Người dân vùng thiên tai phải làm gì?
Theo Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia, trong 24 giờ qua (từ 13 giờ ngày 19/11 đến 13 giờ ngày 20/11), khu vực các tỉnh/thành phố từ Đà Nẵng đến Lâm Đồng đã có mưa to đến rất to như: Núi Thành 151,6mm (Đà Nẵng); Sa Huỳnh 136,2mm (Quảng Ngãi); Hồ Mỹ Thuận 237,6mm (Gia Lai); Cư Króa 390,8mm (Đắk Lắk); Suối Sung - Hoa Sơn 637,6mm (Khánh Hoà); Đạ Chais2 210,6mm (Lâm Đồng);... Mô hình độ ẩm đất cho thấy một số khu vực thuộc các tỉnh trên đã gần bão hòa (trên 85%) hoặc đạt trạng thái bão hòa.
Trong 3-6 giờ tới, khu vực các tỉnh/thành phố trên tiếp tục có mưa với lượng mưa tích lũy phổ biến từ 20-50mm, có nơi trên 100mm. Trong 6 giờ tới, nguy cơ xảy ra lũ quét trên các sông, suối nhỏ, sạt lở đất trên sườn dốc tại nhiều xã/phường.
Miền Trung và Tây Nguyên đang hứng chịu mưa lũ lịch sử.
Cục Quản lý đê điều và Phòng chống thiên tai, Bộ Nông nghiệp và Môi trường lưu ý người dân ở các tỉnh thành từ TP Đà Nẵng đến Lâm Đồng cần có các biện pháp đảm bảo an toàn trong những ngày tới do diễn biến mưa lũ phức tạp.
Trong mọi tình huống khẩn cấp, người dân hãy gọi điện đến số 112, tổng đài tiếp nhận về sự cố, thiên tai, thảm họa để được trợ giúp. Trong bối cảnh biến đổi khí hậu phức tạp, nhu cầu thông tin thời tiết chính xác và kịp thời trở nên thiết yếu. Để người dân dễ tiếp cận và phản hồi thông tin nhanh, Cục Khí tượng Thủy văn ra mắt Tổng đài 19001260, cung cấp thông tin tự động về các loại thiên tai phổ biến và tra cứu trực tiếp từ tổng đài viên.
Mưa lớn lịch sử kèm sạt lở khiến hàng loạt tuyến đường qua Khánh Hòa, Đăk Lăk, Gia Lai… bị chia cắt; sân bay Tuy Hòa phải đóng cửa, đường sắt Bắc Nam dừng nhiều đoàn tàu.
Sau các đợt mưa lớn kéo dài, từ sáng 19/11 quốc lộ 1 đoạn qua Khánh Hòa, Đắk Lắk, Gia Lai... xuất hiện nhiều điểm ách tắc do nước lũ kèm đất đá tràn xuống mặt đường. Một số vị trí giao thông bị gián đoạn hoàn toàn, xe máy, ôtô gầm thấp buộc phải quay đầu.
Đường sắt Bắc Nam đoạn qua Nam Trung Bộ cũng đang tê liệt nhiều đoạn do ngập và xói lở nền đường. Ngày 20/11, Tổng công ty Đường sắt phải dừng tàu SE5, SE7, SE21; từ ga Sài Gòn tạm ngừng SE4, SE2, SE8, SE6, SE22. Hôm 19/11, ngành đường sắt cũng dừng bốn tàu chở khoảng 1.200 hành khách. Tính từ 17/11, đã có hơn chục đoàn tàu bị ngừng chạy.
Ảnh hưởng mưa lũ, Cục Hàng không cũng đã yêu cầu tạm ngừng hoạt động sân bay Tuy Hòa (Đắk Lắk, Phú Yên cũ) từ 10h đến 24h ngày 20/11 do nhiều hạng mục bị ngập, hệ thống điện mất hoàn toàn. Nước lũ dâng khiến một phần đường băng bị ngập sâu, nhiều thiết bị kỹ thuật phải ngừng vận hành và các tuyến đường vào sân bay bị chia cắt. Lực lượng chức năng tại sân bay này đang khẩn trương gia cố trang thiết bị để bảo đảm an toàn và hạn chế ảnh hưởng tới hoạt động khai thác bay.
Theo Cục Quản lý đê điều và Phòng chống thiên tai, trong bốn ngày 16-20/11, nhiều tỉnh miền Trung - Tây Nguyên ghi nhận lượng mưa 600-1.700 mm. Lũ trên sông Ba (Đăk Lăk) vượt đỉnh năm 1993 hơn một mét; sông Dinh (Ninh Hòa - Khánh Hòa) vượt mức lũ 1986.
Toàn vùng đã di dời hơn 17.600 hộ dân; 43.282 nhà bị ngập; nhiều tuyến quốc lộ bị sạt lở. Thiệt hại ban đầu gồm 21 người chết và mất tích; hơn 10.000 ha hoa màu hư hại; 6.500 gia súc, gia cầm cuốn trôi; 650 m kè và một số hồ chứa bị hỏng; hơn nửa triệu khách hàng mất điện.
Nguyên nhân mưa lũ khốc liệt ở miền Trung
Theo TS Trương Bá Kiên, Phó Giám đốc Trung tâm nghiên cứu khí tượng, khí hậu, Viện Khoa học Khí tượng thủy văn và Biến đổi khí hậu cho rằng nguyên nhân gây ra mưa lớn, lũ quét, sạt lở đất tại khu vực miền Trung là do biến đổi khí hậu diễn biến cực đoan. Mặt khác, khu vực này cường độ mưa lớn, kéo dài hơn nên tình trạng sạt lở và lũ quét cao hơn. Các yếu tố địa chất, kiến tạo, địa hình, địa mạo, thạch học, vỏ phong hóa, thổ nhưỡng, thảm phủ, sử dụng đất, khí tượng, thủy văn... của khu vực miền Trung cũng là các tác nhân gây ra lũ quét, sạt lở đất.
Tăng cường trạm đo mưa tự động ở các khu vực có nguy cơ cao Theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ, Giám đốc Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn Quốc gia, hiện việc cảnh báo lũ quét, sạt lở đất chi tiết đến từng khu vực nhà dân, thôn bản để giảm thiểu các thiệt hại về người và tài sản vẫn luôn là thách thức không chỉ của riêng Việt Nam mà ngay cả với những nước có trình độ khoa học công nghệ phát triển như Nhật Bản, Mỹ...
Với công nghệ hiện nay, thế giới chưa thể dự báo được lũ quét, sạt lở đất sẽ xảy ra tại vị trí cụ thể và trong thời điểm cụ thể, chỉ có khả năng cảnh báo nguy cơ xảy ra lũ quét, sạt lở đất trong một khu vực nhất định và trong một khoảng thời gian nhất định.
Hiện nay, mức độ chi tiết cảnh báo tùy thuộc từng khu vực. Đối với một số tỉnh đã có điều tra xác định điểm nóng về lũ quét, sạt lở đất thì trong bản tin của cơ quan khí tượng thủy văn sẽ cảnh báo chi tiết hóa tới các xã hoặc các điểm có nguy cơ xảy ra sạt lở.
Đối với các tỉnh chưa được điều tra, đánh giá chi tiết thì các Đài Khí tượng Thủy văn tỉnh sẽ cụ thể hóa, chi tiết hóa tới các xã hoặc các điểm có nguy cơ xảy ra sạt lở. Từ năm 2022, Việt Nam đã tiếp nhận Hệ thống hỗ trợ cảnh báo lũ quét Đông Nam Á (SEAFFGS). Đây là hệ thống hỗ trợ cảnh báo lũ quét đầu tiên sử dụng dữ liệu dự báo cực ngắn và được tích hợp một lượng lớn nhiều nguồn dữ liệu khác nhau.
Các dữ liệu của Việt Nam đã được tích hợp vào hệ thống gồm số liệu ước lượng mưa từ 10 radar, và hơn 1500 trạm mưa tự động, sản phẩm Nowcasting dự báo mưa, sản phẩm dự báo mưa số trị từ mô hình WRF...
Theo Phó Giám đốc Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia Hoàng Văn Đại, hệ thống thông tin cảnh báo lũ quét, sạt lở đất thời gian thực đã tích hợp trên 3.500 trạm quan trắc mưa tự động với tần suất 10 phút/lần, tích hợp 10 radar thời tiết, dữ liệu vệ tinh thời gian gần thực; tích hợp trường độ ẩm đất mô phỏng; tích hợp dữ liệu mưa dự báo có độ phân giải từ 1-3km; tích hợp các vị trí xung yếu. Thông tin cảnh báo chi tiết đến cấp xã và được cập nhật 10 giờ/lần...
Ứng dụng của hệ thống trên giúp công tác nghiệp vụ theo dõi, giám sát, hỗ trợ ra tin tự động, bán tự động trên nền tảng số; giúp cơ quan phòng chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn theo dõi, cập nhật nhanh thông tin cảnh báo để phục vụ công tác chỉ đạo, điều hành và triển khai công tác ứng phó sự cố thiên tai và tìm kiếm cứu nạn; giúp người dân có thêm kênh thông tin có tính cập nhật cao để chủ động phòng, tránh thiên tai lũ quét, sạt lở đất; là kênh thông tin quan trọng để các cơ quan báo chí, truyền hình tham khảo để thực hiện công tác truyền thông thiên tai đến cộng đồng.
