Ngày 10/2/2009, Bộ Y tế Trung Quốc thông báo cấm hoạt động cấy ghép nội tạng cho khách du lịch nước ngoài và sẽ áp dụng các biện pháp xử lý nghiêm đối với bất kỳ tổ chức y tế nào trong nước liên quan tới hoạt động cấy ghép nội tạng bất hợp pháp. Các bác sĩ Trung Quốc cũng bị cấm tiến hành cấy ghép nội tạng cho bệnh nhân trong thời gian đi du lịch nước ngoài.
Nhu cầu về cấy ghép tạng
Hiện nay, rất nhiều quốc gia đang phải đối phó với tình trạng thiếu hụt nghiêm trọng nội tạng cho các ca phẫu thuật cấy ghép. Tại các nước Tây Âu, ước tính hiện có khoảng 120.000 bệnh nhân đang trong tình trạng lọc thận và khoảng 40.000 trường hợp đang chờ được ghép thận. Thời gian chờ đợi trung bình để được ghép thận của các bệnh nhân châu Âu là 3 năm nhưng với tình trạng khan hiếm người hiến tạng như hiện nay, vào năm 2010, các bệnh nhân sẽ phải chờ tới... 10 năm. Hậu quả của việc phải chờ đợi lâu này là từ 15%-30% bệnh nhân nằm trong danh sách chờ đợi bị chết trước khi được ghép tạng. Như ở Pháp, hơn 130.000 bệnh nhân đang chờ được ghép tạng và riêng trong năm 2007, đã có 231 trường hợp qua đời do không được phẫu thuật vì thiếu người cho tạng. Theo ước tính của Tổ chức UNOS (tổ chức chuyên phụ trách việc phân phối các cơ quan tạng để cấy ghép cho bệnh nhân của Mỹ), mỗi tuần, chỉ tính riêng ở Mỹ đã có khoảng 98.713 người dân nước này nằm trong danh sách đợi được cấy ghép tạng. Tuy nhiên, chỉ khoảng 28.354 người trong số họ được nhận các cơ quan tạng tương ứng, và hơn 6.000 bệnh nhân đã chết mỗi năm do phải chờ đợi để được cấy ghép tạng.
 Những người bán thận ở Pakistan. |
Những con số này phản ánh nhu cầu về tạng đến mức “cấp thiết” của nhiều bệnh nhân trên thế giới. Tuy nhiên, đây cũng là nguyên nhân làm nảy sinh những vấn đề nan giải khác. Trong đó phải kể đến tình trạng gia tăng của các hoạt động kinh doanh tạng trái phép, đánh cắp tạng, buôn bán tạng không rõ nguồn gốc, hoặc thậm chí là tạng của những người bị mắc bệnh nan y... Và nguy cơ tử vong hoặc mắc bệnh trầm trọng từ việc cấy ghép tạng cũng vì thế càng lúc càng tăng lên. Theo WHO, 10% các ca ghép nội tạng trên thế giới bắt nguồn từ các hoạt động thương mại hóa hoặc phi đạo đức. Nạn nhân của nạn buôn bán nội tạng thường là những người dân nghèo tại các quốc gia. Ở Pakistan, 2/3 trong tổng số 2.000 quả thận được ghép có khách hàng đón nhận là người nước ngoài. Ở một số quốc gia khác như Trung Quốc, Ấn Độ, Iran, Philippines... nạn buôn bán nội tạng vẫn tiếp tục diễn ra. Theo ước tính của WHO, giá của một quả thận thay đổi tùy thuộc vào từng nước: ở Nam Phi, người cho thận nhận được 700 USD; ở Ấn Độ là 1.000 USD; Moldavia là 2.700 USD; Thổ Nhĩ Kỳ là từ 5.000-10.000 USD và ở Mỹ là hơn 30.000 USD. Những người đóng vai trò trung gian cũng kiếm khá “đậm” trong các phi vụ này: Tại Colombia, một ca ghép tạng lấy thận từ một xác chết được đề nghị với giá 80.000 USD. Vấn đề lớn hơn cả là khía cạnh đạo đức của các vụ mua bán tạng: chỉ vì tiền bạc để giải quyết vấn đề của bản thân và gia đình trong lúc nguy khốn mà những người nghèo sẵn sàng bán đi một phần cơ thể của mình bất chấp những hậu quả có thể xảy đến sau đó. Do nguồn cầu cao và lợi nhuận quá lớn của ngành du lịch ghép tạng, không ít mạng lưới mafia chuyên buôn bán nội tạng đã ra đời, gây bất ổn cho xã hội.
Ngành “công nghiệp du lịch ghép tạng
Hiện Trung Quốc, Philippines và Pakistan - 3 quốc gia được cho là nơi có ngành “công nghiệp” du lịch ghép tạng phát triển hàng đầu thế giới trong đó Trung Quốc là quốc gia đứng thứ hai sau Mỹ về cấy ghép nội tạng với trung bình 5.000 ca cấy ghép mỗi năm. Từ năm 1993 đến nay, tại Trung Quốc đã có khoảng 60.000 ca ghép thận, 6.000 ca ghép gan và 250 ca ghép tim được thực hiện chủ yếu đối với người bệnh đến từ Đài Loan, Singapore, Việt Nam và một số nước khác. Cục Điều tra liên bang Mỹ (FBI) đã tiến hành điều tra để khám phá những đường dây buôn bán lậu cơ quan nội tạng người từ Trung Quốc vào Mỹ và đã có những chứng cứ xác thực về hoạt động phi pháp này. Tuy nhiên, các bệnh nhân có nhu cầu cấy ghép nội tạng, những người hầu như không còn sự lựa chọn nào khác khi phải đối mặt với tử thần đều đổ xô đến đại lục để tìm cơ hội sống sót cho bản thân vì vấn đề chi phí: một lá gan cho cấy ghép có giá khoảng 40.000 USD với người dân bản địa, nhưng là 55.000 USD với người nước ngoài; một quả thận có giá chỉ khoảng 8.000 USD trong khi nó được một phụ nữ Anh rao bán trên mạng (đã được chấp thuận) với giá 50.000 USD! So với Mỹ thì chi phí cho một ca cấy ghép tại Trung Quốc thấp hơn tới 30%. Do vậy, Trung Quốc được mệnh danh là điểm đến đầy hấp dẫn của ngành “du lịch cấy ghép nội tạng”. Tuy nhiên, tại Trung Quốc chỉ có 50% ca thành công, trong khi tỷ lệ này ở Mỹ là 81%.
Cấm cấy ghép nội tạng cho khách du lịch
Trước thực trạng trên, Ngày 10/2/2009, Bộ Y tế Trung Quốc thông báo cấm hoạt động cấy ghép nội tạng cho khách du lịch nước ngoài và sẽ áp dụng các biện pháp xử lý nghiêm đối với bất kỳ tổ chức y tế nào trong nước liên quan tới hoạt động cấy ghép nội tạng bất hợp pháp. Các bác sĩ Trung Quốc cũng bị cấm tiến hành cấy ghép nội tạng cho bệnh nhân trong thời gian đi du lịch nước ngoài. Những du khách nước ngoài muốn cấy ghép nội tạng trong thời gian ở Trung Quốc phải được sự đồng ý của sở y tế tỉnh hoặc thành phố nơi họ đến và sở y tế phải thông báo lên Bộ Y tế Trung Quốc trước khi phê chuẩn đơn của người xin cấy ghép. Bộ Y tế Trung Quốc cho biết do tình trạng thiếu tạng hiến nên việc cấy ghép phải ưu tiên cho bệnh nhân trong nước. Bộ Y tế Trung Quốc cũng khẳng định Trung Quốc cấm cấy ghép nội tạng cho khách du lịch nước ngoài là phù hợp với thông lệ quốc tế.
Tạng của một người được hiến để ghép có thể cứu được rất nhiều người: hai lá phổi cho hai người, trái tim cho một người, lá gan cho một người, hai thận cho hai người, tụy tạng cho một người. Chưa kể các mô khác như giác mạc, xương, mạch máu, ruột... có thể cứu chữa một số bệnh cho người khác như mù lòa, bệnh mạch máu... Tại một số nước, khi bệnh nhân chết não không có di chúc trước, mà người nhà không từ chối, người ta có quyền lấy tạng. |
Trước đó, năm 2007, Trung Quốc đã chính thức cấm việc buôn bán nội tạng người. Quy định của Chính phủ Trung Quốc nghiêm cấm tất cả các tổ chức và cá nhân buôn bán nội tạng người dưới mọi hình thức. Bất kỳ bác sĩ nào bị phát hiện tham gia vào những hoạt động này đều sẽ bị tước giấy phép, còn cơ sở y tế hoặc bệnh viện sẽ bị đình chỉ các ca phẫu thuật ghép tạng trong ít nhất 3 năm. Khoản tiền phạt sẽ gấp khoảng 8 - 10 lần giá trị của vụ mua bán bất hợp pháp và những quan chức phạm vào tội buôn bán nội tạng người sẽ bị sa thải và bị đưa ra khỏi chính phủ. Theo một điều luật của Mỹ ban hành năm 1984, những người vi phạm lệnh cấm buôn bán nội tạng người sẽ bị phạt 50.000 USD và 5 năm tù giam. Pakistan đã thể hiện sự quyết tâm bằng việc thành lập một cơ quan kiểm soát và cấm mọi hình thức buôn bán nội tạng. Thậm chí, Chính phủ Pakistan còn cho phá hủy các trung tâm y tế bị phát hiện tham gia các vụ buôn bán nội tạng.
Những điều luật trên là hành lang pháp lý cần thiết để ghép tạng thực sự mang ý nghĩa nhân đạo.
Thạch Thảo