Một độc giả nữ ở TP. Hồ Chí Minh đọc, mê rồi đã kì công lùng mua toàn bộ tác phẩm của ông, đóng bìa rất cẩn thận. Ngày bảo vệ luận văn tiến sĩ ở TP. Hồ Chí Minh, cô đã bay ra tận Hà Nội lần hỏi địa chỉ tìm đến để khẩn khoản mời nhà văn thần tượng của mình cố gắng vào dự.
Hầu hết những truyện ngắn của Nguyễn Bản gần như không có cốt truyện gay cấn, ly kì nhưng lại cực kỳ hấp dẫn, thấy có chân dung tác giả cùng những kỷ niệm mà cảm giác như đã hằn sâu trong ông, qua đó có thể hiểu thêm rất nhiều về con người ông và cuộc đời ông.
Đã ở tuổi U90, nhà văn Nguyễn Bản vẫn hàng ngày đi chợ, nấu nướng, vẫn viết, vẫn đọc sách báo...
Nơi ở của nhà văn Nguyễn Bản nằm khuất trong một con ngõ nhỏ, mà vào giữa ngõ làng Ngọc Hà rồi lại vẫn phải vòng vèo mãi. Thậm chí có người đến nhiều lần mà vẫn chịu không tìm được, phải điện thoại chờ ông ra đón. Căn phòng nhỏ chừng chưa tới 10 mét vuông. Đồ đạc trong phòng cũng hết sức đơn giản, có cả gác xép nên cảm giác vào căn nhà của thời bao cấp. Một chiếc giường kiểu cũ, một chiếc bàn viết trên có mấy cuốn từ điển tiếng Pháp và tiếng Anh. Ông nói mình lạc hậu vì không biết dùng máy tính nên vẫn hoàn toàn phải viết tay. Trong phòng còn có thêm một chiếc bàn nhỏ nữa nằm ngay sát lối cửa ra vào để ông hằng ngày dùng làm nơi ăn uống và tiếp khách. Trong góc phòng là bếp nấu.
Nhà văn Nguyễn Bản sống độc thân. Ông lập gia đình sớm nhưng rồi vợ chồng không thuận nên từ lâu đã chia tay. Khi ra đi, ông chỉ hai bàn tay trắng còn tất cả để lại cho vợ con. Và từ đấy, suốt mấy chục năm qua, ông sống một mình, con cái ở gần nhưng ông cũng không muốn làm phiền. Những ngày đầu khi chia tay vợ, ông đến tá túc nhà một người bạn nhưng thấy không tiện nên sau viết lách, dịch thuật dành dụm có ít tiền giúp ông mua được đất để xây ngôi nhà này. Ngôi nhà nhỏ nhưng ông hết sức thoải mái. Khả năng của ông chỉ có vậy nhưng ông tự hào vì đó là những đồng tiền tự tay làm ra. Vậy mà ông vẫn cứ áy náy, đó là khi một người bạn văn thân thiết cũng lâm hoàn cảnh như ông, đến ở nhờ nhưng sống được vài hôm thấy chật chội nên bạn đành dời đi.
Những người cao tuổi, sống độc thân thường chỉn chu, kĩ càng đến khó tính nhưng ở nhà văn Nguyễn Bản thì khác. Khó ai biết năm nay nhà văn đã sắp vào tuổi 90. Sinh năm 1931 mà nếu không có cái lưng hơi gù làm ông nhỏ lại, mấy cái mụn đồi mồi mọc trên mặt báo hiệu tuổi già thì ai cũng nghĩ ông ít hơn tuổi đó nhiều vì ông hay chuyện, khuôn mặt luôn tươi cười, đặc biệt là đầu óc còn rất minh mẫn. Có khách quen đến, ông vui, lan man đủ vấn đề, những người, những chuyện từ 60 - 70 năm về trước ông vẫn nhớ như vừa mới xảy ra.
Ông vui vẻ nhanh nhẹn lại độc thân nên cũng có những bà, những cô muốn được về chung một nhà. Ông luôn tâm niệm mình già rồi, tính gì thì cũng muộn, cứ thế này cho thoải mái. Nhưng khi được hỏi chuyện tình cảm một thời của ông với nhà văn nữ rất có tên tuổi mà bạn bè thân thiết đều biết thì hình như ông không giấu được xúc động, lặng đi ít phút rồi thật thà, nếu ngày đó gia đình hai bên không nhiều ý kiến thì ông và người đàn bà ấy đã đến được với nhau. Câu chuyện tình đầy lãng mạn đó đã như chiếm trọn trái tim ông. Tôi nghĩ, còn yêu là còn trẻ.
Chúng tôi đến thăm ông đầu năm nay, dù mới chỉ qua Tết mấy ngày nhưng phòng ông không hoa, không kẹo bánh, hoa quả. Nhưng những điều ấy như cũng chẳng làm ông mấy quan tâm. Ông không chú ý tới hình thức. Nhường hai chúng tôi ngồi trên hai chiếc ghế gấp còn chủ nhân thì ngồi tiếp khách ngay bên mép giường. Ông lụi hụi đi đun nước rồi tráng bộ ấm chén. Khi pha nước mời khách, ông quá mải chuyện nên không nhớ cả công việc chính. Mấy lần cho tay vào hộp trà rồi cứ để nguyên bàn tay trong hộp, quên cả việc lấy trà. Phải 3-4 lần như thế ông mới đổ được nước sôi vào ấm. Phải nói là trà tiếp khách không phải trà ngon nhưng sự cởi mở sôi nổi của ông trong chuyện trò khiến chúng tôi cứ muốn ngồi thật lâu.
Nhà văn Nguyễn Bản tuy sinh trưởng ở Đình Bảng, Từ Sơn, Bắc Ninh nhưng ngày nhỏ ở quê lại rất ít. Mới hơn mười tuổi đã ra Hà Nội học, rồi khi tản cư, ông lên Thái Nguyên học tiếp. Về sau, ông thi đậu Trường đại học Sư phạm văn khóa đầu tiên. Năm 1956 ra trường, Nguyễn Bản được điều động về dạy học ở ngay huyện Từ Sơn quê nhà. Rồi ông được phân công cùng bà con nông dân chống lũ, chống lụt, tham gia xây dựng hợp tác xã nông nghiệp. Nhờ sống ở nông thôn cùng những người nông dân, đặc biệt những người phụ nữ nông thôn với những mảnh đời lam lũ, nghèo khó, những tục lệ lạc hậu nơi làng xóm cùng với những tình cảm chân thành, thảo thơm trong sáng của họ nơi đồng quê đã giúp ông có cảm xúc và vốn liếng cho những trang viết sau này.
Nguyễn Bản là lớp nhà văn đã sống qua hai chế độ. Ngày nhỏ ông học giỏi cả văn và toán. Như các học sinh cùng trang lứa, ông còn được học thuần thục môn tiếng Pháp rồi cả tiếng Anh nên sau này những ngoại ngữ ấy còn giúp ông trong việc dịch sách báo. Ông đã dịch nhiều tiểu thuyết nổi tiếng thế giới, trong đó có cả Ba người lính ngự lâm. Chúng tôi hỏi: Bây giờ bác còn làm việc? Ông bảo: Mình đã tuổi 90 rồi, làm gì nữa. Nhưng tôi biết, khiêm nhường nói vậy thôi, thực ra hàng ngày ông vẫn viết, dù có chậm hơn bởi sức khỏe không còn như xưa và rồi ông vẫn túc tắc dịch sách, dịch tài liệu. Việc viết lách, dịch thuật với ông bây giờ không còn là phương tiện mưu sinh mà là niềm vui, là để đầu óc hoạt động. Cũng hôm gặp chúng tôi ông đã kể, hôm trước Tết, ra phường lĩnh lương hưu chẳng may bước hụt chân, bị ngã. Ngõ vắng, may lúc sau có một bà đi qua thấy vậy đã cúi xuống đỡ ông dậy. Mà bà cũng đâu có khỏe gì cho cam nên bà phải hì hụi mãi mới đỡ được ông ngồi dậy rồi bà còn hỏi ông ở đâu để bà đưa về. Hoặc một lần theo con cháu về quê nhưng trên đường đi thì gặp sự cố. Xe hết điện. Phải xuống bắt xe tìm mua ắc-quy nhưng chờ mãi không có xe dừng. Lúc sau may có một chiếc xe ngang qua, dừng lại hỏi lý do rồi người chủ xe liền nói lên xe anh chở đi tìm mua bình điện... Đi và về phải mấy chục cây số nhưng khi hỏi thanh toán thì anh gạt đi, nói có đáng bao nhiêu. Kể lại chuyện rồi ông bảo, ông đã đưa các chi tiết này vào những truyện ngắn. Ông viết vì muốn nói rằng, xã hội ta dù còn có những chuyện này, chuyện khác chưa vui nhưng vẫn còn có nhiều tốt đẹp lắm. Với ông, đấy là những món nợ và ông viết chính vì những món nợ vậy. Đôi khi ông vẫn phá lệ, thức khuya. Nhưng là người biết mình bây giờ đã có tuổi, cũng nhiều bệnh tật, chân tay hay tê mỏi, mắt kém lại hay tiểu đêm nhưng ông luôn biết gắng vượt qua để sống vui, sống khỏe.
Hàng ngày, ông già U90 vẫn làm việc, vẫn tự đi chợ, cơm nước, dọn dẹp, vẫn viết, vẫn đọc sách báo, vẫn điện thoại di động nhoay nhoáy rồi vẫn lên facebook. Ông bảo nếu không chịu vận động sẽ lười và dễ sinh bệnh tật.