NMCT cấp xảy ra khi một hoặc nhiều nhánh động mạch vành bị tắc đột ngột, có thể hoàn toàn hoặc không hoàn toàn làm cho mất cân bằng cung cầu ôxy cho cơ tim mà nhánh động mạch vành đó chi phối. Tình trạng này sẽ dẫn đến thiếu máu, sau đó tổn thương, hoại tử cơ tim.
Dễ nhầm với các chứng bệnh thông thường
Các triệu chứng NMCT cấp rất dễ bị nhầm lẫn với các triệu chứng say rượu hoặc các vấn đề về tiêu hóa như buồn nôn, nôn, đau vùng ngực hay vùng thượng vị sau khi nôn,...
Mới đây, nam thanh niên L.B.H, 30 tuổi, nhập viện trong trong tình trạng nôn nhiều, gia đình cho biết bệnh nhân đi nhậu ở tiệc cưới, lúc đầu gia đình chỉ nghĩ do có vấn đề về tiêu hóa do rượu nên nằm nghỉ ngơi lấy lại sức. Sau đó, anh càng bị đau nhiều hơn, khó thở nhiều, mồ hôi vã ra như tắm.
Người nhà đã đưa anh đến bệnh viện gần nhà xét nghiệm và chẩn đoán là NMCT cấp vùng trước rộng và chuyển cấp cứu tại bệnh viện tuyến trên. Kết quả xét nghiệm chuyên sâu cho thấy, động mạch vành bên trái của anh bị tắc hoàn toàn và có dấu hiệu bóc tách kèm huyết khối. Bệnh của anh H. khá nặng vì NMCT diện rộng và đã có dấu hiệu suy tim. Anh H. đã được can thiệp hút huyết khối trong lòng động mạch vành và đặt stent tái thông động mạch bị tắc, tình trạng sức khỏe hiện đã hồi phục tốt.
Trường hợp thứ hai là cụ ông N.V. B, 81 tuổi, đột ngột ngất sau khi uống rượu. Do từng có bệnh phổi, hút thuốc nhiều và sau khi có uống rượu nên người nhà cứ nghĩ ông bị ngất là do uống rượu hoặc bệnh phổi.
Bệnh viện gần nhà chẩn đoán ông bị NMCT cấp thành dưới có biến chứng loạn nhịp tim gây ngất. Tại bệnh viện, kết quả chụp động mạch vành cho thấy đoạn giữa động mạch vành bên phải của cụ ông bị tắc hoàn toàn. Ông đã được tái thông và đặt stent vào nơi sang thương bị tắc nghẽn, sức khỏe hiện tại của ông đã dần ổn định.
Đây chỉ là hai trường hợp rất dễ bị bỏ sót vì khởi phát đều dùng rượu. Trên thực tế, nhồi máu cơ tim cấp dễ bị nhầm lẫn với các triệu chứng say rượu hoặc các vấn đề về tiêu hóa như buồn nôn, nôn, đau vùng ngực hay vùng thượng vị sau khi nôn,...
Nhồi máu cơ tim cấp cần phát hiện và điều trị sớm.
Những biểu hiện của NMCT
Khởi phát bằng cơn đau thắt ngực điển hình (ở người trẻ rõ ràng hơn ở người lớn tuổi), cường độ thay đổi từ đau ngực dữ dội không thể chịu được cho đến cảm giác chỉ đau tức ngực.
Tuy nhiên có đến 50% trường hợp nhồi máu cơ tim cấp không có triệu chứng đau thắt ngực điển hình nào báo trước.
Vị trí đau là phía trước ngực sau xương ức, không có vị trí cụ thể. Đau như kiểu ai đè, ép, bóp trái tim mình lại và có thể kèm theo những triệu chứng khác như mệt mỏi, vã mồ hôi, hồi hộp, đánh trống ngực, hoa mắt, buồn nôn.
Ngoài ra, một số bệnh nhân đái tháo đường, hậu phẫu, tăng huyết áp, mất năng lực trí tuệ... sẽ không có triệu chứng đau ngực như vậy. Lúc này việc chẩn đoán nhồi máu cơ tim sẽ thông qua việc xem xét tình trạng suy tim, lao động quá mức, có một số trường hợp đột quỵ do nhồi máu cơ tim.
Phân biệt đau thắt ngực ổn định và NMCT cấp
Đau thắt ngực ổn định khởi phát khi gắng sức, gặp stress hoặc nóng lạnh đột ngột, kéo dài vài phút tự giới hạn, tự hết (không quá 20 phút).
NMCT khởi phát bất cứ lúc nào, kéo dài hơn, thời gian có thể trên 20-30 phút mà không giảm.
NMCT thường xảy ra vào buổi sáng.
Không những NMCT mà đột quỵ não và tăng huyết áp cũng thường xảy ra vào buổi sáng. NMCT cấp thường xảy ra vào khoảng 6 giờ sáng đến 12 giờ trưa (tỷ lệ xảy ra cao hơn gấp 5 lần).
Nguyên nhân NMCT
Khi thức dậy vào buổi sáng, cơ thể sẽ chuyển từ tư thế đang nằm sang tư thế vận động, làm thay đổi nồng độ các hormon. Các hormon này gây ra hai tình trạng, thứ nhất là tăng nhịp tim và tăng huyết áp, thứ hai là làm tăng trương lực của động mạch vành.
Khi tăng huyết áp sẽ tăng nhu cầu ôxy cho cơ tim, làm cho cơ tim không được ổn định do chênh lệch huyết áp, tăng nguy cơ tổn thương các mảng xơ vữa động mạch vành, làm cho các mảng xơ vữa này bị rách ra, vỡ, bong, lúc này chúng sẽ kích hoạt tiểu cầu gây ra NMCT cấp.
Một cơ chế khác là do sự thay đổi sinh lý của cơ thể lúc ngủ sang lúc thức làm tăng tính kết hợp tiểu cầu.
Biện pháp xử trí khi xảy ra NMCT
Đầu tiên phải cho bệnh nhân nghỉ ngơi, massage cho bệnh nhân, tránh gây xúc động tâm lý cho bệnh nhân. Không được dùng các biện pháp dân gian như người ta thường hay nói, ví dụ cạo gió, ngậm chanh hoặc uống trà đường.
Đối với bệnh nhân chưa có tiền sử bệnh tim mạch, cho bệnh nhân nghỉ ngơi từ 10 - 15 phút. Nếu không hết thì phải đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế gần nhất hoặc Trung tâm Cấp cứu 115.
Đối với bệnh nhân có tiền sử bệnh tim mạch, dùng nitroglyxerin giữ lưỡi (thường là 1/4 viên hoặc xịt 5phút/ lần không quá 3 lần) sau đó liên hệ tới Trung tâm Cấp cứu 115 hoặc bệnh viện gần nhất để điều trị. Nên chuẩn bị các toa thuốc và hồ sơ bệnh án cũ của bệnh nhân để cung cấp đầy đủ thông tin cho bác sĩ.
Khi đột ngột bị một cơn đau ngực với tính chất vừa kể, cần nghĩ đến khả năng mình bị NMCT cấp và phải nhập viện ngay. Tốt nhất là gọi số 115 để được xe cấp cứu nhanh chóng đưa đến bệnh viện. Tuy vậy, một thực tế đáng ngại là nhiều bệnh nhân chủ quan nên thường chờ nhiều giờ rồi mới tìm sự chữa trị và sự chậm trễ này có thể dẫn đến tử vong hoặc nhiều biến chứng nặng nề.
Mọi trường hợp NMCT cấp cần được nhanh chóng điều trị thật tích cực. Trong NMCT cấp, động mạch vành bị tắc đột ngột nên cần phải được mở thông thật sớm, tốt nhất là trong vòng 2 - 3 giờ kể từ khi bắt đầu bị đau ngực. Hiện nay, biện pháp hữu hiệu nhất để mở thông động mạch vành bị tắc gây nhồi máu cơ tim cấp là can thiệp động mạch vành cấp cứu. Can thiệp động mạch vành là một kỹ thuật chuyên sâu sử dụng bong bóng để nong rồi đặt một ống lưới bằng kim loại, gọi là stent, vào chỗ động mạch vành bị tắc, làm cho động mạch vành thông thoáng trở lại. Sau can thiệp động mạch vành, bệnh nhân vẫn phải tiếp tục được điều trị tích cực với nhiều loại thuốc, đặc biệt là thuốc chống đông máu và thuốc kháng tiểu cầu để ngăn ngừa động mạch vành bị tắc lại.
Lời khuyên của thầy thuốc
Mặc dù là căn bệnh vô cùng nguy hiểm, nhưng vẫn có thể phòng ngừa được nếu thay đổi lối sống bằng cách tránh các thói quen xấu như: không hút thuốc lá vì đây là yếu tố nguy cơ thúc đẩy quá trình NMCT; thường xuyên tập thể dục, hạn chế stress, tránh béo phì bằng việc thực hiện chế độ ăn uống hợp lý bao gồm nhiều cá, rau củ, hải sản, trái cây tươi. Ngoài ra, nên kiêng ăn các chất béo bão hòa như thịt mỡ, da động vật, hạn chế các đồ ăn có chứa nhiều cholesterol như trứng gia cầm, tim, gan động vật, bơ, kem, sôcôla. Bên cạnh đó cũng cần điều trị tốt bệnh tiểu đường và tăng huyết áp. Ngoài ra, một số bằng chứng khoa học còn cho thấy thêm rượu chát đỏ vào các bữa ăn có thể giúp ngăn ngừa NMCT cấp.
Với những bệnh nhân nhập viện do NMCT cấp, trước khi ra viện, cần được hướng dẫn các phương pháp tập luyện, hoạt động thể lực, chế độ dinh dưỡng. Sau khi về nhà, nếu thấy xuất hiện cơn đau thắt ngực, cần lưu ý ngưng ngay hoạt động và các công việc đang làm, cố gắng nằm nghỉ ngơi và gọi cho người thân. Nếu sau 15 phút, tình trạng đau không đỡ, cần phải nhập viện ngay.
