Nguy cơ rối loạn thần kinh sau khi mắc COVID-19

Lần đầu tiên, một nghiên cứu mới đã điều tra tác động của COVID-19 thể nhẹ - tức là nhiễm trùng không dẫn đến nhập viện - lên não. Các phát hiện này có thể giải thích thêm một số thay đổi của não góp phần vào tình trạng COVID-19 kéo dài.

Nguy cơ rối loạn thần kinh sau mắc COVID-19

Rối loạn thần kinh là một tình trạng đặc trưng bởi những suy nghĩ lẫn lộn, ảo tưởng và ảo giác. Những người bị rối loạn thần kinh có thể khó khăn trong phân biệt đâu là thật đâu là giả. Rối loạn thần kinh xảy ra thành từng "đợt" có thể kéo dài nhiều ngày hoặc nhiều tuần. Kể từ khi bắt đầu đại dịch, các báo cáo về chứng rối loạn thần kinh sau mắc COVID-19 đến từ khắp nơi trên thế giới.

Rối loạn thần kinh sau mắc COVID-19 khác với rối loạn thần kinh gặp trong các bệnh tâm sinh lý và bệnh não khác, thường thấy ở thanh thiếu niên hoặc thanh niên trong giai đoạn phát triển hoặc chứng sa sút trí tuệ ở người cao tuổi. Những người trải qua chứng rối loạn thần kinh hậu COVID-19 thường ở độ tuổi 30, 40 và 50 và thường không có tiền sử gia đình bị rối loạn tâm thần. 

Dựa trên một số lượng nhỏ các báo cáo cho đến nay, thời gian bắt đầu rối loạn tâm thần là vài ngày, vài tuần hoặc thậm chí vài tháng sau khi dương tính với virus SARS-CoV-2. Mặc dù các triệu chứng của rối loạn này có thể đa dạng, nhưng có một số điểm chung: mọi người thường khó ngủ, sau đó là hoang tưởng hoang tưởng và ảo giác. Một số người cảm thấy bị buộc phải làm tổn thương bản thân hoặc người khác.

Bằng chứng khoa học về chứng rối loạn tâm thần sau mắc COVID-19 chủ yếu đến từ các "báo cáo trường hợp", là các tài liệu nghiên cứu mô tả các triệu chứng và sự hồi phục của từng bệnh nhân.

Trong trường hợp đầu tiên và được báo cáo rộng rãi nhất, một phụ nữ Mỹ 36 tuổi bị rối loạn tâm thần khoảng 4 ngày sau khi cô bắt đầu có các triệu chứng nhẹ. Cô này trở nên ảo tưởng, nghĩ rằng đối tác của cô đang cố gắng bắt cóc con mình. Cô tin rằng mình đang bị theo dõi qua điện thoại di động. Sau khi cố gắng đưa các con đi qua quầy phục vụ của một nhà hàng thức ăn nhanh để bảo vệ con của mình, cô đã được đưa đến bệnh viện để chăm sóc. Sau một tuần được chăm sóc tại chỗ để điều trị chứng loạn thần, cô đã được xuất viện và sau đó, những ảo tưởng của cô đã không trở lại.

Trong một trường hợp khác, một người đàn ông Bulgaria 43 tuổi bắt đầu bị rối loạn tâm thần 2 ngày sau khi anh ta xuất viện. Anh tin rằng các bác sĩ đã làm giả kết quả nói rằng bệnh COVID-19 của anh đã khỏi. Anh ảo tưởng rằng mình đã chết và nội tạng đã thối rữa. Sau 2 tuần điều trị tại bệnh viện, các triệu chứng rối loạn tâm thần của người đàn ông này đã khỏi và không tái phát. Các nghiên cứu trường hợp khác đã báo cáo những người bị ảo tưởng rằng bệnh nhân trong bệnh viện là diễn viên và nhân viên y tế đang cố gắng làm hại họ, nghe thấy giọng nói bằng tiếng nước ngoài hoặc yêu cầu họ đảm nhận những nhiệm vụ lớn, như giải cứu trái đất.

Nguyên nhân của chứng rối loạn tâm thần sau mắc COVID-19 cho đến nay vẫn chưa được sáng tỏ. Một số nhà khoa học cho rằng đó có thể là do não bị viêm dai dẳng, các tín hiệu viêm kéo dài trong cơ thể hoặc do sự thay đổi của các mạch máu trong não. Cũng có bằng chứng mới cho thấy những vùng não đang trải qua sự thay đổi khi nhiễm COVID-19.

SARS-CoV-2 không phải là loại virus đầu tiên có liên quan đến chứng rối loạn tâm thần. Trong đại dịch cúm "Tây Ban Nha" năm 1918, đã có báo cáo về chứng rối loạn tâm thần sau nhiễm. Rối loạn tâm thần đã được báo cáo sau khi nhiễm các virus khác ở người, như những loại gây ra Hội chứng hô hấp cấp tính nặng (SARS) và Hội chứng hô hấp Trung Đông (MERS). Các mối liên hệ giữa virus trong kích hoạt hệ thống miễn dịch và rối loạn tâm thần cũng đã được tìm thấy, cho thấy SARS-CoV-2 không phải là virus duy nhất có khả năng gây rối loạn tâm thần.

Theo bà Hellewell, mặc dù nguy cơ rối loạn tâm thần sau mắc COVID-19 là thấp, nhưng những người đã từng mắc COVID-19 và gia đình họ nên đề phòng bất kỳ sự thay đổi đột ngột nào về nhân cách, hoang tưởng hoặc ảo tưởng trong những ngày, tuần và tháng sau khi nhiễm bệnh. Nếu nhận thấy những dấu hiệu này, việc tìm đến trợ giúp y tế là rất quan trọng. Hầu hết các trường hợp rối loạn tâm thần sau mắc COVID-19 sẽ được chữa trị nhanh chóng bằng cách chăm sóc thích hợp và điều trị bằng thuốc.

COVID-19 gây thay đổi trong não bộ

Hầu hết những gì chúng ta biết về cách COVID-19 có thể ảnh hưởng đến não đều đến từ các nghiên cứu về COVID-19 thể nhiễm trùng nặng. Ở những người bị COVID-19 thể nặng, các tế bào viêm nhiễm từ bên ngoài não có thể xâm nhập vào mô não và lây lan chứng viêm. 

Có thể có những thay đổi đối với các mạch máu. Các tế bào não thậm chí có thể có những thay đổi tương tự như những thay đổi được thấy ở những người bị bệnh Alzheimer.

Nhiều người từng mắc COVID-19 cho biết họ cảm thấy "sương mù não", mệt mỏi và gặp các vấn đề về khả năng tập trung và trí nhớ sau khi các triệu chứng bệnh COVID-19 của họ biến mất. Những vấn đề này, được gọi chung là "hội chứng COVID-19 kéo dài", có thể kéo dài hàng tháng ngay cả khi người mắc COVID-19 chỉ bị bệnh nhẹ.

Hội chứng COVID-19 kéo dài rất phổ biến và có thể ảnh hưởng đến hơn một nửa số người mắc COVID-19, ngay cả khi họ gặp trường hợp nhẹ.

Các nhà khoa học đã thu thập một phần dữ liệu từ cơ sở dữ liệu khổng lồ Biobank của Vương quốc Anh, và tiến hành xem xét các bản chụp cộng hưởng từ não (MRI) và các bài kiểm tra chức năng não ở 785 tình nguyện viên đã được đánh giá trước đại dịch.

Sau đó, so sánh dữ liệu này với cùng một dữ liệu được thu thập 3 năm sau đó, khoảng một nửa số người tham gia bị mắc COVID-19 thể nhẹ và nửa còn lại không bị mắc bệnh. Điều này giúp các nhà khoa học xác định tác động cụ thể của tình trạng nhiễm trùng COVID-19 thể nhẹ đối với cấu trúc và chức năng của não.

Nhóm bị COVID-19 thể nhẹ có mô não mỏng ở một số vùng não, dao động từ 0,2% đến khoảng 2% so với trước khi mắc COVID-19.

Điều này tương đương với từ 1 -6 năm lão hóa não bình thường. Các vùng não bị ảnh hưởng bao gồm con quay hồi mã (một khu vực liên quan đến trí nhớ) và vỏ não trước, nằm ở phía trước của não và có vai trò quan trọng đối với khứu giác và vị giác.

Ở nhóm bị mắc COVID-19, có xuất hiện sự giảm kích thước não tổng thể giữa các lần quét MRI của họ - một tình trạng không thấy ở nhóm không mắc COVID-19 - và có sự thay đổi kết nối giữa các vùng não khác nhau ở khu vực liên quan đến khứu giác.

Những bệnh nhân mắc COVID-19 trong một bài kiểm tra về sự chú ý và tính linh hoạt của tinh thần - hoạt động kém hơn.

Giảm khối lượng não rất phổ biến đối với nhiều bệnh não và rối loạn liên quan đến thoái hóa, người bị suy giảm nhận thức nhẹ,  Alzheimer, trầm cảm và chấn thương sọ não…

Tuy nhiên, nghiên cứu trên mới chỉ tiến hành khảo những người trong độ tuổi 51–81. Do đó, hiện chưa rõ COVID-19 gây tác động tới não bộ ở những người trẻ hơn hay trẻ em như thế nào.