Đái tháo đường là một bệnh rối loạn chuyển hóa, được đặc trưng bởi tình trạng tăng đường máu cùng với các rối loạn chuyển hóa đường, đạm, mỡ và các chất khoáng do hậu quả của tình trạng thiếu insulin tuyệt đối hoặc tương đối. Người bệnh đái tháo đường thường phải dùng thuốc suốt đời để khống chế tăng đường huyết, vì đường huyết càng tăng cao, càng biến động thì biến chứng xuất hiện càng sớm và càng nặng...
 Người bệnh cần kiểm soát đường huyết và dùng thuốc đều đặn hàng ngày tránh biến chứng bệnh. |
Chọn thuốc gì?
Các thuốc uống làm giảm đường huyết được chia làm hai nhóm:
Nhóm sulfonyl urea: Các thuốc thuộc nhóm này (butamid, galiron, diabiez, prediant, diamicron...) có tác dụng kích thích tế bào beta tiết insulin, do đó chỉ dùng cho bệnh nhân đái tháo đường týp 2, không dùng cho bệnh nhân đái tháo đường týp 1. Các thuốc thuộc nhóm sulfonyl urea thường bắt đầu có tác dụng sau uống 1 giờ, tác dụng đạt tới tối đa sau 3 - 4 giờ và tác dụng kéo dài 18 - 24 giờ.
Nhóm thuốc biguanid: Các thuốc thuộc nhóm này (phenformin, metformin) không kích thích tế bào beta tiết insulin, thuốc chỉ có tác dụng làm tăng tính thấm của màng tế bào với glucose, tăng khả năng sử dụng glucose của tế bào ngoại vi. Thuốc được dùng cho bệnh nhân đái tháo đường týp 2, nhưng cũng có thể dùng phối hợp với insulin để làm giảm liều insulin cần thiết trong điều trị đái tháo đường týp 1.
Thuốc nhóm này có loại tác dụng nhanh và loại tác dụng chậm. Loại tác dụng nhanh bắt đầu có tác dụng sau uống 30 phút đến 1 giờ, tác dụng đạt tối đa sau 4 - 6 giờ, tác dụng duy trì sau uống 8 - 10 giờ. Loại tác dụng chậm bắt đầu tác dụng sau uống 2 - 3 giờ, tác dụng kéo dài 14 - 16 giờ.
Ngoài 2 nhóm thuốc uống hạ đường huyết nói trên, còn một nhóm không có tác dụng hạ đường huyết, nhưng làm chậm quá trình hấp thu đường của ống tiêu hóa, làm giảm hiện tượng tăng vọt đường huyết sau ăn, đó là nhóm acacbose (glucobay) được dùng cho những người khó tuân thủ chế độ ăn. Thuốc này có thể phối hợp với các thuốc hạ đường huyết nói trên.
Người bệnh đái tháo đường thường phải dùng thuốc suốt đời để khống chế tăng đường huyết, vì đường huyết càng tăng cao, càng biến động thì biến chứng xuất hiện càng sớm và càng nặng. Chỉ trong thời gian bệnh nặng hoặc có biến chứng bệnh nhân mới cần nằm viện, còn lại phần lớn thời gian là dùng thuốc tại nhà.
Vấn đề cần lưu ý
Người bệnh cần chú ý đề phòng hạ đường huyết Biểu hiện của hạ đường huyết như sau: Cảm giác đói cồn cào, thèm ăn, run tay chân, vã mồ hôi, da lạnh ẩm, nếu nặng sẽ lơ mơ rồi đi vào hôn mê. Nếu xét nghiệm đường huyết sẽ thấy đường huyết dưới 2,5mmol/l. Hạ đường huyết hay xảy ra ở người đái tháo đường dùng quá liều thuốc hạ đường huyết hoặc ăn uống thất thường. Nếu có triệu chứng trên cần ăn ngay một chút bánh quy hoặc uống 250ml sữa hoặc ăn một loại thức ăn gì đó có sẵn, các triệu chứng sẽ giảm nhanh. |
Thực hiện chế độ tập luyện hàng ngày và giảm cân nặng với người béo phì giúp cải thiện tình trạng kháng insulin, làm tăng hiệu quả của việc dùng thuốc và giảm được liều thuốc cần dùng.
Khi dùng thuốc uống hạ đường huyết cần lưu ý: không phối hợp hai thuốc cùng nhóm vì cùng cơ chế tác dụng, nhưng cũng có thể phối hợp thuốc có tác dụng nhanh với thuốc tác dụng chậm. Có thể phối hợp hai thuốc khác nhóm hoặc phối hợp thuốc hạ đường huyết với thuốc nhóm acacbose. Thuốc thường được uống trước bữa ăn 30 phút nếu là thuốc tác dụng nhanh, và uống trước bữa ăn 60 phút nếu là thuốc tác dụng chậm. Nếu uống quá xa bữa ăn dễ gây tụt đường huyết, có thể nguy hiểm đến tính mạng, nên cần đọc kỹ hướng dẫn trước khi sử dụng với từng loại thuốc.
Ngoài thuốc hạ đường huyết, người bệnh đái tháo đường thường phải dùng các thuốc khác để điều trị các biến chứng như sử dụng kháng sinh để điều trị nhiễm khuẩn, sử dụng thuốc để hạ mỡ máu, thuốc để điều trị tổn thương thần kinh ngoại vi... Để các thuốc trên phát huy được tác dụng, nhất là kháng sinh thì phải sử dụng thuốc hạ đường huyết đủ để duy trì đường huyết ở mức bình thường (4 - 6 mmol/l), nếu đường huyết cao thì kháng sinh sẽ không có hiệu quả.
Ngoài những điều cần lưu ý trên, người bệnh cần hết sức chú ý chăm sóc bàn chân, vì bàn chân thường bị giảm hoặc mất cảm giác do tổn thương thần kinh ngoại vi hoặc thiếu nuôi dưỡng gây hoại tử do tổn thương mạch máu là biến chứng thường gặp ở người đái tháo đường. Không được đi giày hoặc dép chật, đề phòng bị bỏng, bị vấp gây xây xát. Nên xoa bóp và ngâm chân nước ấm mỗi ngày 20 phút. Mùa đông tránh để bàn chân bị lạnh.
PGS.TS.BS. Hà Hoàng Kiệm