Theo TS. Lê Văn Hòa, chuyên gia thuộc Học viện Hành chính Quốc gia, tỷ số giới tính khi sinh (SRB) phản ánh cân bằng giới tính của số bé trai và bé gái khi được sinh ra. Tỷ số này thông thường là 104 – 106 bé trai/100 bé gái. Bất kỳ sự thay đổi đáng kể nào của SRB chệch khỏi mức sinh học bình thường đều phản ánh những can thiệp có chủ đích và sẽ làm ảnh hưởng đến sự mất cân bằng tự nhiên, đe dọa đến sự ổn định dân số của quốc gia.
Kết quả Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019 cho thấy: SRB của Việt Nam có xu hướng tăng hơn so với mức sinh học tự nhiên từ năm 2006 đến nay là bằng chứng về mất cân bằng giới tính khi sinh tại nước ta.
Cụ thể, SRB năm 2019 giảm so với 2018 nhưng vẫn ở mức cao (năm 2018: 114,8 bé trai/100 bé gái; năm 2019: 111,5 bé trai/100 bé gái). SRB của khu vực thành thị là 110,8 bé trai/100 bé gái thấp hơn so với nông thôn là 111,8 bé trai/100 bé gái. SRB của các vùng cũng có sự chênh lệch đáng kể: SRB cao nhất là ở đồng bằng sông Hồng với 115,5 bé trai/100 bé gái và thấp nhất ở Đồng bằng sông Cửu long với 106,9 bé trai/100 bé gái. Sự chênh lệch của SRB giữa khu vực thành thị và nông thôn thuộc Đồng bằng sông Hồng cũng cao nhất cả nước. SRB của Trung du và miền núi phía Bắc năm 2019 là 114,2 bé trai/100 bé gái cao hơn so với năm 2009 (108,5 bé trai/100 bé gái). SRB của đồng bằng sông Hồng năm 2009 là 115,3 bé trai/100 bé gái, tăng nhẹ lên 115,5 bé trai/100 bé gái năm 20194.
Trong bài viết Sự mất cân bằng sinh ở Việt Nam và giải pháp điều chỉnh của mình, TS. Lê Văn Hòa cho rằng, sự mất cân bằng giới tính khi sinh ở nước ta nêu trên là do một số nguyên nhân như: Nhận thức không đúng về bình đẳng giới dẫn đến yêu thích sinh con trai trong bối cảnh giảm sinh, tư tưởng trọng nam hơn nữ vẫn còn khá phổ biến trong một bộ phận nhân dân, kể cả cán bộ, đảng viên; Văn hóa Nho giáo với phong tục về mong muốn có con trai để nối dõi tông đường, thờ cúng tổ tiên; Tiếp cận dịch vụ y tế dễ dàng hơn trong lựa chọn giới tính thai nhi khi sinh. Việc lựa chọn giới tính trước khi sinh là nguyên nhân trực tiếp của hiện tượng mất cân bằng giới tính khi sinh.
Tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh hiện nay sẽ dẫn đến tình trạng thiếu hụt phụ nữ ở tất cả các nhóm tuổi trong tương lai. Điều này sẽ tác động tới quá trình hình thành và cấu trúc gia đình, đặc biệt là hệ thống hôn nhân: nam giới trẻ tuổi sẽ bị dư thừa so với nữ giới do tỷ lệ nữ giới đang giảm dần trong cùng một thế hệ và kết quả là họ có thể phải đối mặt với những khó khăn nghiêm trọng khi tìm kiếm bạn đời. Trì hoãn hôn nhân trong nam giới hoặc gia tăng tỷ lệ sống độc thân là những khả năng có thể xảy ra trong tương lai do tình trạng thiếu phụ nữ trong độ tuổi kết hôn.
Còn ThS. Ngô Thị Bích Ngọc, Trường Cao đẳng Kinh tế – Tài chính Thái Nguyên cho rằng, mất cân bằng giới tính khi sinh không còn là hiện tượng mới nhưng rất đáng lo ngại vì những hệ lụy có thể gây ra đối với lĩnh vực hôn nhân và gia đình, đối với sự phát triển chung của toàn xã hội, đặc biệt là trong tình hình hiện nay là các biện pháp nhằm xóa bỏ sự lựa chọn giới tính (LCGT) khi sinh chưa đem lại hiệu quả cao.
Việt Nam là một trong các quốc gia xuất hiện sự MCBGTKS muộn hơn các quốc gia khác nhưng lại có xu hướng gia tăng rất nhanh và diễn biến ngày càng phức tạp.
Sự mất cân bằng giới tính khi sinh có thể làm gia tăng các nguy cơ, tệ nạn xã hội như: phá thai để LCGT mong muốn; bạo lực gia đình khi không đạt được mong muốn có con trai; nhiễm các bệnh lây truyền qua đường tình dục và HIV/AIDS; thiếu hụt nguồn lao động ở một số ngành nghề đặc thù cần nữ giới…
Do nhu cầu phải đẻ cho được con trai dẫn tới sự chênh lệch lớn về phân bố dân cư giữa các vùng, khiến có nơi thiếu lao động, có nơi lại thừa lao động. Tình trạng thiếu nữ giới để kết hôn sẽ dẫn đến xu hướng nam giới kết hôn muộn hoặc không kết hôn, đặc biệt, đối với những trường hợp không có điều kiện về kinh tế, trình độ học vấn thấp. Tỷ lệ người già không nơi nương tựa cần sự quan tâm chăm sóc của cộng đồng trong tương lai cũng sẽ tăng lên.
