Vì thế hãy tìm và nhận ra sớm các nguyên nhân làm suy giảm nhận thức sau đây.
Thuốc
Yếu tố ảnh hưởng nhiều đến nhận thức ngày qua ngày là thuốc. Các thuốc trong bảng 1 làm suy giảm nhận thức, vì vậy cần nhận ra sớm và hạn chế sử dụng đối với người già nói chung và người có suy giảm nhận thức nói riêng
Thuốc có thể làm suy giảm chức năng nhận thức ở người lớn tuổi | ||
Tác động | Loại thuốc | Ví dụ |
Học tập, trí nhớ, sự tập trung chú ý | Chống trầm cảm ba vòng | Amitriptyline, doxepin |
Chống co thắt dạ dày ruột | Belladonna alkaloids, dicyclomine | |
Chống co thắt đường tiết niệu sinh dục | Oxybutynin chloride tác dụng ngắn | |
Giãn cơ | Cyclobenzaprine, methocarbamol | |
Kháng histamines | Diphenhydramine | |
Sự thức tỉnh và tỉnh táo | Benzodiazepines | Chlordiazepoxide, diazepam |
Chống động kinh | Barbiturates tác dụng kéo dài | |
Chống loạn thần | Thioridazine, mesoridazine, chlorpromazine | |
Định hướng | Ma túy | Propoxyphene, meperidine |
Kháng viêm non steroid | Indomethacin, piroxicam | |
Corticosteroids | Prednisolone | |
Thuốc trị tiêu chảy | Diphenoxylate and atropine | |
Đối vận histamine-2 | Cimetidine | |
Thuốc hạ áp | Clonidine | |
Lưu ý: trong trường hợp người lớn tuổi bị suy giảm nhận thức, cần thận trọng thay thế thuốc chống trầm cảm ba vòng bằng thuốc chống trầm cảm có tái hấp thu chọn lọc serotonin (SSRI) (tuy nhiên paroxetine thì nên tránh) hoặc thuốc chống trầm cảm khác không có tính kháng cholinergic (VD: Mirtazapine). Citalopram và sertraline được khuyến cáo ở người cao tuổi vì chúng ít hoặc không ảnh hưởng đến enzym chuyển hóa thuốc cytochrom P450, do đó ít khả năng dẫn đến tương tác thuốc bất lợi.
Tụt huyết áp
Nghiên cứu của Liu H. đăng trên tạp chí lão khoa Hoa Kỳ 2013 cho thấy điểm nhận thức cao nhất khi huyết áp tâm thu ở quanh mức 135 mmHg và điểm giảm khi huyết áp thấp hơn. Vì vậy các nguyên nhân làm tụt huyết áp và/hoặc tụt huyết áp tư thế có thể làm giảm lưu lượng tưới máu não.
Rối loạn chuyển hóa
Rối loạn chuyển hóa như nhược giáp, hạ đường huyết, tăng đường huyết, mất nước và thiếu vitamin B12 nên được kiểm tra. Điều chỉnh các rối loạn trên sẽ giúp cải thiện nhận thức.
Rung nhĩ
Rung nhĩ có thể gây đột quị, cơn thoáng thiếu máu não thoáng qua, dẫn đến suy giảm nhận thức nhẹ và lâu ngày diễn tiến thành sa sút trí tuệ mạch máu.
Ngưng thở khi ngủ, giảm thị lực, thính lực
Ngưng thở khi ngủ gây mệt mỏi nhiều vào ban ngày giống như bị mất ngủ, lâu ngày làm giảm nhận thức. Điều trị ngưng thở khi ngủ giúp cải thiện nhận thức
Giảm thị lực, thính lực cũng gây suy giảm nhận thức. Trong phần lớn trường hợp có thể cải thiện bằng cách đeo kính, phẫu thuật thủy tinh thể, dùng máy trợ thính.
Não úng thủy áp lực bình thường
Não úng thủy áp lực bình thường là sự tích tụ của dịch não tủy (CSF) trong hệ thống não thất gây dãn não thất và cuối cùng là tổn thương não, có thể ảnh hưởng đến khả năng ghi nhớ thông tin. Các triệu chứng dấu hiệu bao gồm bộ ba suy giảm nhận thức, mất điều hòa dáng đi và tiểu không kiểm soát. Thông thường, các tác động bất lợi về nhận thức có thể hồi phục nếu được phát hiện và điều trị sớm trong quá trình bệnh.
Tài liệu tham khảo:
1. Angela M. Sanford, Mild Cognitive Impairment, Clin Geriatr Med (2017) http://dx.doi.org/10.1016/j.cger.2017.02.005