Chia sẻ về nguyên nhân nhiều người nhận thanh toán BHXH một lần, TS. Bùi Sỹ Lợi cho rằng, do đời sống trong các khu công nghiệp còn khó khăn, tiền lương còn thấp nên người lao động muốn lấy BHXH một lần để có tiền trang trải trước mắt, chưa nghĩ đến khi về già. Nhiều lao động từ khu vực nông thôn vào làm việc cho các doanh nghiệp không có ý định gắn bó lâu dài. Họ làm việc một thời gian để tích lũy tiền lương, tiền đóng BHXH để làm vốn về quê làm ăn. Cũng có nhiều người lo sợ sẽ nhiều rủi ro, trượt giá, mất hết quyền lợi nên chỉ muốn cầm tiền trong tay cho chắc ăn. Bên cạnh đó, công tác thông tin, tuyên truyền, giải thích chính sách chưa được quan tâm đúng mức, kịp thời nên người lao động chưa hiểu cặn kẽ được ý nghĩa, mục đích của các quy định mới của Luật BHXH năm 2014; đặc biệt là quy định về giải quyết BHXH một lần.
“Nếu hiểu rõ được lợi ích của việc bảo lưu thời gian đóng BHXH, nhiều người sẽ không nhận BHXH một lần để có cơ hội nhận lương hưu khi về già”, TS. Bùi Sỹ Lợi nói. Theo quy định Điều 60 của Luật BHXH năm 2014 sẽ giúp người lao động hưởng nhiều quyền lợi hơn. Quy định này nhằm khuyến khích người lao động bảo lưu, tích lũy thời gian đã đóng BHXH để có thể hưởng lương hưu theo quy định thay vì nhận BHXH một lần.
Gợi nhắc lại trong thực tế thi hành Quyết định 176/HĐBT ngày 9/10/1989 của Hội đồng Bộ trưởng vào đầu những năm 90, nhiều người lao động sau khi nhận BHXH một lần lại mong muốn hoàn trả quỹ BHXH phần đã nhận để tiếp tục thời gian làm việc và đóng BHXH, nhưng pháp luật không cho phép. Ông Bùi Sỹ Lợi cho rằng, đây là bài học rất đau lòng và minh chứng rõ nhất cho các hệ luỵ của người lao động khi hưởng BHXH một lần.
Phân tích những thiệt thòi mà người lao động phải chịu khi hưởng BHXH một lần, TS. Bùi Sỹ Lợi cho biết, hiện nay, theo quy định của pháp luật, tổng mức đóng bảo hiểm hưu trí là 22% mức tiền lương tháng, trong đó, người lao động đóng 8% và người sử dụng lao động đóng 14% có nghĩa là tổng mức đóng vào quỹ BHXH hàng năm bằng 2,64 tháng lương, nhưng nếu hưởng 1 lần thì chỉ được thanh toán bằng 2 tháng lương làm căn cứ đóng BHXH cho 1 năm tham gia BHXH. Như vậy, quỹ BHXH không hề bị ảnh hưởng nhưng người lao động lại chịu thiệt thòi, mất đi 0,64 tháng lương mỗi năm.
Đưa ra ví dụ một trường hợp ông A đóng BHXH 20 năm rồi nhận 45 triệu về hưu mở quán phở. Liệu ông A bán phở được bao nhiêu năm? Chưa nói đến việc kinh doanh không thành công, nếu đến 60 tuổi ông A không còn đủ sức khỏe thì làm gì cho đến 80 tuổi để được hưởng 270.000 đồng của Nhà nước? Như vậy, theo TS. Bùi Sỹ Lợi, người lao động có lương hưu sẽ có nguồn thu nhập ổn định hơn, bảo đảm cuộc sống khi về già. Ngoài lương hưu hàng tháng được nhận, người lao động được cấp thẻ Bảo hiểm y tế, không may ốm đau đã có Quỹ khám chữa bệnh BHYT chi trả tiền.
Cùng với đó, khi người lao động qua đời, người lo mai táng còn được hưởng trợ cấp mai táng bằng 10 tháng lượng cơ sở tại thời điểm người lao động chết. Thân nhân người lao động cũng được nhận trợ cấp tuất một lần tối thiểu bằng 3 tháng lương hưu hiện hưởng. Đối với trường hợp có thân nhân đủ điều kiện hưởng trợ cấp tuất hàng tháng thì tối đa được 4 định suất trong đó con nhỏ được hưởng cho đến khi trưởng thành, cha mẹ già hưởng cho đến khi qua đời.
“Có thể nói, nếu so sánh giữa việc hưởng lương hưu hàng tháng và việc lĩnh BHXH 1 lần cho cùng một khoảng thời gian đóng BHXH thì tổng lợi ích bằng tiền khi hưởng lương hưu hàng tháng sẽ cao hơn gấp nhiều lần…”, TS. Bùi Sỹ Lợi nhấn mạnh.