Thể tổn thương cơ đơn thuần được gọi là viêm đa cơ. Khi có tổn thương đặc hiệu ở da kèm theo gọi là viêm da cơ.
Tổn thương ở cơ hoặc kèm theo da
Viêm da cơ và viêm đa cơ với tổn thương cơ bản là tình trạng viêm mạn tính của các bó cơ vân (viêm đa cơ) với biểu hiện đặc trưng của bệnh là yếu cơ vùng gốc chi đối xứng 2 bên và khi có kèm theo có tổn thương da thì được gọi là bệnh viêm da - cơ.
Hiện nay nguyên nhân chính xác của bệnh chưa rõ ràng. Nhưng nhiều tác giả nghiên cứu cho rằng là các tác nhân nhiễm trùng (vi khuẩn, virus), thuốc và một số yếu tố của môi trường có thể là nguyên nhân gây bệnh và yếu tố khởi phát bệnh viêm đa cơ; viêm da - cơ tự miễn. Bệnh được xếp vào nhóm tự miễn dịch với sự có mặt của một số tự kháng thể. Một số nghiên cứu cho thấy bệnh viêm cơ tự miễn thường tiến triển vào một số mùa trong năm. Các yếu tố về di truyền cũng có một vai trò quan trọng trong cơ chế bệnh sinh của bệnh. Người ta thấy rằng viêm đa cơ thường gặp ở nữ sau 18 tuổi, viêm da cơ hay gặp nhất ở độ tuổi 40 - 60 tuổi và 5 - 15 tuổi.
Viêm da cơ có dấu hiệu đặc trưng ban màu đỏ tím ở mặt duỗi của các khớp ở ngón tay.
Các dấu hiệu nhận biết
Khi mắc bệnh nhân thường có cảm giác mệt mỏi, sốt, có thể sút cân, đặc biệt khi bệnh viêm da cơ, viêm đa cơ kết hợp với ung thư.
Tại cơ bệnh nhân yếu cơ vùng gốc chi, đối xứng 2 bên. Yếu cơ vùng hầu họng làm bệnh nhân khó nuốt hoặc khàn tiếng, yếu cơ liên sườn dẫn đến khó thở. Theo nghiên cứu đau cơ gặp ở khoảng 50% các bệnh nhân viêm da cơ/ viêm đa cơ, thường gặp nhiều hơn trong viêm da cơ. Xơ hóa cơ có thể làm cơ rắn chắc và gây co rút cơ, gây hạn chế vận động khớp.
Tại da người ta thấy tổn thương da trong bệnh viêm da cơ là dấu hiệu đặc trưng của bệnh như ban màu đỏ hoặc tím ở vùng mi mắt, có thể kèm theo phù ở vùng mi mắt. Ban màu đỏ tím ở mặt duỗi của các khớp ở ngón tay và mặt duỗi của khớp khuỷu, khớp gối, khớp cổ chân. Ở giai đoạn tiến triển, có thể có teo da và mất sắc tố, có các ban đỏ và giãn mao mạch ở xung quanh móng tay giống như các bệnh tự miễn khác.
Bệnh nhân đau khớp hoặc viêm khớp với biểu hiện tượng tự như viêm khớp dạng thấp, thường hay gặp nhất ở các khớp nhỏ của bàn tay, khớp cổ tay và khớp gối nhưng hiếm khi có biến dạng khớp.
Bệnh nhân có tổn thương canxi hóa ở da, tổ chức dưới da, cân cơ và trong cơ, thường gặp ở những vùng hay bị các vi chấn thương (khớp khuỷu, gối, mặt duỗi của các ngón tay, mông...). Có thể sờ thấy các hạt cứng, chắc, hoặc nhìn thấy các hạt màu trắng khi tổn thương ở nông canxi hóa có thể dẫn đến hạn chế vận động của khớp.
Ngoài ra, bệnh nhân có biểu hiện lâm sàng bởi triệu chứng ho khan khó thở. Viêm màng phổi và tràn dịch màng phổi ít gặp. Các biểu hiện về tim mạch thường xuất hiện khi bệnh đã ở giai đoạn toàn phát. Thường gặp nhất là rối loạn nhịp tim. Các biểu hiện ít gặp hơn gồm: suy tim ứ huyết do viêm cơ tim hoặc xơ hóa cơ tim, viêm màng ngoài tim, tràn dịch màng tim.
Hình ảnh cơ bình thường và viêm đa cơ.
Bệnh nhân có biểu hiện viêm thực quản trào ngược mạn tính do yếu cơ thắt thực quản ở dưới. Khó nuốt vùng hầu họng, có thể làm bệnh nhân bị sặc vào khí phế quản khi ăn dẫn đến viêm phổi do nhiễm khuẩn hoặc do dịch vị. Giảm nhu động ruột non và tá tràng có thể dẫn đến đau bụng, trướng bụng, tiêu chảy và sút cân.
Hội chứng Raynaud thường gặp ở các bệnh nhân viêm da cơ, viêm đa cơ có hội chứng kháng synthetase và khi bệnh kết hợp với lupus ban đỏ hệ thống, hoặc xơ cứng bì toàn thể.
Ngoài ra, bệnh nhân có thể có các bệnh lý ung thư kèm theo, các cơ quan bị ung thư thường phụ thuộc vào lứa tuổi. Thường gặp ung thư buồng trứng đối với nữ, ngoài ra là ung thư phổi, dạ dày, gan.
Lời khuyên thầy thuốc
Viêm da cơ ảnh hưởng đến cả trẻ em và người lớn, các biến chứng có thể gặp là loét đường tiêu hóa có thể gây ra tiêu phân đen, ói máu. Nhồi máu ruột có thể xảy ra, đặc biệt là trong viêm da cơ... Cả viêm da cơ và viêm đa cơ đều có liên quan đến tăng nguy cơ ác tính. Có liên quan đến bệnh lý ác tính cho thấy tiên lượng phục hồi kém và tăng khả năng tử vong. Các nghiên cứu cho thấy chỉ 20-40% các bệnh nhân viêm da cơ và viêm đa cơ được điều trị sẽ thoái lui bệnh, trong khi 60-80% sẽ tái phát nhiều lần hoặc tiếp diễn mạn tính.
Trong khi đó viêm da cơ và viêm đa cơ là các thể bệnh có thể điều trị được nhưng việc điều trị bệnh còn rất nhiều khó khăn. Vì vậy người bệnh cần đi khám sớm khi có biểu hiện bệnh và tuân thủ điều trị cũng như các hướng dẫn của thầy thuốc.