(Nguyễn Công Dương - Bình Dương)
Phình bóc tách động mạch chủ (PBTĐMC) là một cấp cứu nội ngoại khoa, tiên lượng của bệnh rất nghiêm trọng. Đây là tình trạng lớp nội mạc bị rách, máu từ động mạch chủ rách lớp nội mạc khỏi lớp áo còn lại của động mạch chủ, máu nằm giữa 2 lớp áo của động mạch chủ gọi là khối máu tụ bóc tách. Điều may mắn là bệnh rất ít gặp nhưng lại là tai biến thường gặp nhất của động mạch chủ, tỉ lệ tử vong rất cao tùy thuộc vị trí tổn thương (có thể đến 90%).
Nhiều tác giả cho rằng thuật ngữ PBTĐMC nên dùng cho trường hợp mạn tức có sự bóc tách động mạch chủ đã lâu sau đó diễn tiến đến phình động mạch, đối với cấp tính dùng thuật ngữ “bóc tách”.
Trong hầu hết các trường hợp PBTĐMC, người ta thấy lớp áo giữa (hay trung mạc) bị thoái hóa, tổ chức liên kết, tổ chức đàn hồi tạo thành nang. Những thay đổi này xảy ra trong quá trình lão hóa và hay gặp ở người bị tăng huyết áp. Tổng thương mô liên kết, tổ chức đàn hồi hay gặp ở những người trẻ dưới 40 tuổi bị bệnh hoặc trong hội chức Marfan, còn ở người lớn tuổi là thoái hóa tế bào cơ trơn.
Người ta thống kê lại một số yếu tố nguy cơ (không phải là nguyên nhân): tăng huyết áp; Hội chứng Marfan, Ehlers-Donlos, bệnh cơ tim phì đại; Van động mạch chủ bẩm sinh chỉ 2 lá, còn ống động mạch; Bệnh viêm quanh nút động mạch; Chấn thương động mạch chủ; Do thuốc hoặc hóa chất làm tổn thương lớp áo giữa động mạch chủ.
Vị trí động mạch chủ bị tổn thương thường gặp ở động mạch chủ lên, 1/3 ở động mạch chủ xuống.Những trường hợp khởi phát trong vòng 2 tuần gọi là cấp tính, quá 2 tuần xếp vào mãn tính.
Có nhiều cách phân loại khác nhau, cách đơn giản là của Stanford: týp A (tổn thương đoạn động mạch chủ đoạn lên) và týp B (tổn thương động mạch chủ đoạn xa từ chổ xuất pháp của nhánh động mạch dưới đòn trái). Týp A hay gặp ở người trẻ, còn týp B thường gặp ở người lớn tuổi.
Quá trình bóc tách chia làm 2 giai đoạn: đầu tiên là lớp nội mạc bị tổn thương, qua đó máu sẽ thấm vào và sau đó là bóc tách lan rộng, áp lực của tuần hoàn theo sự co bóp của tim làm máu thấm vào tách rời các lớp của thành động mạch chủ.
