Quả nhiên, quãng hai giờ sau, cổ tử cung sản phụ mở hết. Tôi báo cáo tình hình với chị nữ hộ sinh mới đến và xin phép đến phòng trực mời sinh viên nội trú xuống giải quyết. Anh C. đi theo tôi xuống phòng đẻ, vừa đi vừa hỏi tình hình. Đến nơi, anh hỏi thêm chị nữ hộ sinh, thấy khớp với lời bàn giao của bác Văn, anh rửa tay và ngâm tay vào dung dịch sát khuẩn rồi khám lại, thấy cổ tử cung đã mở hết, một cái khuỷu tay của thai nhi thập thò ở lỗ cổ tử cung. Anh làm nội xoay không khó khăn gì, thai được lấy ra một cách nhanh chóng, sản phụ chỉ hơi kêu khó chịu. Khi lấy được thai ra rồi thì hết đau, không chảy máu. Sau nửa giờ, nhau không bong tự nhiên, anh bảo tôi bóc nhau nhân tạo và anh rửa tay, trở về phòng nội trú.
 Chăm sóc trẻ mới sinh. |
Tôi bóc nhau nhân tạo tương đối dễ dàng, kiểm soát không thấy có chỗ rách ở tử cung, theo dõi sản phụ, mạch, huyết áp hoàn toàn bình thường, không ra huyết, không đau bụng. Nhưng khi đặt van kiểm soát cổ tử cung và âm đạo, một thói quen hồi bấy giờ mà tới nay tôi vẫn cho là rất tốt, tôi tình cờ phát hiện thấy một mảnh mô lèo nhèo màu vàng như miếng mỡ gà, thập thò ở lỗ cổ tử cung.
Xưa nay kiểm soát cổ tử cung bằng van âm đạo có bao giờ tôi thấy có mảnh mô thế này đâu! Sản phụ tỉnh táo, cảm thấy nhẹ nhõm. Tuy nhiên, tôi vẫn lo lắng làm sao ấy. Tôi quyết định lên phòng mời nội trú xuống xem giúp.
Một anh nội trú xuống phòng đẻ cùng với tôi. Tới nơi, anh đặt van âm đạo, thấy có mảnh mô vàng mỡ vẫn thập thò ở lỗ cổ tử cung. Nhưng kiểm tra lại mạch và huyết áp và tình trạng toàn thân bình thường, anh quyết định không xử trí gì và bảo chuyển sản phụ về phòng hậu sản được. Chừng mười lăm phút sau, sản phụ đã thiu thiu ngủ, tôi không muốn lấy lại mạch và huyết áp nữa, sợ ảnh hưởng tới giấc ngủ của chị. Tôi băn khoăn không biết nên làm gì. Cuối cùng, tôi quyết định lên phòng nội trú một lần nữa, nhưng là mời BS. Chu Văn Tích, bác sĩ duy nhất trực cho Khoa Sản, cũng ngủ ở phòng nội trú. Việc mời như vậy là không hợp phép, vì sinh viên Y3 như tôi không được quyền mời trực tiếp bác sĩ, mà phải là sinh viên nội trú mới được mời. Nhưng tôi đã mời nội trú rồi, đáng lẽ tôi phải gợi ý để anh nội trú mời bác sĩ, tôi lại không dám, sợ mang tiếng là không tin tưởng ở chuyên môn của anh ấy.
BS. Chu Văn Tích nhiệt tình, vội vã xuống ngay nhà đẻ. Đánh thức sản phụ dậy, đặt lại van âm đạo, mảnh mô vàng đã xuống sâu hơn một chút, dài chừng hai đốt ngón tay. BS. Tích cũng chưa biết đó là cái gì, chưa biết giải quyết thế nào thì chị Ngô Thị Nguyệt, nữ hộ sinh trưởng của Khoa Sản tình cờ xuất hiện ở sau lưng. Chị Nguyệt là nữ hộ sinh trưởng của khoa, có nhiều kinh nghiệm và tinh thần trách nhiệm rất cao, thỉnh thoảng tối khuya hay đột xuất trực tiếp xem xét công việc của khoa. Chị chủ động góp ý dùng hai chiếc panh dài cặp và tãi ra xem có phải là mạc nối lớn không. BS.Tích nghe theo và kết luận cuối cùng là mạc nối lớn thật. Ông thốt lên: “Chẳng nhẽ vỡ tử cung à?”. Chẩn đoán đã được xác định chính thức là vỡ tử cung và mạc nối lớn đã theo vết rách luồn vào buồng tử cung, thòi ra ngoài.
Sản phụ được chuyển ngay sang nhà mổ và cuộc mổ được tiến hành nhanh chóng, an toàn. Mặc dầu vết rách vỡ ở đoạn dưới tử cung khá rộng nhưng mạc nối lớn đã chui vào lỗ rách, chèn vào giữa hai mép rách làm máu không chảy được thêm. Trong ổ bụng chỉ có chừng dăm millilít máu dính vào thành ruột.
Tôi đã không phát hiện ra chỗ vỡ tử cung khi kiểm soát tử cung nhưng cũng may mà nó lại chui ra tới lỗ cổ tử cung để tôi nhìn thấy được nó khi đặt van vào âm đạo kiểm tra cổ tử cung.
Cho tới nay, tôi đã ngoài 80 tuổi mà vẫn luôn luôn tôn trọng và học hỏi các bậc thầy cô cho dù họ là y tá, nữ hộ sinh nhưng có nhiều kinh nghiệm vô cùng đáng quý.
GS.TS. Nguyễn Khắc Liêu