Những bệnh lý dinh dưỡng thường gặp ở trẻ vị thành niên

Bệnh lý dinh dưỡng thường gặp ở trẻ vị thành niên

Thừa cân – béo phì

Thừa cân – béo phì ở trẻ vị thành niên có thể gây ra các bệnh lý về tim mạch (tăng huyết áp, rối loạn mỡ máu, bệnh tim), bệnh tiểu đường type 2, bệnh về xương khớp, bệnh hô hấp (như hội chứng ngưng thở khi ngủ), gan nhiễm mỡ... ảnh hưởng tiêu cực đến tâm lý, xã hội của trẻ như tự ti, lo âu, trầm cảm, xa lánh bạn bè. Tình trạng này còn làm tăng nguy cơ mắc bệnh khi trưởng thành và có thể ảnh hưởng đến tuổi thọ. 

Khi lượng calo trẻ ăn hàng ngày cao hơn lượng calo tiêu hao, hoặc trẻ ăn quá nhiều thực phẩm giàu calo (như thức ăn nhanh, thực phẩm chế biến sẵn, đồ ngọt…) mà ít vận động sẽ dẫn đến thừa cân – béo phì. Đây chính là yếu tố nguy cơ dẫn đến các bệnh lý nguy hiểm như đái tháo đường, tim mạch, gan nhiễm mỡ… khi trưởng thành.

Suy dinh dưỡng

Ngược lại với thừa cân – béo phì, suy dinh dưỡng xảy ra khi trẻ không được cung cấp đủ những chất cần thiết để đáp ứng nhu cầu tăng trưởng, học tập và vui chơi.

Hậu quả suy dinh dưỡng ở lứa tuổi vị thành niên có thể gây ra các vấn đề về thể chất như còi cọc, thấp bé, chậm phát triển chiều cao và tăng nguy cơ béo phì sau này; giảm chức năng miễn dịch dẫn đến bệnh tật; suy giảm trí não và khả năng nhận thức; ảnh hưởng tiêu cực đến khả năng sinh sản và chất lượng cuộc sống khi trưởng thành.

Các bệnh đường ruột

Các bệnh đường ruột ở trẻ vị thành niên bao gồm nhiễm trùng đường ruột, bệnh viêm ruột (như Crohn), trào ngược dạ dày thực quản, không dung nạp lactose, tiêu chảy và táo bón. Các bệnh này có thể do vi khuẩn, virus gây ra hoặc liên quan đến di truyền, dinh dưỡng và vệ sinh kém.

Nếu trẻ thường xuyên bị các bệnh đường ruột như tiêu chảy, táo bón, rối loạn tiêu hóa… mẹ hãy nghĩ ngay tới nguyên nhân hàng đầu là chế độ dinh dưỡng của trẻ không khoa học. Các thực phẩm chứa nhiều dầu mỡ, đồ ăn quá cay nóng, bánh kẹo ngọt, đồ uống có ga, nước ngọt… chính là "thủ phạm" làm cho hệ tiêu hóa của trẻ quá tải, không hấp thụ hết chất, gây mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột. Ngoài ra, trẻ thường có thói quen ăn các món vặt ngoài đường kém vệ sinh, khiến các bệnh đường ruột có cơ hội tấn công.

Lời khuyên thầy thuốc

Chế độ dinh dưỡng rất quan trọng ở lứa tuổi vị thành niên. Để phòng tránh các bệnh lý dinh dưỡng thường gặp, trẻ cần được cung cấp đủ dưỡng chất thiết yếu thông qua khẩu phần ăn phù hợp với nhu cầu cơ thể.

Để đảm bảo dinh dưỡng cần chú ý tới bữa ăn hàng ngày. Trẻ ở tuổi này cần ăn đủ 3 bữa chính và 1 – 2 bữa bổ sung/ngày, với đa dạng các loại thực phẩm chứa các nhóm chất cơ bản: chất bột đường, chất đạm, chất béo và vitamin – khoáng chất. Cụ thể:

• Chất bột đường là một trong ba nhóm chất chính cung cấp năng lượng cho cơ thể. Tỷ lệ năng lượng do carbs cung cấp nên chiếm từ 50 – 60% tổng năng lượng khẩu phần của trẻ giai đoạn này. Lượng carbs khuyến cáo mỗi ngày cho trẻ là 200 – 300g.
  
• Các loại ngũ cốc lành mạnh bao gồm bánh mì nâu, mì ống, ngũ cốc nguyên cám, gạo, ngô, yến mạch, lúa mạch… Những thực phẩm này cung cấp cho trẻ vị thành niên nguồn năng lượng cần thiết để tăng trưởng, phát triển và hoạt động.
  
• Protein cực kỳ quan trọng cho sự tăng trưởng và phát triển của trẻ vị thành niên. Nó giúp xây dựng, sửa chữa và duy trì các mô trong cơ thể. Ngoài ra, protein còn là nguyên liệu chính để hình thành cơ bắp.
  

Nguồn protein thường gặp nhất đến từ các loại thịt nạc như thịt gia cầm trắng, thịt bò, cá ngừ và thịt lợn nạc. Trứng và cá hồi cũng rất giàu protein, lại chứa đầy đủ chất béo và các chất dinh dưỡng thiết yếu nhằm hỗ trợ cơ thể và bộ não của trẻ phát triển. Bên cạnh đó, sữa và các sản phẩm từ sữa (bơ, phô mai, sữa chua…) không chỉ cung cấp protein mà còn bổ sung canxi tạo xương, rất thích hợp và là thực phẩm không thể thiếu trong chế độ dinh dưỡng của trẻ vị thành niên.

Bên cạnh đó, mẹ có thể bổ sung protein từ thực vật vào bữa ăn cho trẻ như đậu lăng, đậu nành, đậu đen… hoặc bơ đậu phộng, hạnh nhân, hạt óc chó… Khoảng một phần tư đĩa ăn của trẻ nên được lấp đầy bằng thực phẩm giàu protein.

• Chất béo: Không phải loại chất béo nào cũng như nhau. Chất béo không bão hòa lành mạnh, đặc biệt là các axit béo thiết yếu như omega-3, omega-6 nên được ưu tiên sử dụng hàng ngày. Chúng có nhiều trong các loại hạt (lạc, vừng, hạt điều…), cá hồi, dầu ô liu và bơ. Trong khi đó, mẹ cần hạn chế chất béo bão hòa có trong thức ăn nhanh, bỏng ngô, thịt mỡ… khi thiết lập chế độ dinh dưỡng cho trẻ vị thành niên phát triển tối đa trí não và chiều cao.
  

Tóm lại: Một chế độ dinh dưỡng không đầy đủ nhóm chất thiết yếu sẽ khiến trẻ thiếu chất, gây nên ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe và tốc độ tăng trưởng. Chẳng hạn, trẻ thiếu canxi, phốt pho và vitamin D dễ bị còi xương; thiếu vitamin C là nguyên nhân khiến nướu sưng đỏ, dễ chảy máu…

Chế độ dinh dưỡng cho trẻ tuổi vị thành niên cần đáp ứng lượng calo tiêu chuẩn để tăng trưởng, duy trì các hoạt động học tập, vui chơi hàng ngày. Vì vậy, cha mẹ hãy quan tâm đến bữa ăn hàng ngày cho trẻ vị thành niên phát triển chiều cao, trí não tối ưu.