Bệnh có biểu hiện đặc trưng bởi sốt cao kéo dài, đau đầu dữ dội, da niêm mạc sung huyết và phát ban, vết loét ngoài da đặc trưng do ấu trùng mò đốt, sưng đau hạch ngoại vi gần nơi vết loét. Bệnh nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời sẽ xuất hiện tổn thương nhiều cơ quan, gây suy đa phủ tạng và tử vong.
Suýt chết do sốt mò
Bệnh viện đa khoa Hòa Bình vừa tiếp nhận bệnh nhân nữ 62 tuổi, nhập viện khi bệnh đã ở giai đoạn nặng, nhiễm trùng, suy gan, viêm phổi, sốt cao, mê sảng. Trước vào viện 1 tuần, bệnh nhân sốt cao liên tục, sưng hạch góc hàm, có một vết loét ở vùng cổ bên trái. Bệnh nhân đi khám ở y tế cơ sở, được truyền dịch, dùng kháng sinh nhưng tình trạng không cải thiện. Trước đó, bệnh nhân có đi nhặt củi ở trong vườn nhà. Bệnh nhân được chuyển đến Bệnh viện đa khoa tỉnh Hòa Bình, bác sĩ phát hiện một vết thương nghi do mò đốt ở vùng cổ bên trái, vết thương không gây đau. Dựa vào dấu hiệu lâm sàng, yếu tố dịch tễ, đặc điểm của vết thương, bác sĩ chẩn đoán bệnh nhân bị sốt mò, điều trị bằng kháng sinh đặc hiệu. Sau 2 ngày, tình trạng sốt của bệnh nhân được kiểm soát, các tạng bị tổn thương có dấu hiệu hồi phục.
Sốt mò là bệnh truyền nhiễm cấp tính gây ra bởi vi khuẩn Orientia tsutsugamushi.
Căn nguyên gây bệnh sốt mò
Bệnh sốt mò do vi khuẩn Rickettsia tsutsugamushi gây ra. Vi khuẩn này từ các động vật hoang dã (vật chủ) như loài gặm nhấm (chủ yếu là chuột), thỏ, lợn, các loài chim, hoặc gia súc (chó, lợn, gà)... chúng đẻ trứng vào môi trường là đất ẩm và phát triển thành ấu trùng trước khi trở thành mò đỏ. Vì vậy, ấu trùng mò đỏ có mặt khắp nhiều nơi, nhất là vùng đất ẩm, ướt. Mọi lứa tuổi đều có thể mắc bệnh nhưng chủ yếu bệnh phân bố ở lứa tuổi lao động, mang tính chất nghề nghiệp (lâm nghiệp, nông nghiệp, bộ đội biên phòng, người trồng và bảo vệ rừng...). Do đó, bệnh gặp chủ yếu ở vùng nông thôn, dân sinh sống ở bìa rừng núi (80,5%), hiếm ở thành thị.
Ở Việt Nam, bệnh sốt mò xuất hiện quanh năm nhưng chủ yếu về mùa mưa từ tháng 4 đến tháng 10, đây là những tháng mưa có độ ẩm cao, điều kiện để ấu trùng mò phát triển. Ấu trùng mò bị nhiễm vi khuẩn R. orientalis (R. tsutsugamushi) khi hút máu vật chủ có mang mầm bệnh, sau đó ấu trùng mò phát triển thành mò trưởng thành và đẻ trứng. Trứng nở thành ấu trùng đã mang sẵn mầm bệnh và sẵn sàng hút máu (mò có thể truyền mầm bệnh qua trứng đến đời thứ 3). Những con ấu trùng đời sau này sẽ làm lây nhiễm cho các con vật khác và người khi đốt và hút máu. Như vậy mò vừa là vật chủ, vừa là vật chủ trung gian truyền bệnh. Quá trình nhiễm trùng được duy trì trong tự nhiên giữa mò và các loài gặm nhấm... Mò đốt và hút máu người, truyền vi khuẩn R.orientalis sang người chỉ là một sự ngẫu nhiên. Ấu trùng mò bám vào da của người, đi đến vùng da ẩm, nhiều mồ hôi (bẹn, quanh vùng hậu môn, rốn, nách, vành tai...). Ở đó ấu trùng mò làm tổn thương da thành vết loét (thường là một vết loét) và gây bệnh cho người do ấu trùng mò đỏ mang theo.
Mò đốt và hút máu người, truyền vi khuẩn sang người.
Cách phát hiện
Bệnh có biểu hiện đặc trưng bởi sốt cao kéo dài, đau đầu dữ dội, da niêm mạc sung huyết và phát ban, vết loét ngoài da đặc trưng do ấu trùng mò đốt, sưng đau hạch ngoại vi gần nơi vết loét. Bệnh nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời sẽ xuất hiện tổn thương nhiều cơ quan, gây suy đa phủ tạng và tử vong. Chẩn đoán sốt mò đôi khi khá dễ dàng nếu phát hiện người bệnh có vết loét đặc trưng do ấu trùng mò đốt ngoài da, tuy nhiên lại rất hay bị bỏ sót vì vết loét thường nằm ở vùng kín đáo của cơ thể và không đau. Các xét nghiệm huyết thanh học tìm kháng thể và phản ứng khuếch đại chuỗi men polymerase (PCR) thường được sử dụng để chẩn đoán chính xác bệnh sốt mò.
Để dự phòng bệnh, người sống trong vùng có bệnh sốt mò lưu hành cần áp dụng những biện pháp phòng chống ấu trùng mò đốt như tránh đi vào khu vực có lùm cây cỏ lúp xúp, mặc quần áo kín, mặc quần áo có ngâm tẩm các hóa chất chống côn trùng như benzyl benzoat, bôi các hóa chất xua côn trùng như diethyltoluamide lên các vùng da hở. Kiểm soát quần thể mò - chuột bằng cách tiêu diệt chuột, sử dụng hóa chất diệt côn trùng, diệt cỏ hoặc đốt cỏ. Hiện chưa có vắc-xin phòng sốt mò.