1. HIV/AIDS là gì?
HIV (viết tắt của Human Immunodeficiency Virus) là virus gây suy giảm miễn dịch ở người. Khi xâm nhập vào cơ thể, HIV tấn công và phá hủy các tế bào bạch cầu CD4 – loại tế bào giúp cơ thể chống lại nhiễm trùng.
Khi số lượng tế bào CD4 giảm mạnh, hệ miễn dịch bị suy yếu, cơ thể dễ mắc các bệnh nhiễm trùng cơ hội hoặc ung thư mà người khỏe mạnh thường không gặp phải.
Nếu không được điều trị, HIV có thể tiến triển thành AIDS (hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải) - giai đoạn nặng nhất của bệnh, khiến cơ thể mất hoàn toàn khả năng tự vệ trước các tác nhân gây bệnh.
HIV lây truyền chủ yếu qua ba con đường:
- Quan hệ tình dục không an toàn (qua âm đạo, hậu môn hoặc miệng) với người nhiễm HIV;
- Truyền máu hoặc dùng chung kim tiêm, ống tiêm, dụng cụ xăm, xỏ khuyên… với người bị nhiễm;
- Từ mẹ sang con trong quá trình mang thai, sinh nở hoặc cho con bú.
2. Các dấu hiệu cảnh báo sớm của nhiễm HIV
Nhiều người nhiễm HIV trong giai đoạn đầu thường không có triệu chứng rõ ràng, dẫn đến bỏ qua thời điểm phát hiện sớm và điều trị hiệu quả nhất. Tuy nhiên, một số biểu hiện dưới đây có thể là dấu hiệu cảnh báo cơ thể đang phản ứng với virus:
2.1. Sốt nhẹ hoặc sốt cao kéo dài
Khoảng 2 - 4 tuần sau khi nhiễm HIV, nhiều người có thể trải qua tình trạng sốt nhẹ đến cao (khoảng 38 - 39°C), kèm theo mệt mỏi, đau đầu, đau cơ hoặc phát ban. Đây là phản ứng của cơ thể khi hệ miễn dịch đang cố gắng chống lại virus. Tình trạng này có thể kéo dài từ vài ngày đến vài tuần.
Người bệnh HIV có thể trải qua tình trạng sốt nhẹ đến cao, mệt mỏi, đau đầu, đau cơ hoặc phát ban…
2.2. Hạch bạch huyết sưng to
Hạch bạch huyết có vai trò quan trọng trong việc chống lại nhiễm trùng. Khi HIV xâm nhập, hạch ở cổ, nách hoặc bẹn có thể sưng to, đau nhẹ hoặc không đau. Nếu tình trạng này kéo dài hơn hai tuần mà không rõ nguyên nhân, người bệnh nên đi khám và xét nghiệm HIV để được chẩn đoán chính xác.
2.3. Giảm cân nhanh và không rõ nguyên nhân
Sụt cân trên 10% trọng lượng cơ thể trong thời gian ngắn (vài tháng) mà không do chế độ ăn uống hoặc tập luyện có thể là dấu hiệu sớm của HIV tiến triển. Nguyên nhân là do cơ thể tiêu hao năng lượng để chống lại nhiễm trùng, rối loạn hấp thu và mất cảm giác thèm ăn.
2.4. Rối loạn hô hấp và ho kéo dài
Người nhiễm HIV có thể thường xuyên bị viêm phổi, ho dai dẳng, khó thở hoặc nhiễm trùng đường hô hấp tái phát. Đây là hậu quả của việc hệ miễn dịch suy yếu, khiến cơ thể dễ mắc các bệnh do vi khuẩn, virus hoặc nấm tấn công.
2.5. Mệt mỏi, suy nhược toàn thân
Cảm giác mệt mỏi kéo dài, thiếu năng lượng, khó tập trung là triệu chứng phổ biến trong giai đoạn đầu của HIV. Virus làm tổn thương hệ miễn dịch và hệ thần kinh, gây ảnh hưởng đến khả năng làm việc, học tập và sinh hoạt hàng ngày.
2.6. Biểu hiện thần kinh và nhận thức
Ở một số người, HIV có thể ảnh hưởng đến hệ thần kinh trung ương, gây rối loạn trí nhớ, lú lẫn, giảm khả năng tập trung hoặc thay đổi tính cách. Nếu không được điều trị, tình trạng này có thể nặng dần và gây sa sút trí tuệ liên quan đến HIV.
3. Khi nào cần đi xét nghiệm HIV?
Các dấu hiệu ban đầu của HIV dễ nhầm lẫn với cảm cúm hoặc các bệnh lý thông thường khác, do đó xét nghiệm HIV là cách duy nhất để biết mình có bị nhiễm hay không.
Bạn nên đi xét nghiệm nếu:
- Có quan hệ tình dục không an toàn với người không rõ tình trạng HIV;
- Dùng chung kim tiêm, dụng cụ xăm, xỏ khuyên;
- Nhận máu hoặc chế phẩm máu mà không rõ nguồn gốc;
- Phụ nữ mang thai hoặc có kế hoạch mang thai;
- Có bạn tình hoặc bạn đời được chẩn đoán nhiễm HIV.
Quan hệ tình dục an toàn – luôn sử dụng bao cao su đúng cách khi quan hệ giúp phòng ngừa HIV/AIDS.
4. Điều trị và kiểm soát HIV/AIDS
Hiện chưa có thuốc chữa khỏi hoàn toàn HIV, nhưng điều trị kháng virus (ARV) giúp kiểm soát lượng virus trong máu, phục hồi hệ miễn dịch và ngăn ngừa lây truyền sang người khác. Người điều trị sớm có thể sống khỏe mạnh gần như bình thường.
Bên cạnh dùng thuốc, người bệnh cần:
- Duy trì chế độ ăn uống cân đối, đủ dinh dưỡng;
- Tập thể dục nhẹ nhàng để tăng cường sức đề kháng;
- Tránh rượu, thuốc lá, chất kích thích;
- Tái khám định kỳ và tuân thủ đúng hướng dẫn điều trị của bác sĩ.
5. Phòng ngừa HIV/AIDS: Mỗi người đều có thể chủ động bảo vệ mình
HIV hoàn toàn có thể được phòng ngừa nếu bạn thực hiện các biện pháp an toàn sau:
- Quan hệ tình dục an toàn – luôn sử dụng bao cao su đúng cách khi quan hệ;
- Không dùng chung kim tiêm hoặc vật sắc nhọn;
- Xét nghiệm HIV định kỳ nếu có nguy cơ;
- Phụ nữ mang thai nhiễm HIV cần được tư vấn và điều trị dự phòng lây truyền từ mẹ sang con;
- Cân nhắc sử dụng thuốc dự phòng trước phơi nhiễm (PrEP) nếu bạn thuộc nhóm nguy cơ cao (như người có bạn tình nhiễm HIV, nam quan hệ đồng giới, người bán dâm, người tiêm chích ma túy).
Nhận biết sớm các dấu hiệu cảnh báo HIV/AIDS và xét nghiệm kịp thời là bước quan trọng giúp kiểm soát bệnh và bảo vệ sức khỏe cộng đồng. HIV không còn là "án tử" nếu được phát hiện và điều trị đúng cách. Hãy chủ động xét nghiệm, sống an toàn và không kỳ thị – bởi hiểu biết chính là "vắc-xin" mạnh mẽ nhất chống lại căn bệnh này.
Mời bạn xem thêm video:
3-3 CON ĐƯỜNG LÂY TRUYỀN HIV
