Đặc tính nổi bật của bệnh là trẻ thường gặp phải nhiều khó khăn về sự tập trung, khó kiểm soát những hành động thái quá, thường xuyên phấn khích, kích động... Các rối loạn có thể gây hậu quả nặng nề đến học tập, sinh hoạt và quan hệ xã hội của trẻ.
Vì sao trẻ mắc chứng tăng động giảm chú ý?
Chứng bệnh ADHD biểu hiện với các dấu hiệu: kém khả năng tập trung chú ý, khó kiểm soát hành vi, hoạt động quá mức gây nhiều khó khăn trong sinh hoạt, học tập, kém tương tác với xã hội. Chứng ADHD thường được phát hiện ở lứa tuổi 4-6 tuổi với dấu hiệu trẻ không tập trung và hiếu động. Đến 8-11 tuổi, các biểu hiện bệnh càng rõ nét. Tỷ lệ trẻ trai mắc bệnh so với trẻ gái là 3/1. Đến nay, giới y khoa toàn thế giới vẫn chưa có kết luận chính thức, xác định rõ ràng được nguyên nhân của ADHD, nhưng có thể tập trung những yếu tố chính như:
Do di truyền: Đa số những trẻ em mắc ADHD thì trong gia đình của bé có ít nhất một thành viên mắc chứng này. Hơn nữa, 1/3 số người đàn ông bị chứng ADHD khi còn nhỏ thì con họ sau này cũng mắc phải chứng này.
Nguyên nhân tâm lý: Lo lắng, rối loạn tâm thần, bị cưỡng bức, lạm dụng tình dục, gặp khó khăn trong học tập, lục đục trong gia đình.
Do người mẹ tiếp xúc với một số độc chất trong thời kỳ mang thai: như thuốc lá, rượu, ma túy vì những chất này làm giảm sản xuất dopamine ở trẻ em hoặc các độc chất trong môi trường như dioxine, hydrocarbure benzen... cũng làm tăng nguy cơ trẻ sinh ra bị mắc ADHD.
Tai biến lúc sinh: như sinh non tháng, thiếu oxy lúc sinh (bị ngạt) làm ảnh hưởng đến sự phát triển trí não của trẻ.
Các nguyên nhân khác: như chấn thương đầu, nhiễm trùng hệ thần kinh trung ương hoặc có rối loạn giấc ngủ (ngủ nhiều quá hoặc khó ngủ)...
Trẻ mắc tăng động giảm chú ý gặp nhiều khó khăn về sự tập trung, khó kiểm soát hành vi.
Dấu hiệu nhận biết
Những dấu hiệu nhận biết trẻ tăng động giảm chú ý gồm:
Tập trung chú ý kém: Khó khăn trong việc duy trì khả năng chú ý trong học tập, làm việc, sinh hoạt hàng ngày và ngay trong lúc vui chơi. Trẻ thường không lắng nghe khi người khác nói chuyện trực tiếp hoặc đưa ra câu trả lời trước khi nghe hết câu hỏi; không thể hoàn thành bài tập ở trường và ở nhà; dễ dàng bị phân tâm bởi các kích thích xung quanh; hay để quên và làm thất lạc đồ đạc.
Hoạt động thái quá: Trẻ hoạt động liên tục, múa tay chân, chạy nhảy leo trèo, không ngồi yên một chỗ, thường xuyên chuyển từ hoạt động này sang hoạt động khác...
Phối hợp, kiểm soát động tác kém: Trẻ hoạt động thường thiếu kiểm soát (có thể gọi là nghịch dại), thường hay gây ồn ào, làm phiền người khác quá mức.
Những rối loạn hành vi khác: Rối loạn giấc ngủ, trẻ thường khó đi vào giấc ngủ, rối loạn lo âu, buồn vui thất thường...
Ảnh hưởng của ADHD tới hành vi và tâm lý của trẻ
Do trẻ tăng động kém tập trung nên kết quả học tập thường tiến bộ chậm. Trẻ khó khăn về đọc, viết. 20% trẻ mắc chứng ADHD cần phải được giáo dục đặc biệt để phát triển tư duy và thay đổi hành vi. Trẻ dễ gặp phải những rối loạn thần kinh như lo lắng và nóng nảy kèm theo nhịp tim nhanh, thở nhanh, chóng mặt, rối loạn cảm xúc..., hay khiêu khích, gây sự, thái độ thù ghét, hung tợn... Trường hợp mắc ADHD, trẻ thường thiếu tự tin trong giao tiếp với bạn bè và thầy cô, vì vậy, trẻ khó thích nghi với môi trường sống học đường.
Lời khuyên của thầy thuốc
Một số trẻ bị chứng ADHD sẽ hết đi khi trẻ lớn lên, một số khác thì chứng này có thể tồn tại suốt đời. Tuy nhiên, nhờ vào các phương pháp điều trị giúp kiểm soát được chứng bệnh này và người bệnh có được cuộc sống bình thường. Việc phát hiện, điều trị và can thiệp sớm rối loạn ADHD là rất cần thiết trong kiểm soát bệnh.
Không nên la mắng trẻ. Người dạy dỗ trẻ nên biết được những mặt hạn chế cũng như nhu cầu của trẻ để đưa ra biện pháp giáo dục thích hợp.Trẻ hiếu động thường không biết nguy hiểm là gì nên cần phải theo dõi trẻ sát sao. Dùng bạo lực, la hét hay đánh đập trẻ thường không mang lại lợi ích gì mà lại làm cho trẻ dễ tổn thương hơn. Kiên trì là rất quan trọng để trị liệu bệnh cho trẻ.
Khi phát hiện trẻ có dấu hiệu chứng ADHD, cần cho trẻ đi khám chuyên khoa tâm bệnh để được đánh giá cụ thể và có hướng điều trị. Cách điều trị hiện nay chủ yếu vẫn là tâm lý liệu pháp kèm các biện pháp trị liệu. Các giải pháp cơ bản gồm:
Nên cho trẻ ngủ đầy đủ: tối thiểu từ 8-9 tiếng mỗi ngày, nên ngủ trưa.
Tập vận động: Nhằm giúp trẻ lập kế hoạch vận động phù hợp, làm chủ vận động và trương lực cơ, một số bài tập tăng sự tập trung chú ý...
Liệu pháp rèn hành vi nhận thức: Giải thích cho trẻ hiểu việc cần làm, chia nhỏ nhiệm vụ thành các bước và hướng dẫn trẻ cách làm, khen thưởng khi trẻ tiến bộ để củng cố hành vi tốt. Huấn luyện nếp sống và các kỹ năng xã hội.
Chơi trị liệu phù hợp: Giúp trẻ giải tỏa căng thẳng, luyện tính kiên trì, học cách tổ chức và ứng xử với bạn trong khi chơi... Không nên chơi những trò chơi dễ kích thích tinh thần hay ngoài tầm kiểm soát của trẻ.
Xoa bóp (massage): Trị liệu bằng phương pháp massage thư giãn giúp trẻ trầm tĩnh hơn, ngủ ngon hơn, tránh được những cơn ác mộng khi ngủ, cải thiện được hành vi, biết lắng nghe hơn.