Nhục thung dung có các alkaloid, các hợp chất trung tính kết tinh, glucoside, acid hữu cơ, orobanchacin, sinh tố E, carbohydrate, lipid và enzyme. Dịch chiết trong alcohol có tác dụng tăng trọng, kích thích phóng tiết corticoid, tăng cường khả năng miễn dịch, làm hạ huyết áp, làm tăng bài tiết nước bọt .
Theo Đông y, nhục thung dung vị ngọt, chua, mặn, tính ôn; vào thận, đại tràng. Công năng: bổ thận trợ dương, cường kiện cân cốt, nhuận tràng, thông tiện. Dùng cho các trường hợp thận hư, liệt dương, di tinh, tảo tiết, tiểu giắt, di niệu, đau lưng mỏi gối, tay chân lạnh yếu; phụ nữ vô sinh, người cao tuổi, phụ nữ sau đẻ có trạng thái mất nước táo bón.
Đơn thuốc
Ôn thận tráng dương
Hoàn nhục thung dung: Viễn chí 6g, sà sàng tử 12g, ngũ vị tử 6g, ba kích thiên 12g, thỏ ty tử 12g, đỗ trọng 12g, phụ tử 12g, phòng phong 12g. Nghiền thành bột mịn, luyện với mật làm hoàn. Ngày uống 2 lần, mỗi lần 12-20g, chiêu với rượu ấm hoặc nước muối. Dùng trong trường hợp thận hư, liệt dương, lưng và gối đau buốt, phụ nữ không đẻ được.
Nhuận tràng thông tiện
Hoàn Thung dung nhuận trường: Nhục thung dung 24g, ma nhân 12g, trầm hương 20g. Nghiền thành bột mịn, luyện với mật làm hoàn. Ngày 2 lần, mỗi lần 12g 20g, chiêu với nước. Dùng trong trường hợp tân dịch hao tổn sinh ra tiểu tiện bí.
- Nhục thung dung 10g, sơn thù du 5g, thạch xương bồ 4g, phục linh 6g, thỏ ty tử 8g. Sắc với 600 ml nước để còn 200 ml. Chia uống 3 lần trong ngày. Chữa suy nhược thần kinh.
 Nhục thung dung. |
Một số món ăn - bài thuốc có nhục thung dung:
Cháo nhục dung thịt dê: Nhục thung dung 120g, thịt dê 200g. Nhục thung dung thêm nước nấu chín nhừ, khuấy nhuyễn; thịt dê nấu lấy nước. Cả hai thứ chia đều cho 4 lần; mỗi lần nấu cháo với gạo tẻ, thêm gia vị, ăn khi đói. Dùng cho các trường hợp lao lực suy kiệt.
Canh xúp thận dê nhục thung dung: Thận dê một đôi, phổi dê 60g, nhục dung 30g. Thận dê bóc bỏ màng mỡ, thái lát, phổi dê thái lát, nhục dung rửa bằng nước nóng, thái lát, thêm hành sống 7 củ và nước hàng gia vị, nấu dạng xúp, ăn khi đói. Dùng cho các trường hợp dương hư đau bại thắt lưng, đau mỏi chân đùi mất sức (có thể không dùng phổi dê chỉ có thận dê).
Rượu nhục thung dung: Nhục thung dung 30g, rượu trắng 500ml, ngâm 7 ngày. Mỗi ngày uống 2 lần, mỗi lần 1 chén con. Dùng cho các trường hợp thận hư liệt dương.
Bột nhục thung dung, sơn dược: Nhục thung dung 250g, sơn dược 100g. Sao nhỏ lửa cho khô giòn, tán thành bột mịn. Mỗi lần uống 6g, uống với mật ong. Dùng cho các trường hợp tiểu giắt di niệu.
Cháo nhục thung dung, thịt dê: Nhục thung dung 10 - 15g, thịt dê 80g, gạo tẻ 100g. Nhục thung dung sắc hay hãm lấy nước; thịt dê, gạo tẻ nấu với nước nhục dung thành cháo. Khi cháo chín thêm hành tươi thái lát, gừng tươi đập giập băm nhỏ và gia vị, chia ăn vài lần trong ngày. Dùng với các trường hợp thận dương hư, di tinh, liệt dương, đau lưng mỏi gối, tiểu đêm, di niệu, sợ lạnh, tay chân lạnh, tỳ vị hư hàn, người cao tuổi dương hư táo bón, phụ nữ vô sinh...
Kiêng kỵ: Thận hoả vượng (trạng thái bốc hỏa kích ứng), tỳ hư, ỉa chảy không được dùng.
TS.Nguyễn Đức Quang