Có lần, khi tôi dẫn vài người nước ngoài vào trung tâm thương mại Diamond Plaza (TP. Hồ Chí Minh), tất cả đều kinh ngạc khi nói rằng từ lúc sang Việt Nam đến nay đã là vài năm, họ chưa bao giờ gặp ở đâu nhiều teenager (thanh thiếu niên) đến như vậy và quan trọng hơn, họ thấy các khách hàng tuổi teen ra vào plaza cũng giống y hệt thế hệ trẻ của Hàn Quốc, Nhật Bản, Singapore, Hồng Kong… với các kiểu tóc cầu kỳ lạ mắt, quần áo thời trang kiểu lôi thôi đến kỳ quặc.
Người trẻ và các giá trị ảo
Các trung tâm thương mại lớn ở những khu đô thị trên thế giới luôn là điểm tập trung lý tưởng của tầng lớp thanh thiếu niên. Họ vào đó để shopping hoặc chỉ để ngắm đồ hàng hiệu, xem những siêu phẩm mới nhất của điện ảnh Mỹ, ăn đồ ăn nhanh, uống cà phê tan và quan trọng hơn, để vui, để chứng minh một phong cách sành điệu.
Đa phần các bậc phụ huynh không thể hiểu nổi suy nghĩ của giới trẻ. Họ hầu như phát điên khi không thể cấm đoán con mình mặc những bộ quần áo kỳ quái như vừa bước ra từ rạp xiếc, đó là thứ thời trang mà họ nghĩ là phi thẩm mỹ và không phù hợp với học sinh. Tuy nhiên, các teen lại thấy đẹp và sẵn sàng nhịn ăn sáng cả tháng trời để đổi lấy một bộ thời trang kỳ quái cho theo kịp chúng bạn. Những người lớn tuổi cũng không thể hiểu nổi tại sao “tụi trẻ” lúc nào cũng ham muốn một chiếc điện thoại di động xịn, một chiếc xe máy xịn, một Ipod xịn, một laptop xịn… trong khi chúng không có việc gì để sử dụng chúng. Và họ cố công giải thích cho con họ hiểu rằng giá trị của con người không bao giờ đồng nghĩa với vật chất vì tư cách đạo đức, tri thức mới là quan trọng nhất. Càng sống trong những nơi đô thị lớn, giới trẻ càng mau chóng hình thành cho mình những phong cách được coi là sành điệu. Và đô thị càng lớn, các phong cách càng đa dạng. Giới trẻ tự hình thành nên đủ loại style kiểu rock, hiphop, harajuku, elite, manga... Họ tự tìm cho mình một nhóm bạn có chung style (phong cách) và lại phát triển style đó theo cách riêng của nhóm. Vô hình trung, trong tâm trí của tất cả giới trẻ, dù muốn dù không, đều có những mẫu hình chung về khái niệm “sành điệu”. Và để trở thành kẻ sành điệu, để được bạn bè coi trọng và thán phục, họ phải đạt bằng được những “cột mốc” ấy.
Tuy nhiên, ở một số quốc gia mà đô thị và kinh tế phát triển với tốc độ chóng mặt, trong đó có Việt Nam, khoảng cách giữa người giàu và người nghèo ngày càng doãng ra thành một hố sâu khổng lồ. Qua con mắt quan sát của các phóng viên nước ngoài, các đô thị lớn ở Việt Nam là một sự pha trộn ngoạn mục giữa làng và phố, truyền thống và hiện đại, sang trọng và bần hàn. Nếu như trong các plaza đông đúc, trong các quán Highland Café sang trọng, lớp lớp những teenager là cậu ấm cô chiêu trưng bày các phong cách sành điệu sánh ngang thế hệ đồng tuổi ở các đô thị lớn khác trên thế giới thì trong những phòng trọ tồi tàn ở các khu dân cư lao động, hàng vạn sinh viên ngoại tỉnh vẫn chen chúc dưới cái nóng hầm hập của mái tôn để chúi mũi vào những cuốn sách dày cộp. Các bữa ăn trưa của họ không phải là lườn gà nướng Kentucky và khoai tây rán mà là những bữa cơm bình dân ở các căng tin rẻ tiền và thậm chí là mỳ tôm qua ngày.
Cơn sốt và hội chứng học đòi thần tượng
Các nhà sản xuất phim Hàn, một đất nước mà logo có chữ Dynamic Korea (Hàn Quốc năng động) đã vô cùng năng động khi họ dựng ra những hình tượng nhân vật yếu đuối, xinh đẹp, sành điệu… không hề giống tính cách nóng như lửa của đàn ông xứ Hàn và những kiều nữ vốn không phải sinh ra ở một đất nước có nhiều mỹ nhân. Tuy nhiên, các nhà làm phim Hàn đã thành công khi tạo ra một trào lưu điện ảnh và một thế hệ lấy hình mẫu nhân vật phim Hàn Quốc làm thần tượng.
Song điều gì cũng có mặt trái của nó. Cơn sốt thần tượng đôi khi trở nên quá đà và hình ảnh thần tượng đã ám vào đời sống thực của các fan hâm mộ đến mức các fan không chỉ úp mặt hôn cái ghế có thần tượng Bi Rain vừa ngồi mà còn nhất nhất “sao y bản chính” các hành động của thần tượng, từ cách phục sức, nói năng cho đến yêu đương và thậm chí cả cách chết. Mấy năm trở lại đây, làng giải trí Hàn Quốc có hàng loạt ngôi sao tự tử bằng cách treo cổ. Lần lượt những ngôi sao lớn của xứ Hàn sẵn sàng giã từ cuộc sống hào nhoáng và vĩnh biệt hàng triệu fan hâm mộ để tìm về với cát bụi. Trong từ điển đã xuất hiện một cụm từ mới là “Hội chứng tự tử Hàn Quốc”. Phần lớn các sao Hàn được chẩn đoán là mắc chứng trầm cảm trước khi họ tự sát. Đây là một căn bệnh phổ biến trong những đô thị hiện đại, nơi mà con người phải đối mặt với những cạnh tranh và áp lực nặng nề. Cho đến thời điểm hiện tại, trung bình mỗi ngày có 38 người Hàn tự tử. Tuy nhiên, tỷ lệ này vẫn không thể so sánh với nước Nhật, khi trung bình một năm có tới hơn 30.000 người tự sát, gấp ba lần Hàn Quốc. Thậm chí ở Tokyo còn có hẳn một con sông dành cho những người trẫm mình tự tử. Theo thống kê, đối tượng tự sát là thanh thiếu niên ngày càng tăng. Mới đây, một cuộc khảo sát đối tượng học sinh ở TP. Hồ Chí Minh cho thấy có tới 21% học sinh có biểu hiện stress và trầm cảm. Đó chính là hệ quả tất yếu của sự phát triển kinh tế và quá trình đô thị hóa mạnh mẽ khi mà những người trẻ tuổi đang sẵn sàng hoặc chưa sẵn sàng bị ném vào vòng quay của áp lực và cạnh tranh trong một thế kỷ toàn cầu hóa.
Di Li
