Tại sao bò luôn quay mặt về hướng Bắc hoặc Nam trong khi gặm cỏ
Hầu hết mọi người không nghĩ nhiều đến việc chăn thả bò, nhưng khi một nhóm các nhà khoa học quan sát hàng ngàn bức ảnh vệ tinh từ Google Earth về những con bò, họ tình cờ phát hiện ra một chi tiết mà cả ngàn năm qua không ai để ý đến: Những con bò sẽ đứng dọc theo cực từ trường của Trái đất – quay mặt về hướng bắc hoặc nam - bất cứ khi nào chúng gặm cỏ hoặc nghỉ ngơi. Mô hình này luôn nhất quán như vậy bất kể gió hay các yếu tố khác, và không ai biết chắc lý do.
Tuy một số động vật được biết là có một “la bàn” bên trong, đây là lần đầu tiên hiện tượng này được tìm thấy ở một loài động vật có vú lớn. Một điều kỳ lạ nữa là càng ở gần cực của trái đất, những con bò càng kém chính xác trong việc định hướng. Các nhà khoa học không biết liệu hiện tượng này liên quan đến khả năng điều hướng hay là một nỗ lực tính toán sai lầm nhằm xua đuổi động vật ăn thịt, mặc dù có vẻ như nó có mục đích nào đó vì sự nhất quán được quan sát thấy ở những con bò trên cả 6 châu lục. Hiện tượng này có thể ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp, vì những con bò bị nhốt theo hướng đông tây chắc sẽ bị ảnh hưởng theo một cách nào đó, mặc dù không ai có thể nói cụ thể là thế nào.
Tại sao một số động vật có vú lại chuyển về sống dưới nước
Chúng ta biết rằng các động vật biển di chuyển lên cạn và phát triển các chi để bò trên mặt đất. Đó là điều hợp lý, vì đất liền chứa một lượng lớn tài nguyên chưa được khai thác tạo điều kiện lý tưởng cho sự tiến hóa thành công. Nhưng tại sao một số trong những động vật này - như tổ tiên của cá voi và hải cẩu – lại trở lại sống dưới nước.
Có một điều là, sự tiến hóa đối với động vật từ trên cạn xuống sống dưới nước sẽ khó khăn hơn nhiều so với ngược lại, vì việc học cách bơi đối với động vật quen “đi đi bộ” tốn nhiều năng lượng hơn. Điều này đã khiến các nhà khoa học phải đau đầu trong một thời gian dài. Các động vật biển có vú đã phát triển một phương pháp điều hướng bằng đuôi hiệu quả hơn thay vì mái chèo muộn hơn nhiều trong quá trình tiến hóa, điều này khiến người ta tự hỏi: Tại sao lại phải trải qua tất cả những rắc rối đó ngay từ đầu? Đây vẫn là một trong những bí ẩn lớn nhất của tiến hóa mà khoa học hiện đại phải đối mặt.
Các alkaloids trong thực vật
Thực vật thường sinh ra những chất với nhiều hiệu ứng lý thú và đôi khi đáng sợ đối với các loài động vật ăn phải chúng. Các alkaloid – tên của chúng - là những chất xuất hiện tự nhiên trong thực vật cũng như động vật, mà một trong những chất phổ biến là morphin. Khoảng 7.000 loại alkaloids khác nhau đã được xác định trong thực vật, và mặc dù có thể nghiên cứu rộng rãi về các chất này, chúng ta vẫn không hoàn toàn chắc chắn tại sao chúng lại có mặt ở đó.
Đây là những chất mạnh gây ra nhiều phản ứng khác nhau khi những động vật khác nhau ăn phải. Trong trường hợp cây thuốc phiện sản sinh ra morphin, một số chuyên gia tin rằng nó rất hữu ích trong việc xua đuổi động vật ăn thịt, mặc dù cách xua đuổi những kẻ săn mồi của morphin, một chất rất hữu hiệu trong giảm đau, chỉ là phỏng đoán. Một số người tin rằng, thay vì lý do bên ngoài, những chất này có thể hữu ích cho việc điều hòa sự trao đổi chất của chính cây trồng.
Tại sao hoa lại có mặt ở khắp mọi nơi?
Thực vật có hoa tạo thành một lớp thực vật gọi là thực vật hạt kín, và như bạn có thể nhận thấy, chúng có mặt ở khắp mọi nơi. Tuy nhiên, điều có thể gây ngạc nhiên là điều này không phải lúc nào cũng đúng. Thực vật có hoa đã chiếm ưu thế so với các loài thực vật khác trong một khoảng thời gian nhanh chóng chừng 400 triệu năm trước, và kết quả là chúng chiếm khoảng 90% tổng số tất cả các loài thực vật ngày nay.
Vấn đề này đã khiến Charles Darwin lo lắng đến mức ông gọi nó là “một bí ẩn ghê gớm”. Sự tiến hóa nhanh chóng của hoa ngay sau khi hình thành đã trực tiếp chống lại lý thuyết của Darwin về sự tiến hóa dần dần thông qua chọn lọc tự nhiên. Và không gì có lợi về mặt tiến hóa đối với các thực vật có hoa, vì với chi phí dinh dưỡng để tạo ra hoa, thực vật có thể đầu tư vào tăng trưởng hoặc những thứ khác có thể đưa chúng lên cao hơn trong bậc thang tiến hóa. Bởi vì các loài thực vật không để lại bất kỳ hồ sơ hóa thạch nào khi chúng chết, rất khó để xác định những “kẻ lang thang” này đến từ chỗ không có gì như thế nào đâu và tại sao chúng lại nhanh chóng chiếm ưu thế như vậy.
Tại sao có quá nhiều sự đa dạng sinh học gần xích đạo?
Nếu bạn đi từ những vùng lạnh hơn của trái đất về phía xích đạo, bạn sẽ thấy cuộc sống trở nên đa dạng hơn. Khoảng 200 năm trước, một nhà thám hiểm người Phổ tên là Alexander von Humboldt đã lần đầu tiên phát hiện ra rằng sự đa dạng sinh học tăng lên khi tiến gần đến đường xích đạo. Cả sự sống tự nhiên lẫn văn hóa của con người đều trở nên đa dạng và sôi động hơn, và các bệnh cũng vậy. Bất cứ khi nào bạn nghe về sự bùng phát virus chết người ở Châu Phi hoặc Nam Mỹ, thì đó không chỉ vì chăm sóc sức khỏe kém ở các nước kém phát triển. Các loại virus và vi khuẩn gây ra các bệnh này đơn giản và đa dạng hơn ở các nước miền nam so với các nước miền bắc.
Bạn sẽ nghĩ rằng chúng ta biết chắc chắn lý do của điều này, nhưng ngoài một số giả thuyết, khoa học vẫn còn tranh cãi. Có khoảng ba chục giả thuyết để trả lời câu hỏi lớn này, nhưng với số lượng lớn các dạng sự sống mà chúng ta đang nói đến, gần như không thể dung hòa tất cả các giả thuyết thành một kết luận duy nhất.
Bí ẩn về tổ tiên loài người
Dòng dõi của con người hiện đại đã được nghiên cứu kỹ lưỡng trong những năm qua, và mặc dù những con người đầu tiên xuất hiện từ rất lâu về trước, chúng ta có vẻ như đã có một hình dung rõ ràng về nguồn gốc của con người. Hoặc là chúng ta tưởng như vậy cho đến khi các nhà khoa học phát hiện ra dấu vết của một kiểu người cổ đại hoàn toàn mới trong ADN của một loài hiện đã tuyệt chủng.
Khi nghiên cứu ADN của người Denisova (Denisova hominin), một loài vượn người có quan hệ họ hàng gần gũi với người Neanderthal và được đặt tên theo các hang động nơi họ được tìm thấy lần đầu tiên, các nhà khoa học đã tìm thấy dấu vết của một loài bí ẩn mà khoa học chưa thể xác định được. Mặc dù có một lớp màn bí ẩn bao phủ quanh thân phận của người Denisova, ít nhất chúng ta cũng biết họ là ai và họ đến từ đâu. Không thể nói điều tương tự với loài bí ẩn đã sống khoảng 30.000 năm trước, một loài để lại dấu ấn riêng biệt trong ADN của người Denisova. Về cơ bản, tất cả những gì chúng ta biết là họ đã mang lại cho người Denisova một bộ răng kỳ lạ không tìm thấy ở bất cứ nơi nào khác trong thế giới sinh vật.