Bệnh viêm khớp phản ứng (VKPƯ) là một bệnh viêm khớp vô khuẩn xuất hiện thứ phát sau một nhiễm khuẩn ở một cơ quan nào đó ngoài khớp, chủ yếu là ở hệ tiết niệu sinh dục, hệ tiêu hóa... Bệnh mang tính hệ thống do có tổn thương ở một số cơ quan ngoài khớp như kết mạc, niệu đạo, đại tràng, cầu thận... Biểu hiện viêm có thể từ một đến vài khớp, thường gặp các khớp lớn ở hai chi dưới, cột sống, khớp cùng chậu... Đây là hậu quả của quá trình đáp ứng quá mẫn của hệ miễn dịch đối với tình trạng nhiễm khuẩn. Có tới 10-20% VKPƯ là giai đoạn báo hiệu của bệnh viêm cột sống dính khớp, viêm khớp vẩy nến - là các bệnh khớp mạn tính ảnh hưởng nhiều đến chức năng vận động khớp, cột sống.
Nhiễm trùng đường tiết niệu có thể dẫn đến viêm khớp phản ứng.
Một vài loại vi khuẩn được cho là nguyên nhân gây ra viêm khớp phản ứng, nhất là các vi khuẩn gây nhiễm khuẩn đường tiết niệu - sinh dục hoặc đường tiêu hóa, có khoảng 20% các trường hợp viêm khớp phản ứng không tìm được nguyên nhân.
Nhiễm khuẩn đường tiêu hóa: thường do Salmonelle, Shigella, Yersinia, Campylobacter, Borrelia...; Nhiễm khuẩn đường tiết niệu - sinh dục: thường do Chlamydia Trachomatis; Một vài trường hợp viêm khớp phản ứng thấy ở bệnh nhân bị lao hệ thống; Virut cũng được cho là nguyên nhân của viêm khớp phản ứng như: Rubella, virut viêm gan, Parvovirus, HIV...
Một vài trường hợp viêm khớp phản ứng có thể gặp theo sau các tình trạng viêm đường ruột mạn tính như bệnh Crohn, viêm loét đại tràng...
Hình ảnh viêm khớp phản ứng qua chụp phim.
Biểu hiện bệnh đa dạng
Triệu chứng viêm khớp xảy ra sau nhiễm khuẩn có thể sau một vài tuần, một vài tháng, hoặc thậm chí một vài năm. Mức độ nặng nhẹ của bệnh VKPƯ rất khác nhau, tiến triển bệnh cấp tính hoặc mạn tính, nhưng ít để lại di chứng ở hệ thống vận động. Do vậy, bệnh VKPƯ chưa được quan tâm trong chẩn đoán và điều trị.
Biểu hiện lâm sàng thường gặp là bệnh nhân có tiền sử viêm nhiễm đường tiết niệu - sinh dục hoặc đường tiêu hóa trước khi có biểu hiện VKPƯ. Tuy nhiên, có khoảng 10% các trường hợp viêm nhiễm thường nhẹ và làm cho bệnh nhân không được chú ý đến, nhất là ở nữ.
Các biểu hiện lâm sàng có thể gặp: toàn thân mệt mỏi, sốt nhẹ, khó chịu, chán ăn, gầy sút; Biểu hiện ở hệ cơ xương khớp: viêm một khớp hoặc vài khớp, không đối xứng, thường gặp các khớp ở chi dưới như: khớp gối, khớp cổ chân và ngón chân, có thể có biểu hiện ngón chân hình khúc dồi. Ngoài ra có thể đau tại cột sống, viêm khớp cùng chậu, khớp vai, khớp khuỷu, cổ tay, ngón tay; Thường kèm theo viêm điểm bám tận của gân cơ, viêm bao gân, nhất là gân gót và mắt cá chân; Viêm khớp tái phát hoặc mạn tính: biểu hiện viêm khớp ngoại biên tái phát nhiều đợt hoặc viêm viêm khớp cùng chậu và khớp đốt sống mạn tính tiến triển thành bệnh viêm cột sống dính khớp; Tổn thương da và niêm mạc: có thể gặp các tổn thương da tăng sừng hóa ở lòng bàn tay, bàn chân, da bìu, da đầu giống viêm da trong vẩy nến; Các tổn thương viêm niêm mạc miệng, lưỡi, viêm bao quy đầu; Viêm bàng quang, viêm niệu đạo, viêm tuyến tiền liệt; Tổn thương ở mắt: mắt đỏ, sợ ánh sáng và đau nhức vùng hốc mắt. Các cơ quan khác: Có thể gặp biểu hiện protein niệu, tiểu máu vi thể và tiểu mủ vô khuẩn ở bệnh nhân VKPƯ.
Hiện nay chưa có tiêu chuẩn xác định bệnh VKPƯ nào được thống nhất (ngoại trừ hội chứng Reiter). Việc chẩn đoán bệnh VKPƯ chủ yếu dựa vào các biểu hiện lâm sàng, xét nghiệm cận lâm sàng và tiền sử nhiễm khuẩn (chủ yếu là đường tiết niệu - sinh dục, đường tiêu hóa). Cần phân biệt với các bệnh: Viêm khớp gút cấp; Viêm khớp nhiễm khuẩn; Viêm khớp trong bệnh hệ thống; viêm khớp vẩy nến và viêm khớp không đặc hiệu khác.
Mời độc giả đón đọc phần 2:"Cách phòng viêm khớp phản ứng Điều trị thế nào?" vào lúc 14h ngày 27/8/2015
BS. Hoàng Lan
