Nhận biết cơn sốt rét ác tính

Sốt rét ác tính là một dạng nặng của bệnh sốt rét, do ký sinh trùng Plasmodium falciparum gây ra. Bệnh dẫn đến rối loạn huyết động, tắc nghẽn vi tuần hoàn máu, đặc biệt là ở não.

Sốt rét ác tính có thể ảnh hưởng đến nhiều cơ quan như não, gan, lách, thận, tim, phổi… gây giảm cung cấp máu và thiếu oxy. Đây là tình trạng có tỷ lệ tử vong cao, phụ thuộc vào loài ký sinh trùng, yếu tố cá nhân và thời điểm được cấp cứu điều trị. Vì vậy, việc đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế sớm là vô cùng quan trọng nhằm ngăn chặn biến chứng nguy hiểm và nâng cao hiệu quả điều trị.

Dấu hiệu sốt rét thông thường

Người mắc sốt rét thường có các triệu chứng phổ biến: sốt, ớn lạnh, đau đầu, đau bụng, mệt mỏi, thở nhanh, nhịp tim nhanh, ho, đau cơ khớp, tiêu chảy. Những triệu chứng ban đầu này thường chưa nguy hiểm đến tính mạng.

Bệnh có thể biểu hiện khác nhau tùy cơ địa. Nếu sốt điển hình, bệnh nhân trải qua 3 giai đoạn: rét run → sốt → vã mồ hôi. Trường hợp sốt không điển hình có thể chỉ sốt liên tục, sốt không thành cơn, kèm ớn lạnh, nổi da gà. Một số ca nặng có thể xuất hiện gan to, lách to, xanh xao, thiếu máu, suy nhược cơ thể.

Biểu hiện sốt rét ác tính

Triệu chứng đe dọa ác tính (hay hội chứng tiền ác tính) được ghi nhận gồm:

Cơn sốt liên tục hoặc sốt dao động chồng cơn; Lú lẫn, mất định hướng thoáng qua, khó phát hiện nếu không theo dõi sát; Mất ngủ nặng, hầu như thức trắng đêm ngay từ 1–2 ngày đầu; Vã nhiều mồ hôi, mồ hôi chảy thành giọt; Tinh thần li bì, kích thích hoặc vật vã; Nhức đầu dữ dội, luôn nheo mắt, bóp trán; Tiểu són dù chưa hôn mê; Nôn nhiều lần; Tiêu chảy.

Phân loại sốt rét ác tính

Hiện có 2 loại chính:

Sốt rét ác tính có hôn mê (thể não) Sốt rét ác tính không hôn mê (thể phủ tạng).

1. Sốt rét ác tính có hôn mê (thể não)

Bệnh thường biểu hiện với:

Rối loạn ý thức, li bì, vật vã, nói nhảm, cuồng sảng; Sốt cao liên tục trên 40°C; Mất ngủ, đau đầu dữ dội; Nôn, tiêu chảy kéo dài; Hôn mê đột ngột hoặc từ từ, kéo dài 1–6 ngày; Co giật động kinh; Rối loạn cơ vòng, giãn đồng tử; Rối loạn hoặc suy hô hấp; Hạ huyết áp; Suy thận, đái ít, ure huyết cao, tiểu máu do tan máu ồ ạt.

2. Sốt rét ác tính không hôn mê (thể phủ tạng)

Tình trạng này gây tổn thương và rối loạn nhiều cơ quan:

• Rối loạn huyết động và vi tuần hoàn: tắc nghẽn vi mạch do hồng cầu nhiễm ký sinh trùng → thiếu máu, thiếu oxy ở nhiều tạng.
  
• Sốt cao và rối loạn toàn thân: thiếu máu, rối loạn điện giải, kiềm toan, rối loạn tiêu hóa (dạ dày – ruột, bụng cấp).
• Tổn thương phủ tạng: suy thận cấp, viêm gan, suy gan, phù phổi cấp, rối loạn tim mạch, choáng.
• Rối loạn đông máu: đông máu rải rác nội mạch, giảm tiểu cầu, tan huyết nặng, tiểu huyết cầu.
• Bội nhiễm: tạo điều kiện cho nhiễm khuẩn khác, làm bệnh nặng thêm.
  

Các thể lâm sàng có thể gặp: suy tuần hoàn cấp, thể bụng cấp, suy gan cấp, suy thận cấp, phù phổi cấp, hội chứng suy hô hấp tiến triển, xuất huyết – đông máu rải rác, thể tiểu huyết cầu tố.

Tóm lại

Sốt rét là bệnh truyền nhiễm do ký sinh trùng Plasmodium gây ra, lây truyền qua muỗi Anopheles. Bệnh thường gặp ở các quốc gia nhiệt đới. Người có triệu chứng sốt cấp tính sau khi đi nước ngoài, đặc biệt là châu Phi, cần đến ngay bệnh viện chuyên khoa để xét nghiệm và chẩn đoán. Người chuẩn bị đi vào vùng có nguy cơ cần được tư vấn phòng bệnh và có thể uống thuốc dự phòng.