đây là loài cá rất độc, vì thế nên loại bỏ tuyệt đối khỏi thực đơn.
Củ dền: Có chứa rất nhiều chất nitrat-nitrit, vì thế rất dễ gây ngộ độc. Khi bị ngộ độc củ dền, bệnh nhân sẽ bị tím tái toàn thân, khó thở, hôn mê, bất tỉnh.
BS. Nguyễn Minh
