Thơ nữ có ưu thế đặc biệt khi giãi bày những trạng thái tâm hồn của một nửa nhân loại. Họ đã tạo nên sắc thái riêng, giá trị riêng và chất nhân văn độc đáo của mạch thơ này. Gần đây, mặc dù đã bớt đi những ồn ào, nhưng có lẽ chúng ta khó có thể quên một đội ngũ thơ nữ trẻ đương đại đã từng khuấy động đời sống văn học nữ thời gian qua, có thể kể những cái tên như như Vi Thùy Linh, Ly Hoàng Ly, Phan Huyền Thư, Bình Nguyên Trang, Vũ Thị Huyền, Dạ Thảo Phương, Nguyễn Thúy Hằng, Trương Quế Chi, Trang Thanh, Lê Ngân Hằng, Lynh Bacardy, Nguyệt Phạm, Thanh Xuân, Phương Lan, Khương Hà, Trần Lê Sơn Ý... Họ là những cây bút trẻ thuộc thế hệ 7X, 8X, chịu ảnh hưởng của nhiều luồng văn học trên thế giới, có những nét phá cách và có nhiều thể nghiệm mới mẻ. Tuy họ đã trổ được những hoa văn, nhưng chưa tạo thành mảng, chưa tạo nên khuôn cửa để mở ra một thế giới khác.
Nhận diện
Thời của công nghệ số phát triển, những cây bút thơ thế hệ @ đã có những cơ hội lớn để kết nối toàn cầu. Những cây bút trẻ vốn có sự tiếp nhận nhanh nhạy sự ưu việt của khoa học kỹ thuật, đã có những tác phẩm văn học mạng kết nối thế giới. Thế hệ thơ nữ trẻ, hay còn được gọi nôm na bằng cái tên dễ nhớ 7X, 8X, cũng như nam giới cùng thời đang có những thay đổi rõ rệt trong quan niệm về văn chương. Họ có nhiều thể nghiệm mới. Trong nền kinh tế thị trường, họ dám sống, dám đương đầu với thử thách, dám là chính mình trong cuộc kiếm tìm những giá trị nghệ thuật. Quan niệm về văn học cũng thoáng hơn, cởi mở hơn. Thậm chí, đôi khi họ khoác trên mình tấm áo thi ca như một thứ trang sức để giải trí, để giải thoát mình khỏi sự bộn bề của cuộc sống, khỏi nỗi cô đơn và sự bận rộn vô cùng của đời sống đương đại.
  Nhà thơ Nguyễn Thúy Hằng và Nhà thơ Bình Nguyên Trang. |
Mặt khác, cùng hòa nhịp với dòng chảy của văn học đương đại thế giới, họ khám phá và thích ứng để các tác phẩm của mình vừa mang hơi thở thời đại, vừa có nét thuần Việt không hề trộn lẫn. Không phải là những cảm xúc cũ với những nét thanh dịu, với sự ngân nga của câu chữ, vần điệu, không phải là sự e lệ của những cô gái mới lớn bẽn lẽn lần đầu tập yêu, cũng không phải là tình cảm đầu đời không thổ lộ được phải giấu vào thơ như một tiếng thở dài nuối tiếc, nhớ nhung sầu muộn..., thơ của họ là tiếng nói của thế hệ biết tận hiến và tận hưởng những vang âm của đời sống. Họ không muốn chỉ là người biểu hiện cuộc sống trên trang viết mà còn muốn tạo dựng, phơi mở một thế giới khác trong chính thế giới hiện thực này, thế giới của sự vươn tới mãnh liệt và đầy khao khát, thế giới của yên bình và tình yêu. Tâm hồn thi ca của họ đa cảm, tinh tế, luôn rung lên những nhịp cảm xúc nóng bỏng, chân thực và đầy liều lĩnh. Họ đang cố gắng tạo dựng cho mình một phong cách mới trong trào lưu thơ Việt Nam đương đại.
Như vậy, thơ nữ trẻ đã và đang tạo đà cho mình những bước tiến mới trong dòng chảy chung của văn học đương đại, dù muốn hay không, đội ngũ thơ nữ trẻ cũng đang ngày càng phát triển, như một điều tất yếu của nhu cầu tự thân, cho dù họ chưa có một lực lượng đông đảo với một thành tựu nổi trội, nhưng họ như một bầy ong cần mẫn trên con đường thi ca, họ đang có những tiền đề cơ bản để có những bước nhảy vọt trong thời gian tới.
Xu hướng
Mỗi thời kỳ văn học đều tập hợp được một đội ngũ sáng tác, mà ở đó người viết với tư cách là một cá thể sáng tạo độc lập, có những tạng viết riêng. Mỗi cái tạng ấy đi theo một tiêu chí nào đó của riêng mình. Chính sự bền vững và lâu dài của nó sẽ khẳng định phong cách của một tác giả. Mỗi tác giả, tùy thuộc vào từng phong cách nghệ thuật của mình được phân loại theo những xu hướng riêng, và nền văn học nào xuất hiện nhiều xu hướng thì nền văn học đó càng đa dạng, phong phú.
Hiện nay, nhìn vào đội ngũ cũng như tác phẩm, có thể phân thơ nữ trẻ đương đại theo hai xu hướng nghệ thuật chính: Thứ nhất, thơ truyền thống có giao thoa với hiện đại, thứ hai, thơ cách tân, phá cách với sự phi chuẩn cả về nội dung và hình thức.
Với một đội ngũ thơ đông đảo không kém phần hăng hái so với lớp thơ đàn chị trước đó và thơ của nam giới cùng thời, thơ nữ trẻ đang cựa quậy để tìm những bước đi phù hợp với thời đại. Họ sung sức và có nội lực. Có một vấn đề đặt ra ở đây là, cùng với việc phát triển đội ngũ, thơ nữ thế hệ mới cũng sẽ có những xu hướng phát triển khác nhau. Xu hướng thứ nhất ảnh hưởng từ truyền thống và phát huy các giá trị truyền thống, thơ của họ nhuần nhị cả về mặt cấu trúc, thể loại, ngôn từ lẫn nội dung được chuyển tải. Chúng ta có thể thấy rõ ở một số cây bút như Bình Nguyên Trang, Phạm Vân Anh, Đường Hải Yến, Lê Mỹ Ý, Chu Thị Minh Huệ, Nguyễn Thanh Vân, Lê Ngân Hằng, Trang Thanh, Trần Lê Sơn Ý,... Ở những tác giả này điểm mạnh của họ là tìm tòi trên những khuôn hình có sẵn. Thơ theo xu hướng này dễ làm bạn đọc đồng tình, ủng hộ. Người đọc có thể cảm nhận ngay khi đọc tác phẩm bằng tư duy và cảm xúc của chính mình, mà không cần phải nhờ tác giả hay nhà phê bình phân tích lại mới hiểu. Tuy nhiên, những cây bút trẻ theo hướng truyền thống này đang ngày càng vận động theo chiều hướng mới, họ bắt đầu có những phá cách trong cảm xúc và lối thể hiện.
 Vi Thùy Linh trình diễn thơ trong Ngày thơ Việt Nam. |
Con người trong thơ của những cây bút nữ phá cách này chịu sự chi phối rất mạnh của đời sống cá nhân, đề cao đời sống cá nhân, coi trọng cuộc sống riêng tư cũng như bản năng dục vọng. Thơ của họ là tiếng nói mạnh mẽ về giải phóng phụ nữ trong thơ. Họ chịu nhiều dư luận, những người ủng hộ thì ngợi ca, và những người tẩy chay thì coi như họ đi ngược lại với thuần phong mỹ tục. Tuy nhiên, ở một góc độ nào đó, họ vẫn đang trên đường tìm tòi đổi mới nên vấn đề chọn đường, chọn hướng đi phù hợp để dài hơi trong sự “nổi loạn” của mình là cả một thách thức không nhỏ.
Như vậy, với sự phong phú đa dạng của đội ngũ, cũng như những xu hướng tương trợ lẫn nhau trong sự vận động chung của nền văn học, đặc biệt là với những ưu thế của thế hệ, thơ nữ trẻ đương đại đang có những tiền đề tốt để phát triển thành một giai đoạn văn học mới và có nhiều vấn đề đáng bàn trong thời gian tới.
Trần Hoàng Thiên Kim