Bộ phận thường trực đặc biệt của Bộ Y tế hỗ trợ chống dịch COVID-19 tại Bắc Giang được thành lập theo Quyết định số 2454/QĐ-BYT ngày 18/5/2021 của Bộ Y tế. Ngay khi được thành lập, Trưởng Bộ phận thường trực đã phân công nhiệm vụ các thành viên trong bộ phận phụ trách về công tác điều tra, giám sát dịch tễ; xét nghiệm; cách ly y tế và xử lý môi trường và điều trị.
Các thành viên đã tích cực chủ động tham mưu, phối hợp với Ban chỉ đạo phòng, chống dịch COVID-19 tỉnh Bắc Giang chỉ đạo, triển khai các hoạt động phòng, chống dịch ngay khi dịch bệnh có dấu hiệu bùng phát mạnh thông qua các cuộc họp, bàn thảo, bám sát thực địa,...
Với sự chỉ đạo quyết liệt của Thủ tướng, Ban chỉ đạo Quốc gia, Bộ Y tế đã huy động hơn 2.500 nhân lực y tế hỗ trợ toàn diện công tác chống dịch tại Bắc Giang, cùng với triển khai đồng loạt các giải pháp căn cứ vào diễn tiến của dịch, đến nay, tình hình dịch bệnh đã được kiểm soát và ghi nhận xu hướng ca mắc mới giảm mạnh. Thông qua thực tiễn và kết quả ban đầu đạt được, những điểm mới trong phòng, chống dịch tại Bắc Giang.
Về công tác điều tra, giám sát dịch tễ
Đợt dịch lần này tại Bắc Giang so với các làn sóng dịch trước đó tại Vĩnh Phúc, Đà Nẵng, Hải Dương có rất nhiều điểm khác về quy mô, tốc độ lây lan lẫn mức độ nguy hiểm của biến chủng Delta của SARS-CoV-2 được ghi nhận lần đầu tại Ấn Độ.
Trong quá trình thực hiện nhiệm vụ, tỉnh Bắc Giang và Bộ phận thường trực đặc biệt Bộ Y tế gặp phải vấn đề nan giải, khi quy mô lây lan dịch bệnh tại địa phương diễn ra nhanh trên diện rộng, xuất hiện số lượng lớn ca mắc ở nhiều ổ dịch. Đặc biệt do dịch xảy ra trong khu công nghiệp nên số lượng công nhân có liên quan dịch tễ tại ổ dịch quá lớn, lên tới vài chục nghìn người, dẫn tới thực tế là không thể tổ chức cách ly tập trung hết được những người này.
Công tác lấy mẫu xét nghiệm được thực hiện ở từng ngõ xóm để tránh nguy cơ lây nhiễm chéo.
Để ứng phó tình huống cấp bách trên, các chuyên gia của Bộ Y tế thuộc Tổ điều tra, giám sát dịch tễ do PGS. TS. Trần Như Dương đứng đầu, đã tham mưu cho lãnh đạo tỉnh Bắc Giang nhanh chóng phong tỏa ngay các khu dân cư tập trung đông công nhân có nguy cơ cao như: Núi Hiểu, Trung Đồng, Tam Tầng, Quang Biểu...
Đưa thiết chế cách ly tập trung vào những khu vực này để thiết lập mô hình khu cách ly y tế tập trung tại chỗ (với sự tham gia đầy đủ của các lực lượng quân đội, công an, y tế và lắp camera giám sát trong khu dân cư) nhằm khoanh vùng, khống chế dịch ngay. Thực hiện nghiêm ngặt việc nội bất xuất, ngoại bất nhập không cho nguồn lây có cơ hội thoát ra ngoài để lây lan sang các địa phương khác.
Bên cạnh đó, thực hiện quyết liệt việc cách ly tại nhà với từng hộ gia đình ở bên trong ổ dịch để ngăn chặn dịch lây lan với nguyên tắc: “Người nhà nào ở yên nhà ấy; không gặp gỡ tiếp xúc với ai ở bên ngoài; không cho ai đến chơi nhà ai; không cho ai vào nhà mình với tinh thần nhà nhà cửa đóng then cài”.
Cùng với các biện pháp trên Bắc Giang cũng tiến hành lấy mẫu xét nghiệm quét định kỳ 3 ngày/lần tại những khu vực phong tỏa để phát hiện và đưa nhanh người nhiễm ra khỏi cộng đồng. Đây là quá trình làm sạch ổ dịch, được tỉnh đã và đang làm rất kiên trì, thường xuyên, liên tục. Bên cạnh đó, tỉnh Bắc Giang cũng đã tổ chức việc kéo giãn, rút giảm mật độ công nhân tại những điểm nóng có mật độ quá cao để làm giảm nguy cơ lây lan trong ổ dịch, đặc biệt tại thôn Núi Hiểu.
“Có thể nói, việc Bắc Giang giữ chân được hầu hết số công nhân ngoại tỉnh ở lại Bắc Giang và phong tỏa sớm ngay được những khu vực nguy cơ cao là một nỗ lực rất lớn của tỉnh và chính điều này thực sự đã ngăn chặn được dịch bệnh không lây lan trên diện rộng, góp phần rất lớn giữ an toàn cho cả nước” - PGS. Trần Như Dương nhấn mạnh.
Về công tác xét nghiệm
Do đặc điểm virus lây lan dịch ở Bắc Giang là biến chủng Delta, với khả năng lây truyền mạnh, tốc độ nhanh. Đồng thời, đặc điểm dịch tễ xuất hiện ở khu công nghiệp nên số lượng ca bệnh có liên quan dịch tễ lên tới vài chục nghìn người. Do đó, việc xét nghiệm phải thực hiện nhanh trên diện rộng, phạm vi lớn.
Trong khi xét nghiệm realtime PCR (RT-PCR) bắt buộc phải thực hiện trong phòng thí nghiệm và cần có thời gian, vì vậy việc áp dụng test nhanh kháng nguyên được đề xuất triển khai để sàng lọc tại chỗ các nguồn lây nhiễm mạnh (các test nhanh lựa chọn áp dụng có độ nhạy lớn hơn 70% và độ đặc hiệu lớn hơn 80%).
Bộ Y tế đã huy động gần 2.500 cán bộ nhân viên y tế tới chi viện cho Bắc Giang.
Cụ thể, test nhanh được sử dụng cho các trường hợp có triệu chứng và thực hiện tại các khu vực tỷ lệ lây nhiễm cao và khu cách ly tập trung, còn phương pháp xét nghiệm RT-PCR mẫu gộp/ mẫu đơn được chỉ định linh hoạt theo tình hình dịch tại từng khu vực. Các khu vực có tỷ lệ lây nhiễm cao thực hiện theo kế hoạch 72h/lần, các khu vực cộng đồng 5 ngày/lần để tầm soát nguy cơ lan bệnh trong cộng đồng.
Phương pháp lấy mẫu xét nghiệm cũng thực hiện theo hình thức mới, chia nhỏ các nhóm đi từng ngõ, gõ cửa từng nhà để lấy mẫu nhằm hạn chế tới mức tối đa việc lây nhiễm chéo. Nhờ áp dụng phương pháp mới trên, mà các ổ dịch nóng tại Núi Hiểu, Trung Đồng, Tam Tầng (huyện Việt Yên) đã từng bước được sàng lọc, làm sạch. Tới nay, tại các ổ dịch đã gần như được khống chế và kiểm soát.
Bên cạnh đó, nhằm giải quyết bài toán do thiếu hụt về nhân lực y tế, Tổ xét nghiệm cũng đã tham mưu cho lãnh đạo tỉnh Bắc Giang thử nghiệm mô hình hướng dẫn người dân tự lấy mẫu test nhanh cho nhau (triển khai thí điểm tại các khu cách ly tập trung).
Cụ thể, GS.TS Lê Thị Quỳnh Mai (Phó Viện trưởng Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương) đã phối hợp cùng lực lượng nhân viên y tế tới từ các đoàn chi viện tổ chức nhiều buổi tập huấn cho người dân tự lấy mẫu trong các khu cách ly tập trung, xây dựng video hướng dẫn tự lấy mẫu test nhanh và hướng dẫn nhân viên y tế lấy mẫu test nhanh trong cộng đồng. Theo bà Mai, mô hình này hoàn toàn có thể áp dụng và nhân rộng trong những tình huống cấp bách khi địa phương bị thiếu hụt về nhân lực y tế. Tuy nhiên, để việc trên được diễn ra trơn tru, đạt hiệu quả cao thì công tác tập huấn, hướng dẫn là vô cùng quan trọng.
Về công tác cách ly y tế và xử lý môi trường
Theo ông Dương Chí Nam, Phó Cục trưởng Cục Quản lý môi trường y tế, Bộ Y tế, Bắc Giang có đến hàng trăm khu cách ly tập trung trải rộng khắp các địa bàn nhiều huyện. Nếu không có biện pháp quản lý giám sát chặt, có biện pháp giãn cách, giảm tải kịp thời sẽ rất dễ gây ra lây nhiễm chéo. Do đó, để quản lý, Tổ cách ly y tế và xử lý môi trường của Bộ phận thường trực đã tham mưu cho tỉnh giao trách nhiệm cho các đơn vị quản lý khu cách ly.
Ngày 26/5, UBND tỉnh Bắc Giang đã ra công văn yêu cầu Chủ tịch UBND huyện, thành phố chịu trách nhiệm trước Chủ tịch UBND tỉnh về tình hình hoạt động của các khu cách ly tập trung trên địa bàn huyện, thành phố; thành lập ngay các Tổ kiểm tra, giám sát và phòng chống lây nhiễm chéo trong khu cách ly tập trung trên địa bàn huyện, mỗi khu cách ly phải được kiểm tra, giám sát ít nhất 01 lần/ngày và báo cáo kết quả về Tổ kiểm tra, giám sát của tỉnh.
Khu cách ly tập trung nào không đảm bảo điều kiện Chủ tịch UBND tỉnh sẽ xem xét kiểm điểm trách nhiệm đối với Chủ tịch UBND cấp huyện và người chịu trách nhiệm quản lý trực tiếp khu cách ly. Các đối tượng đã hoàn thành thời gian cách ly phải có xác nhận của người quản lý khu cách ly mới được phép đưa về cách ly tại nhà để tiếp tục theo dõi. Và người quản lý khu cách ly phải thực hiện báo cáo thông tin chung của khu cách ly theo mẫu phiếu điện tử hàng ngày để Trung tâm Kiểm soát Bệnh tật (CDC) tỉnh Bắc Giang tổng hợp, điều tiết kịp thời.
Đồng thời, tiểu ban cũng đã góp ý để Cục Quản lý Môi trường y tế trình lãnh đạo Bộ Y tế ký Quyết định số 2787/QĐ-BYT ngày 5/6/2021 về hướng dẫn các phương án phòng, chống dịch khi có trường hợp mắc COVID-19 tại cơ sở sản xuất, kinh doanh, khu công nghiệp.
Về công tác điều trị
Với tình hình số ca mắc lên đến gần 3000 trường hợp mắc, dự báo trong những ngày tới, số ca nhiễm sẽ tiếp tục tăng cao song mức tăng có chiều hướng giảm. Trước tình hình đó, theo ông Nguyễn Trọng Khoa, Phó Cục trưởng Cục Quản lý Khám, chữa bệnh – Tổ trưởng điều trị Bộ phận thường trực, không thể nào thiết lập nhiều bệnh viện dã chiến cùng một lúc vì rất tốn kém và mất thời gian, mà phải đưa phương án khác phù hợp hơn.
Chính vì thế, Bộ phận thường trực đã thảo luận và thống nhất với UBND tỉnh Bắc Giang để tận dụng cơ sở hạ tầng sẵn có của tỉnh. Cụ thể, tận dụng ký túc xá các Trường Cao đẳng Ngô Gia Tự, Cao đẳng nghề công nghệ Việt – Hàn, Trung tâm chăm sóc người có công… và một số cơ sở khác nhằm thiết lập làm cơ sở thu dung điều trị ban đầu bệnh nhân mắc COVID-19.
Thứ trưởng Nguyễn Trường Sơn chỉ đạo việc thiết lập Trung tâm ICU lớn nhất miền Bắc tại BV Tâm thần tỉnh Bắc Giang.
Các cơ sở này có nhiệm vụ tiếp nhận những ca dương tính không có triệu chứng hoặc có triệu chứng nhẹ, tuỳ theo mức độ lâm sàng hướng dẫn của Bộ Y tế.
Tất cả bệnh nhân ở đây đều có bệnh án, được theo dõi y tế như ở bệnh viện: được xét nghiệm, chụp X-quang để theo dõi diễn tiến của phổi, cùng với các hỗ trợ về mặt sức khỏe để bệnh nhân nhanh hồi phục và giảm nguy cơ diễn biến nặng. Do các lực lượng hỗ trợ, được phân công cho các Bệnh viện (BV), cơ sở y tế khác trên địa bàn như BV Ung bướu, BV Phục hồi chức năng,...
Điểm mới thứ hai trong công tác điều trị lần này, tổ điều trị nhận thấy biểu hiện lâm sàng của ca bệnh khác với đợt dịch trước. Cụ thể là ngay cả những người trẻ không có bệnh nền thì diễn biến tổn thương phổi cũng rất nhanh, thường xảy ra từ ngày thứ 7 đến ngày thứ 10, chỉ cần từ khi có triệu chứng sau vài ngày đã xuất hiện mờ trắng hai bên phổi. Do đó, nguy cơ tử vong có thể ở các nhóm độ tuổi.
Vì vậy, để đáp ứng dự báo tình hình số ca mắc tăng nặng, phương án thiết lập Trung tâm hồi sức tích cực (ICU) lớn nhất từ trước đến nay đã được ra đời, đáp ứng yêu cầu với đầy đủ hệ thống và phương tiện cần thiết.
Ngoài việc lựa chọn BV Phổi Bắc Giang để thiết lập trung tâm hồi sức tích cực với 58 giường. Trung tâm hồi sức tích cực (ICU) quy mô lớn nhất miền Bắc với 101 giường đã được ra mắt ngày 04/6/2021 sau 5 ngày khẩn trương triển khai thi công. Cụ thể, tầng 1 có 23 giường hồi sức với đầy đủ oxy, khí nén và hệ thống hút trung tâm; tầng 2-3 với 52 giường có hệ thống oxy và khí nén; tầng 4 có 26 giường có oxy không có khí nén.
Hệ thống thiết bị máy móc bao gồm: 60 máy thở, máy siêu âm mới, máy chụp X quang... có thể thực hiện hồi sức mức độ cao nhất như ECMO (tim phổi nhân tạo), lọc máu, thở máy,... giường thở máy lên đến 70 bệnh nhân thở máy liên tục.
Các thiết bị hiện đại được lắp đặt tại Trung tâm ICU BV Tâm thần tỉnh Bắc Giang.
Để vận hành được trung tâm ICU này, Bộ Y tế đã huy động các kíp chuyên môn kỹ thuật từ các BV Trung ương, BV tuyến tỉnh để cùng tham gia vận hành. Qua đây cũng là dịp để các y bác sĩ ở tỉnh Bắc Giang trao đổi, học hỏi kinh nghiệm để tham gia vào điều trị bệnh nhân nặng trong đợt dịch này.