Suốt 2 tháng ho ra máu, diễn biến từng đợt và mức độ tăng dần, gầy sút, anh T. đi kiểm tra và được chẩn đoán nghi ngờ có khối u ở phổi phải. Tuy nhiên, khi phẫu thuật, các bác sĩ đã phát hiện khối u là do sán lá gan lớn gây nên. Các chuyên gia cho biết, có nhiều người bị chẩn đoán nhầm là ung thư nhưng thực tế là bị nhiễm ký sinh trùng gây u như sán lá gan, sán lá phổi, ấu trùng sán lợn, giun đũa chó, giun đầu gai… Vì vậy, để tránh nhầm lẫn, cần xem xét vị trí các khối u, đặc điểm của từng khối u để có chỉ định điều trị chính xác.
Nhiều loại ký sinh trùng gây u
PGS.TS. Nguyễn Văn Đề, Chủ nhiệm bộ môn Ký sinh trùng, Trường ĐH Y Hà Nội cho biết, thực tế có nhiều loại ký sinh trùng gây nên các khối u, nếu không biết rất dễ chẩn đoán nhầm và tử vong. Trường hợp gần đây nhất được các bác sĩ BV Đại học Y Hà Nội phát hiện nhiễm sán lá gan lớn rất giống với ung thư phổi. Đó là anh Trần Văn T., 36 tuổi, ở Chương Mỹ, Hà Nội, nhập viện với lý do ho ra máu, diễn biến từng đợt suốt 2 tháng và mức độ tăng dần, gầy sút. Chụp phổi có u ở thùy dưới phổi phải, hạch rốn phổi to và được chẩn đoán là ung thư phổi mặc dù có dấu hiệu nghi ngờ mắc bệnh ký sinh trùng (bạch cầu ái toan tăng cao). Bệnh nhân được mổ cắt thùy phổi có khối u, hạch phổi và một phần màng tim. Sau khi phẫu thuật, phân tích khối u cho thấy không phải ung thư mà là do sán lá gan lớn gây nên.
 Tiêu bản cắt mảnh qua u phổi có hình ảnh sán lá gan lớn (ảnh do PGS.TS. Nguyễn Văn Đề cung cấp |
PGS.TS. Đề cho biết, có nhiều người bị chẩn đoán nhầm là ung thư nhưng thực tế là bị nhiễm ký sinh trùng. Bản thân ký sinh trùng sinh u không những là tác nhân gây ung thư như sán lá gan mà khối u đã làm cho các nhà lâm sàng chẩn đoán nhầm với u ác tính và xử lý như một ung thư (phẫu thuật cắt bỏ, tiêm/truyền hóa chất, chạy tia xạ...).
TS. Đề giải thích, khối u là tổ chức tế bào phát triển quá mức bình thường tạo nên. Trên nguyên tắc chung, mọi tế bào của cơ thể đều có thể phát triển thành khối u (sinh u). Khối u được chia thành 2 nhóm chính là u lành tính và u ác tính (ung thư). Các khối u lành tính thường tồn tại hòa bình với cơ thể, trừ trường hợp quá to gây chèn ép hoặc bị viêm nhiễm hoặc u nội tiết gây rối loạn chức năng. Các u ác tính đều gây nguy hiểm tới sức khỏe với mức độ khác nhau tùy thuộc từng loại tế bào và từng loại tổ chức, phủ tạng. Khối u được tạo ra hết sức đa dạng cả về vị trí, tính chất nguy hiểm, nguyên nhân và bệnh sinh. Các khối u có thể gặp ở mọi cơ quan và tổ chức của cơ thể. Thậm chí có những người chung sống hòa bình với khối u lành tính suốt đời không đến bệnh viện. Các tác nhân gây khối u bao gồm đột biến gen nguyên phát/thứ phát, loạn sản tế bào tại chỗ, viêm nhiễm/xơ hóa dẫn đến sinh u, các tuyến nội tiết tăng sinh phì đại do thiếu hormon, các tác nhân ngoại lai như viut, vi khuẩn, ký sinh trùng, hóa chất độc hại (từ môi trường hoặc do thuốc lá, rượu...).
Trong nhiều nguyên nhân sinh u như vậy, có nguyên nhân do ký sinh trùng. Ví dụ, các u dưới da do ấu trùng giun sán, khối u trong phủ tạng như gan, phổi phúc mạc, não, tinh hoàn, buồng trứng... đều có thể do ký sinh trùng gây nên. Những khối u ác tính trong gan, đặc biệt là ung thư đường mật cholangiocarcinoma có vai trò của ký sinh trùng ký sinh tại gan, nhất là sán lá gan.
Khối u do ký sinh trùng hầu như không tự khỏi mà cần có can thiệp đúng, tùy từng loài ký sinh trùng. Các loài ký sinh trùng thường gây u như sán lá gan, sán lá phổi, ấu trùng sán lợn, giun đũa chó, giun đầu gai… Vì vậy, để tránh nhầm lẫn, cần xem xét vị trí các khối u, đặc điểm của từng khối u và các biểu hiện lâm sàng/cận lâm sàng kèm theo để xác định có phải khối u do ký sinh trùng hay không.
Sán lá gan lớn gây u nhiều nơi
TS. Đề nhấn mạnh, bệnh do nhiễm sán lá gan lớn hiện đang lưu hành trên toàn quốc với trên 20.000 bệnh nhân ở ít nhất 52 tỉnh, thành phố, vì vậy, người dân không nên chủ quan. Khi sán lá gan lớn Fasciola ký sinh trong gan thường gây nên tổn thương dạng khối u nhưng có âm hỗn hợp trên siêu âm, đặc biệt có ELISA dương tính với kháng nguyên sán lá gan lớn và có bạch cầu ái toan tăng cao trong máu. Đáng lưu ý là sán lá gan lớn ngoài ký sinh ở gan, còn bất thường sán non có thể di chuyển và ký sinh trong cơ bắp, phúc mạc, đại tràng, khớp gối, tuyến vú, dưới da, tim, phổi, màng phổi, ổ mắt, thành bụng, ruột thừa, tụy, lách, hạch bẹn, hạch cổ, mào tinh hoàn... gây nên những khối u nơi ký sinh rất khó chẩn đoán, như trường hợp sán lá gan lớn ký sinh ở phổi đã nêu ở trên. Đặc biệt, ở nước ta đã gặp nhiều trường hợp sán lá gan lớn ký sinh ở dưới da ngực, tuyến vú, bắp chân và khớp gối.
Chính vì thế, việc chẩn đoán dựa trên vị trí, đặc điểm khối u để xác định chính xác bệnh là việc làm hết sức cần thiết và quan trọng để có chỉ định thích hợp, giúp bệnh nhân yên tâm điều trị.
Lam Giang