Trong cơ thể luôn tồn tại hệ vi khuẩn có lợi, sự thay đổi vĩnh viễn của hệ vi khuẩn có lợi cho cơ thể chúng ta có thể còn để lại những hậu quả nghiêm trọng hơn nhiều...
Những hệ lụy từ lạm dụng kháng sinh
Trên thực tế, các hậu quả lâu dài của việc gửi trọn niềm tin vào kháng sinh rất ít khi được chú ý tới. Kháng sinh tiêu diệt vi khuẩn gây bệnh nhưng cũng tiêu diệt cả những vi khuẩn có lợi trong cơ thể. Những bằng chứng mới đây từ phòng thí nghiệm của các nhà khoa học cho thấy, đôi khi những quần thể vi khuẩn có lợi không bao giờ phục hồi hoàn toàn được. Sự biến đổi lâu dài của các vi khuẩn có lợi trong cơ thể con người thậm chí còn làm tăng tính nhạy cảm của cơ thể đối với sự lây nhiễm bệnh tật. Lạm dụng kháng sinh có thể thúc đẩy một cách nhanh chóng sự gia tăng của các bệnh như béo phì, đái tháo đường týp 1, các bệnh đường ruột, dị ứng và hen suyễn - những bệnh đã tăng gấp đôi ở nhiều nhóm tuổi.
Vi khuẩn đã sống trong và trên cơ thể động vật – tạo thành quần thể vi sinh vật của chúng – từ khi các tế bào sống được tiến hóa khoảng 1 tỉ năm trước. Vật chủ nhận được rất nhiều lợi ích từ các vi khuẩn kí sinh. Ví dụ, các loài vi khuẩn cư ngụ trong ruột kết giúp tổng hợp vitamin K chẳng hạn...
Uống hoặc tiêm kháng sinh giúp khuếch tán vào máu và tác động lên mầm bệnh đích và quần thể vi sinh vật tương tự. Và bằng chứng đang thu thập cho thấy những quần thể vi khuẩn có lợi trên thực tế không phục hồi hoàn toàn hoặc bị thay thế bởi những chủng vi khuẩn có thể kháng lại kháng sinh.
Qua nghiên cứu trên chuột, các nhà khoa học đã có những bằng chứng ban đầu về việc kháng sinh là nguyên nhân dẫn tới sự thay đổi mạnh mẽ thành phần vi khuẩn, do đó dẫn tới những biến đổi lâu dài về mặt sinh lý. Sự thay đổi sinh lý diễn ra chủ yếu và nhanh chóng trong những năm đầu đời mà sau này chúng ta khó có thể chống lại được.
Sự thay đổi hệ vi khuẩn của cơ thể thậm chí làm bùng nổ sự lan truyền các tác nhân chết người như chủng Staphylococcus aureus và Clostridium difficile kháng methicillin. Điều này cũng không đáng kinh ngạc, bởi vì một trong những vai trò quan trọng nhất của một hệ vi khuẩn nguyên vẹn là để chống lại tác nhân gây bệnh.
 Kháng sinh tiêu diệt cả vi khuẩn có lợi trong cơ thể. |
Kháng sinh nhằm trúng đích - giải pháp cho tương lai
Để phòng và hạn chế sự thay đổi của hệ vi khuẩn trong cơ thể, chúng ta nên giảm việc sử dụng kháng sinh trong quá trình mang thai và thời thơ ấu. Kháng sinh – đặc biệt là penicillin – hiện nay đang được sử dụng như một thói quen cho 1/3 tới 1/2 phụ nữ trong quá trình mang thai và hầu hết trẻ em ở Mỹ hay các nước phát triển khác. Trẻ em có được hệ vi khuẩn từ người mẹ thông qua âm đạo khi sinh. Vì vậy, mỗi “cuộc vượt cạn” bằng phương pháp sinh mổ, trẻ sơ sinh có thể bắt đầu cuộc đời với ít vi khuẩn tự nhiên hơn mức cần thiết.
Khi kháng sinh dường như được phép sử dụng ở phụ nữ có thai, nguyên nhân dẫn tới nhiễm trùng trầm trọng ở 1/200 trẻ sơ sinh, vì vậy chúng ta cũng cần cân nhắc kĩ hơn việc chỉ định cho những bà mẹ nào hoặc dùng loại kháng sinh nào là cần thiết.
Một bước phòng ngừa quan trọng nữa là rất cần có những kháng sinh mới, phổ hẹp để giảm thiểu tác dụng phụ lên vi khuẩn có lợi. Đây thực sự là một nhiệm vụ to lớn, đòi hỏi phải khích lệ ngành công nghiệp dược phát triển các nhóm kháng sinh nhằm trúng đích, quan trọng là chẩn đoán tốt hơn để nhanh chóng xác định tác nhân gây bệnh.
BS.Việt Xuân (Theo Martin Blaser - Nature)