Thời gian gần đây, với sự phát triển mạnh của ngành khoa học máy tính và trí tuệ nhân tạo, đã mở ra nhiều hướng phát triển đầy tiềm năng trong lĩnh vực y tế, đặc biệt tại các nước phát triển.
Cuộc cách mạng y khoa
Những ứng dụng trí tuệ nhân tạo bước đầu triển khai tại TP.HCM - một trong những địa phương tiên phong trong việc ứng dụng công nghệ mới này để giải quyết các vấn đề dân sinh, xã hội. Được xác định là một trong những mục tiêu tiên quyết, trọng yếu của thành phố hiện nay và trong tương lai.
Theo PGS.TS.BS Tăng Chí Thượng, Phó giám đốc Sở Y tế TP.HCM, trên địa bàn thành phố, các bệnh viện (BV) đã áp dụng trí tuệ nhân tạo phải nhắc đến BV Chợ Rẫy, Nhân Dân 115, Bình Dân, Ung Bướu.
Điểm nhấn là việc ứng dụng robot trong phẫu thuật. Ngoài BV Nhân Dân 115 gần đây triển khai Robot Modus V Synaptive (thế hệ thứ hai, thế hệ thứ nhất vào năm 2015) vào lĩnh vực thần kinh mổ não (ít gây tổn thương thần kinh); thì BV Bình Dân lâu nay đã ứng dụng Robot Da Vinci vào ngoại khoa nhiều bệnh lý phức tạp. Robot Da Vinci (Mỹ) ra đời vào năm 1982 và bắt đầu được sử dụng trên người nhưng còn hạn chế. Mãi đến năm 2010, robot này mới được sử dụng rộng rãi.
Phẫu thuật bằng robot tại Bệnh viện Chợ Rẫy
Tính đến tháng 8/2017, trên thế giới có khoảng 4.700 Robot Da Vinci, Mỹ chiếm nhiều nhất với 2.700 robot, châu Âu gần 700 robot, Nhật Bản và Hàn Quốc gần 500 robot, còn 800 robot hoạt động ở các nước khác. Cánh tay robot xoay được 540 độ, tay phải, tay trái đều như nhau, di chuyển đến mọi bộ phận của cơ thể mà mổ nội soi hay mổ hở theo thông thường đều không làm được, có kính hiển vi phóng to phần cơ thể cần mổ mà mắt thường hay mổ nội soi thông thường không thể nhìn thấy, mục tiêu cần mổ sẽ được thực hiện một cách triệt để, tận gốc. TS.BS Trần Vĩnh Hưng, Giám đốc BV Bình Dân, cho biết từ khi áp dụng (cuối năm 2016) đến nay, BV đã phẫu thuật cho gần 700 bệnh nhân với nhiều bệnh lý phức tạp.
Giới chuyên môn cho biết, trí tuệ nhân tạo trong y khoa giống như “nhân bản” chất xám của những bác sĩ giỏi nhất để từ đó nâng cao trình độ chung của ngành y. Một trí tuệ nhân tạo khác là phần mềm trong chẩn đoán điều trị đột quỵ RAPID mà Việt Nam là nước đứng thứ 3 trong khu vực (sau Thái Lan và Indonesia) mua được bản quyền của phần mềm này. BV Nhân Dân 115 và Bệnh viện Gia An 115 là đơn vị đầu tiên trong nước phối hợp triển khai, kế đến là BV Đa khoa Quốc tế SIS Cần Thơ triển khai khu vực đặc thù sông nước miền Tây. Phần mềm RAPID phát triển bởi Đại học Stanford (Mỹ). Phần mềm này sẽ giúp xác định rõ thể tích vùng lõi hoại tử, thể tích nhu mô não có nguy cơ tổn thương, và hoại tử trong những giờ tiếp theo, còn gọi là “vùng tranh tối tranh sáng”, giúp cho các bác sĩ chẩn đoán và can thiệp điều trị chính xác hơn. Theo thời gian, các tế bào não sẽ chết dần, cứ mỗi phút trôi qua, sẽ có khoảng 1,9 triệu tế bào não bị hoại tử. Ngược lại, nếu được tái thông mạch máu kịp thời, các tế bào não trong “vùng tranh tối tranh sáng” sẽ có thể hồi phục nhanh chóng. Phần mềm RAPID là giải pháp đã được chứng minh hiệu quả và độ chính xác qua các thử nghiệm lâm sàng và được chấp thuận sử dụng tại các trung tâm đột quỵ hàng đầu ở Mỹ. Cho đến nay, trên toàn thế giới đã có trên 1.200 trung tâm đột quỵ sử dụng phần mềm RAPID. TS.BS Trần Vĩnh Long, Giám đốc Bệnh viện Gia An 115 nhìn nhận, nếu theo cửa sổ điều trị thường quy, chỉ cho phép điều trị tái thông trong cửa sổ là 0 đến 6 giờ tính từ lúc khởi phát triệu chứng. Như vậy, việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo chuyên biệt cho xử trí đột quỵ chắc chắn sẽ mở ra cơ hội cứu sống và giảm nguy cơ bị tàn phế cho bệnh nhân, đưa người bệnh sớm tái hòa nhập cộng đồng.
Xu thế tất yếu
BV Chợ Rẫy là đơn vị ứng dụng robot vào phẫu thuật nhiều năm qua. BS.CKII Nguyễn Tri Thức, Giám đốc BV cho hay, từ năm 2017 đến nay BV đã thực hiện hơn 200 ca phẫu thuật cho các chuyên khoa ngoại tiết niệu, ngoại tiêu hóa, ngoại gan mật tụy, ngoại lồng ngực. Việc phẫu thuật bằng robot đã đem lại nhiều lợi ích cho người bệnh nhân như vết mổ nhỏ, thẩm mỹ, ít đau sau mổ, giảm lượng máu mất, hồi phục nhanh, giảm thời gian nằm viện...
Trong chẩn đoán và điều trị ung thư, BV Ung Bướu ứng dụng phần mềm trí tuệ nhân tạo để tư vấn và hỗ trợ các bác sĩ trong lựa chọn phác đồ điều trị bệnh ung thư. Đó là phần mềm trí tuệ nhân tạo “IBM Watson for Oncology” do Tập đoàn IBM của Mỹ xây dựng dựa trên nền tảng dữ liệu lớn, hiện nay đã được triển khai áp dụng ở 230 BV của 13 nước trên thế giới như Mỹ, Trung Quốc, Ấn Độ, Hàn Quốc, Thái Lan… Phần mềm này tập trung vào 2 loại bệnh ung thư phổ biến là ung thư vú và ung thư đại trực tràng. BV Ung bướu đã thử nghiệm phần mềm này trên 103 bệnh nhân ung thư vú và 126 bệnh nhân ung thư đại trực tràng. Kết quả cho thấy tỉ lệ tương đồng giữa phác đồ của BV và phác đồ của phần mềm đưa ra là 80,3%; trong đó tương đồng về phác đồ điều trị ung thư vú là 71%, ung thư đại trực tràng là 88,1%.
Ca phẫu thuật robot điều trị sỏi ống mật chủ trên thai phụ đầu tiên tại Bệnh viện Bình Dân TP.HCM
Phần mềm hỗ trợ hầu hết các giai đoạn điều trị của ung thư vú và ung thư đại trực tràng. Mức độ tương đồng cao nhất giữa phác đồ điều trị của bệnh viện và phần mềm trí tuệ nhân tạo trong ung thư vú là ở giai đoạn II, III, còn trong ung thư đại trực tràng mức độ tương đồng cao nhất là giai đoạn IV. Đánh giá về hiệu quả của phần mềm trí tuệ nhân tạo này, TS.BS Nguyễn Xuân Dũng, Giám đốc BV Ung Bướu cho biết, phần mềm giúp các bác sĩ cập nhật các phác đồ mới, bổ sung thông tin và hạn chế những sai sót trong qua trình điều trị; đưa ra được các gợi ý điều trị cho hầu hết các giai đoạn, có hỗ trợ khá chuyên sâu về các phác đồ hóa trị, nội tiết; hỗ trợ tìm kiếm tài liệu một cách nhanh nhất; phát huy tối ưu hiệu quả khi áp dụng mô hình hội đồng chuyên gia (Tumor board).
Theo ông Trần Quý Tường, Cục trưởng Cục Công nghệ thông tin (Bộ Y tế), trí tuệ nhân tạo không thay thế hoàn toàn được bác sĩ nhưng có vai trò hỗ trợ đắc lực cho bác sĩ, và trí tuệ nhân tạo đã và đang là xu hướng của thế giới, Việt Nam không thể nằm ngoài quỹ đạo này. Việt Nam hiện có khoảng 1.400 BV, song hiện thực tế số lượng BV đủ tiềm lực triển khai ứng dụng lĩnh vực này vào khám chữa bệnh cũng chưa nhiều.
