Phình động mạch não là tổn thương phồng lồi của một mạch máu trong não, có thể bị rò rỉ hoặc bị vỡ gây chảy máu vào não. Bệnh gây đột quỵ xuất huyết, gọi là xuất huyết dưới màng nhện. Nếu phình động mạch não bị vỡ sẽ đe dọa tính mạng bệnh nhân, vì vậy, phải phát hiện và cấp cứu kịp thời.
Các yếu tố nguy cơ gây phình mạch não
Phình động mạch não xảy ra do thoái hóa thành động mạch, thường gặp ở nhánh hoặc các chi nhánh ở các động mạch vì những vị trí này yếu hơn. Tuy phình động mạch có thể xuất hiện bất cứ nơi nào trong não, nhưng hay xảy ra ở các động mạch đáy não.
Các yếu tố làm tăng nguy cơ bị phình động mạch não, gồm: người cao tuổi; người hút nhiều thuốc lá, thuốc lào; tăng huyết áp; xơ cứng động mạch; di truyền: bệnh nhân thường có cha mẹ hoặc anh chị em bị phình mạch máu não; sử dụng cocain; chấn thương đầu; uống nhiều rượu, bia; nhiễm khuẩn máu; phụ nữ độ tuổi mãn kinh có mức estrogen thấp; rối loạn lúc mới sinh làm tăng nguy cơ bị phình động mạch não gồm: rối loạn di truyền mô liên kết, như hội chứng Ehlers - Danlos làm suy yếu các mạch máu; bệnh thận đa nang di truyền và thường làm tăng huyết áp; hẹp động mạch chủ; dị tật kết nối bất thường giữa các động mạch và tĩnh mạch trong não làm gián đoạn dòng chảy bình thường của dòng máu...
 Các vị trí dễ bị phình động mạch não. |
Tùy mức độ tổn thương nặng hay nhẹ mà phình mạch máu não có các dấu hiệu như sau:
Nếu vỡ phình động mạch não, thường có các triệu chứng: đột ngột, đau đầu rất nặng; buồn nôn và nôn mửa; đau cổ; mờ mắt hay nhìn đôi; nhạy cảm với ánh sáng; một mí mắt rủ; mất ý thức; lẫn lộn.
Rò rỉ động mạch: một số trường hợp, phình động mạch có thể bị rò rỉ một lượng nhỏ máu. Khi đó, bệnh nhân bị bất ngờ đau đầu rất nặng. Triệu chứng rò rỉ này luôn luôn báo hiệu sắp có một vỡ mạch máu trầm trọng.
Phình động mạch não ổn định: thường không có triệu chứng, đặc biệt nếu phình nhỏ. Nhưng đối với các phình động mạch ổn định lớn có thể chèn vào các mô não và dây thần kinh gây ra các triệu chứng: đau ở trên và phía sau một mắt; thay đổi tầm nhìn hoặc nhìn đôi; tê, yếu hoặc liệt một bên mặt; một mí mắt rủ.
Chụp cắt lớp vi tính, chụp cộng hưởng từ (MRI) thấy tổn thương do vỡ phình mạch não; Xét nghiệm dịch não tủy thấy có chủ yếu là các tế bào máu đỏ.
Biến chứng nguy hiểm
Phình động mạch não vỡ, chảy máu thường chỉ kéo dài vài giây, nhưng máu có thể gây tổn thương các tế bào xung quanh hoặc tiêu diệt tế bào khác. Máu chảy ra làm tăng áp suất bên trong hộp sọ, làm giảm cung cấp máu và oxy tới não gây mất ý thức hoặc tử vong. Các biến chứng có thể phát triển sau khi vỡ phình động mạch là: chảy máu lại, phình động mạch đã vỡ hoặc rò rỉ có nguy cơ chảy máu tái phát, gây tổn thương nặng thêm cho các tế bào não. Co thắt mạch: sau vỡ phình động mạch não, mạch máu trong não có thể mở rộng và hẹp thất thường dẫn đến giới hạn lưu lượng máu đến các tế bào não gây đột quỵ do thiếu máu cục bộ. Não úng thủy: phình động mạch vỡ chảy máu trong gian giữa não và mô xung quanh gây xuất huyết dưới màng nhện, máu có thể chặn lưu thông của dịch não tủy gây tràn dịch não, làm tăng áp lực lên não và các mô có thể gây tổn thương. Giảm natri máu: xuất huyết dưới màng nhện do phình động mạch não vỡ có thể làm mất cân bằng natri, hậu quả là làm tổn thương vùng dưới đồi, phù não và tổn thương vĩnh viễn.
Phương pháp điều trị
Phẫu thuật để đóng tắt một phình động mạch não; Cuộn nội động mạch là một thủ thuật nhằm chèn một ống nhựa rỗng vào động mạch, thường là ở háng và luồn đến nơi phình động mạch; sau đó sử dụng một dây dẫn để đẩy một dây bạch kim mềm thông qua ống thông và vào các phình động mạch, cuộn dây lên bên trong phình động mạch, làm gián đoạn dòng chảy máu và gây ra máu cục, máu đông. Đặt ống thông dịch não tủy để giảm áp lực lên não.
Thuốc điều trị triệu chứng như nhức đầu; thuốc chẹn kênh canxi ngăn chặn xâm nhập canxi vào tế bào của thành mạch máu, làm giảm co thắt, giảm nguy cơ chấn thương não chậm do dòng chảy máu sau khi xuất huyết dưới màng nhện do vỡ phình...
ThS. Trần Quốc An
Phòng tránh phình mạch não Không sử dụng ma túy. Không hoặc giảm hút thuốc lá, thuốc lào, hạn chế uống rượu bia. Ăn uống lành mạnh và tập thể dục đều đặn. Hạn chế uống cà phê, nước chè đặc. Tránh căng thẳng về thể chất và tinh thần. Không nên làm việc quá sức như lao động nặng, mang vác, đội gánh vật nặng quá sức. Điều trị tích cực các bệnh là yếu tố nguy cơ gây phình mạch não như: tăng huyết áp; xơ cứng động mạch; nhiễm khuẩn máu; hội chứng Ehlers – Danlos; hẹp động mạch chủ; dị tật não, thông động mạch và tĩnh mạch trong não... |