Nhiễm giun lươn: Cảnh giác với biến chứng nguy hiểm!

Giun lươn là một loại giun tròn nguy hiểm nhất trong các loại ký sinh trùng đường tiêu hóa ở người vì chúng có thể tự nhân lên trong cơ thể (do quá trình tự nhiễm). Ở nước ta, tỷ lệ nhiễm giun lươn và tái nhiễm khá cao, chiếm 1-2% dân số.  Điều đáng chú ý là khi nhiễm bệnh, giun lươn tồn tại rất lâu trong cơ thể và có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm, thậm chí có thể đe dọa tính mạng người bệnh, trong khi đó, việc điều trị còn nhiều hạn chế.

Giun lươn xâm nhập cơ thể như thế nào? 

Ấu trùng giun lươn xâm nhập cơ thể bằng cách chui qua da, sau đó theo đường tĩnh mạch về tim, qua phổi, tới khí quản. Sau đó, nó tới hầu rồi chuyển sang thực quản, xuống ruột để trở thành giun trưởng thành. Giun trưởng thành ký sinh ở niêm mạc ruột, sau khi giao hợp sẽ đẻ trứng. Trứng nhanh chóng phát triển thành ấu trùng dạng tự do và bị đào thải ra ngoài. Ở môi trường bên ngoài, một số ấu trùng tiếp tục phát triển thành giun trưởng thành, ăn vi khuẩn, các chất hữu cơ trong đất, giao hợp, đẻ trứng tạo thế hệ mới. Một số ấu trùng khác xâm nhập cơ thể người và gây bệnh. Bệnh giun lươn thường khó xác định vì nó hay phối hợp với các ký sinh trùng đường ruột khác, gây nên những triệu chứng lâm sàng có tính chất pha trộn. Nhiều trường hợp nhiễm giun lươn mà không có triệu chứng lâm sàng.

Biểu hiện khi nhiễm giun lươn

Bệnh giun lươn được chia thành 2 dạng:

Dạng mạn tính, không biến chứng: gặp ở người bình thường, không suy giảm miễn dịch. Bệnh nhân hầu như không có triệu chứng. Các biểu hiện có thể gặp gồm:

Ở da: có những đường ngoằn ngoèo (thường là ngang thắt lưng, quanh hậu môn) do ấu trùng di chuyển. Các vết bầm máu (kích thước khoảng 3 - 4cm) rải rác ở các chi, thân mình và nổi mề đay.

Đường tiêu hóa: đau bụng, tiêu chảy, ngứa hậu môn, sụt cân nhẹ. Đau bụng có thể ở bất cứ vị trí nào nhưng thường  hay đau vùng trên rốn và vùng bên phải. Vì vậy dễ chẩn đoán nhầm là đau dạ dày; đau do gan mật; đầy hơi trướng bụng; tiêu chảy phân mỡ, phân hôi tanh…

Biểu hiện ở các cơ quan khác như viêm phổi gây ho, khó thở (Xquang phổi có vùng thâm nhiễm), viêm đa khớp, đau cơ, phù toàn thân, phì đại hạch... Có trường hợp tìm thấy ấu trùng giai đoạn 1 trong nước tiểu.

Dạng nặng, có biến chứng: gặp ở người bị suy giảm miễn dịch như: đái tháo đường, suy dinh dưỡng, nghiện rượu, dùng các thuốc ức chế miễn dịch, thuốc điều trị ung thư, nhiễm HIV, suy gan, suy thận… Mức độ bệnh tùy thuộc mật độ nhiễm và cơ quan bị giun ký sinh, bệnh nhân có kèm nhiễm khuẩn hay không. Tùy theo vị trí ký sinh của ấu trùng trong cơ thể, bệnh nhân sẽ có những hiểu hiện lâm sàng khác nhau ở những cơ quan tương ứng. Ở dạng này, bệnh thường diễn tiến nặng và phức tạp  như: gây tắc ruột, viêm phổi, viêm màng não và nhiễm khuẩn huyết… Nếu không được chẩn đoán kịp thời, có thể tử vong. 

Nhiễm giun lươn được điều trị bằng các thuốc đặc trị như: thiabendazole, mebendazole, albendazole. Tuy nhiên, việc điều trị biến chứng do giun lại rất khó khăn.

Biến chứng nguy hiểm

Ấu trùng giun lươn di chuyển có khi lạc chỗ, chính vì vậy đã gây ra nhiều biến chứng ở các cơ quan khác nhau:

Ở hệ thần kinh: ấu trùng giun lươn phát triển trong lòng ruột, sau đó xuyên qua thành ruột, theo máu đi thẳng lên hệ thống thần kinh trung ương gây viêm não, màng não, áp-xe não và xuất huyết não khiến cho nhiều thầy thuốc lâm sàng chẩn đoán nhầm với một số bệnh lý viêm màng não do virut, vi khuẩn, lao, nấm... Đây là một trong những tổn thương nặng nề, nguy hiểm và tử vong nhiều nhất.

Ở hệ hô hấp: giun lươn còn có thể gây ra viêm phổi, áp-xe phổi, xuất huyết phổi, gây khó thở...

Nhiễm khuẩn huyết: do kéo theo hoặc đồng nhiễm với các loại vi khuẩn nên gây nhiễm khuẩn huyết là một bệnh toàn thân rất nguy hiểm.

Ở hệ tiêu hóa: gây viêm ruột, tắc ruột, thủng ruột, xuất huyết tiêu hóa, tắc nghẽn đường mật. Ngoài ra, bệnh còn gây tổn thương trên nội tâm mạc, viêm tụy, suy gan, suy thận…

Phòng ngừa bằng cách nào?

Để phòng nhiễm giun lươn, bản thân mỗi người và cộng đồng cần có những biện pháp vệ sinh môi trường; quản lý tốt phân, nước, rác; vệ sinh cá nhân, không phóng uế bừa bãi; có biện pháp phòng hộ trong lao động và trong sinh hoạt hằng ngày, đặc biệt những người thường tiếp xúc với đất (nên mang găng tay, đi giày dép, đi ủng); người có những biểu hiện nghi ngờ bị nhiễm giun lươn nên đến khám chuyên khoa ký sinh trùng để được xét nghiệm xác định bệnh, chữa trị càng sớm càng tốt.

BS. Nguyễn Văn Thịnh

“Ðể chẩn đoán chính xác nhiễm giun lươn” BS. Nguyễn Tiến Lâm - Trưởng khoa Virut - KST, BV Bệnh nhiệt đới TW. Trường hợp một phụ nữ 41 tuổi ở Khương Đình, Hà Nội xuất hiện các vết ngoằn ngoèo dưới da nghi mắc bệnh “giun lươn” mà báo chí đã thông tin thời gian qua. Ngày 11/1, trao đổi với PV báo SK&ĐS, BS. Lâm cho biết, bệnh nhân này không đến BV khám nên mọi chẩn đoán chỉ dựa trên triệu chứng và biểu hiện bệnh… Nhiễm giun lươn có 3 nhóm: Nhóm mang mầm bệnh nhưng không có biểu hiện lâm sàng, đây là một trong những nguồn lây nhiễm lớn trong cộng đồng; Nhóm có biểu hiện tổn thương ở đường tiêu hóa (rối loạn tiêu hóa hay tái phát) và ở da (nốt ngoằn ngoèo do ấu trùng di chuyển) và nhóm nhiễm đa cơ quan (phổi, não…) Có trường hợp ấu trùng giun lươn không chui xuống ruột mà đi lạc chỗ lên não, gây tổn thương não, viêm màng não do giun hoặc tới phổi gây viêm phổi, áp-xe phổi… Điển hình là bệnh nhân Đinh Thị Nh. (24 tuổi, Quỳnh Lưu, Nghệ An) bị viêm màng não do ấu trùng giun lươn mà bệnh viện đã điều trị hồi tháng 5 vừa qua.   BS. Lâm cũng cho biết, việc chẩn đoán bệnh nhân bị nhiễm giun lươn cần tiến hành xét nghiệm phân, kiểm tra dị ứng nguyên trong da, nội soi tá tràng, sinh thiết, nội noi phế quản tìm ấu trùng giun lươn… Theo BS. Lâm, những người bị nhiễm các loại giun hay sán nói chung đều gây nguy hiểm đến sức khỏe cũng như ảnh hưởng đến tính mạng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Vì vậy, để phòng ngừa nhiễm giun sán, mọi người cần có ý thức giữ vệ sinh ăn chín uống sôi, dùng bảo hộ lao động. Những người thường xuyên tiếp xúc với bùn đất (trồng màu, làm ruộng) nên tẩy giun định kỳ. Hồng Mai