Giới phân tích lo ngại chiến tranh có thể xảy ra.
Trả lời phỏng vấn của phóng viên tờ báo Bild am Sonntag (Hình ảnh Chủ nhật) của Đức, Ngoại trưởng Heiko Maas cho biết, trong những ngày tới, Berlin sẽ làm tất cả những gì có thể tại Liên hợp quốc (LHQ), Liên minh châu Âu (EU) cũng như tiến hành các cuộc đối thoại với các đối tác trong khu vực, kể cả trong các cuộc đàm phán với Iran nhằm ngăn chặn nguy cơ gia tăng căng thẳng tại khu vực. Ngoại trưởng Đức nhấn mạnh, bất chấp tình hình căng thẳng gia tăng, Berlin vẫn muốn tiếp tục triển khai 120 binh sĩ Đức tại Iraq tham gia một chiến dịch quân sự do Mỹ đứng đầu.
Trước đó, cùng ngày 4/1, trong cuộc gặp Ngoại trưởng Qatar Mohammed bin Abdulrahman Al Thani, Tổng thống Iran Hassan Rouhani nêu rõ: “Thật không may là người Mỹ đã bước vào một con đường mới mà có thể sẽ rất nguy hiểm”. Ông Rouhani nói thêm rằng Iran chưa bao giờ khơi ngòi căng thẳng tại khu vực.
Việc Mỹ tấn công sân bay quốc tế tại Iraq làm Tướng cấp cao của Iran thiệt mạng sáng 3/1 là một bước leo thang không chỉ làm gia tăng căng thẳng vốn đã rất cao trong khu vực Trung Đông, mà còn khiến “bóng dáng” của một cuộc xung đột lớn hơn, kể cả xung đột vũ trang, đang ngày càng hiện rõ. Vụ không kích, được Lầu Năm Góc công khai thừa nhận theo lệnh của Tổng thống Mỹ Donald Trump, có thể coi như một “lời tuyên chiến” với Iran.
Tướng Iran Soleimani, người vừa bị máy bay không người lái Mỹ sát hại hôm 3/1, có thể mở màn cho một cuộc chiến tranh Mỹ - Iran.
Mục tiêu tấn công là người đứng đầu đơn vị Quds thuộc Lực lượng Vệ binh cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC), Thiếu tướng Qasem Soleimani. Ông Soleimani cùng lãnh đạo lực lượng bán quân sự cấp cao của Iraq, cố vấn Abu Mahdi al-Muhandis, cũng là nhân vật số hai của lực lượng Hash al-Shaabi đầy quyền lực nằm trong thành phần của hệ thống lực lượng vũ trang Iraq, đã thiệt mạng. Bản chất của vụ việc là chưa từng có, vì chức sắc cấp cao của cả hai nhân vật trên, dẫn tới việc khó có thể tưởng tượng ra hành động trả đũa sẽ lớn như thế nào. Chuyên gia Ramzy Mardini, nhà nghiên cứu tại Viện Hòa bình Mỹ, cảnh báo: “Nhiều khả năng các tác nhân của tất cả các bên sẽ hành động kiểu tùy cơ ứng biến, và đây chính là “công thức” cho những sự hiểu lầm”.
Cuộc tấn công diễn ra vào thời điểm bắt đầu năm mới 2020, năm mà ông Trump bước vào chiến dịch tái tranh cử Tổng thống và sẽ phải đối mặt với một cuộc xét xử luận tội tại Thượng viện Mỹ. Trong bối cảnh này, cuộc tấn công có thể tạo ra một bước ngoặt tiềm ẩn nhiều rủi ro tại Trung Đông và một thay đổi lớn cho chính sách của Mỹ đối với Iran sau nhiều tháng căng thẳng.
Vụ không kích được phía Mỹ giải thích là “nhằm ngăn chặn các kế hoạch tấn công của Iran trong tương lai và bảo vệ người Mỹ ở nước ngoài”, ám chỉ các vụ bắn rocket vào căn cứ quân sự Mỹ gần đây, mà Washington luôn cáo buộc Tehran đứng sau, dù Iran kiên quyết bác bỏ.
Đối với Iran, việc Tướng Soleimani thiệt mạng không đơn giản là mất đi một vị tư lệnh chiến trường, mà hơn thế, ông là một biểu tượng, đại diện cho niềm tự hào dân tộc và khả năng chống cự của Iran trước những biện pháp trừng phạt của Mỹ. Iran đã kịch liệt lên án vụ tấn công của Mỹ và cảnh báo đáp trả mạnh mẽ. Tổng thống Iran Hassan Rouhani tuyên bố Iran sẽ “quyết đoán hơn để chống chủ nghĩa bành trướng của Mỹ và bảo vệ các giá trị Hồi giáo”.
Đối với Iraq, cuộc không kích của Mỹ giữa Thủ đô Baghdad đã khẳng định lại những lo ngại xấu nhất của nhiều người Iraq, rằng đất nước này sẽ trở thành chiến trường chính trong cuộc xung đột giữa Iran và Mỹ. Cuộc tấn công dường như đang khiến tình hình vượt ra ngoài tầm kiểm soát của chính quyền Baghdad. Giới chuyên gia cảnh báo sự việc sẽ đẩy Iraq xuống vực sâu của cuộc xung đột khu vực. Chuyên gia tại Viện nghiên cứu Trung Đông thuộc Đại học Singapore, Fanar Haddad, nhận định: “Những quân bài mạnh nhất của Iran nằm ở Iraq, và Iraq sẽ phải trả giá đắt cho việc này”.
Trong phản ứng của mình, Thủ tướng tạm quyền Iraq Abdul Mahdi đã lên án “vụ ám sát” Tư lệnh Iran Soleimani và chỉ huy lực lượng Hashd al-Shaabi của Iraq. Tuyên bố của Thủ tướng Mahdi nêu rõ cuộc không kích sân bay Baghdad là một “hành động gây hấn nhằm vào Iraq và vi phạm chủ quyền của Iraq, sẽ dẫn tới chiến tranh tại Iraq, trong khu vực và trên thế giới”. Ông Madi cũng nhấn mạnh cuộc tấn công này vi phạm các điều kiện cho sự hiện diện của Mỹ tại Iraq và cần phải được xử lý bằng luật pháp để đảm bảo an ninh và chủ quyền của Iraq.
Trong một động thái mới nhất lo ngại căng thẳng gia tăng, nhiều quốc gia, trong đó có Anh, Philippines đã khuyến cáo công dân nước này tránh tất cả các chuyến đi Iraq, ngoài khu vực của người Kurd và tất cả các chuyến đi đến Iran ngoại trừ trong trường hợp cần thiết. Trong khi đó, vụ ám sát Tướng Iran đã làm giá dầu tăng cao trong phiên giao dịch ngày 3/1 đồng thời khiến các nhà đầu tư lo ngại về căng thẳng tại Trung Đông có thể ảnh hưởng tới hoạt động sản xuất dầu ở khu vực này. Sau khi giao dịch ở mức cao 64,09 USD/thùng, giá dầu WTI giao sau đã tăng 1,87USD lên mức 63,05 USD/thùng khi chốt phiên giao dịch. Trong khi đó, giá dầu thô Brent giao tháng 3 cũng tăng 2,35 USD lên mức 68,60 USD/thùng.