Về thành phần hoá học: Trong quả chứa 25-30% dầu béo, chất lignan (lappaol A, B, C, D, E, F, chất đắng actiin - glucosid), daucosterol, inulin. Theo Đông y, ngưu bàng tử vị cay, đắng, tính hàn; vào kinh phế và vị. Tác dụng sơ tán phong nhiệt, thông phế khí làm cho mọc sởi, làm hết sưng, tẩy giải độc. Chữa ho nhiều đờm do phong nhiệt, cổ họng sưng đau, ban sởi không mọc hết, mụn nhọt độc sưng lở. Liều dùng và cách dùng: 6-12g dạng thuốc sắc, dùng riêng hay phối hợp với các thuốc khác.
Một cách dùng ngưu bàng tử làm thuốc:
Tán nhiệt, giải biểu:
Bài 1 - Ngân kiều tán: ngưu bàng tử 24g, kim ngân 40g, liên kiều 40g, cát cánh 24g, bạc hà 24g, cam thảo 20g, đạm đậu xị 20g, hoa kinh giới 16g, lá tre 4g. Tất cả tán bột, lấy 24g hãm với nước sôi để uống, ngày 3-4 lần tuỳ theo bệnh nặng nhẹ. Trị các chứng cảm mạo phong nhiệt, toàn thân phát sốt, hơi sợ lạnh, miệng khát họng rát, ho, khạc ra đờm vàng.
Bài 2: ngưu bàng tử 12g, bạc hà 6g, thuyền thoái 6g. Sắc uống.
Bài 3: ngưu bàng tử 12g, kim ngân hoa 12g, liên kiều 8g, hoa kinh giới 8g, bạc hà 8g, cam thảo 4g. Sắc uống.
Thúc sởi, tống độc: dùng khi bệnh sởi chưa mọc, phát ban, mụn nhọt: ngưu bàng tử 16g, hoa kinh giới 8g, cát căn 12g, bạc hà 4g, liên kiều 12g, tiền hồ 8g, cát cánh 8g, hạnh nhân 12g. Sắc uống.
Ngưu bàng tử.
Mát họng, giảm đau:
Bài 1 - Thang Ngưu bàng: ngưu bàng tử 16g, đại hoàng 12g, phòng phong 12g, bạc hà 4g, hoa kinh giới 8g, cam thảo 4g. Sắc uống. Dùng khi phong nhiệt sinh ra viêm amidan, viêm họng và bệnh đơn độc phát trên mặt.
Bài 2: ngưu bàng tử 8g, cát cánh 6g, kinh giới tuệ 6g, cam thảo 3g. Sắc uống trong ngày. Nếu đậu chẩn đã mọc vẫn uống được nhưng không dùng cho người đại tiện lỏng, tỳ vị hư hàn.
Trừ đờm, dịu hen: Khi phong nhiệt nhiễm vào phổi, ho, hen có đờm. Dùng bài “Bột tiêu độc”: ngưu bàng tử 12g, kinh giới 12g, cam thảo 4g. Sắc uống.
Trị phù thũng
Bài 1: ngưu bàng tử 8g sao vàng tán bột, chia uống 3 lần trong ngày, uống với nước nóng. Chữa thuỷ thũng, chân tay phù và cảm mạo.
Bài 2: ngưu bàng tử 8g (dùng nửa sống, nửa chín), bèo cái 8g. Trộn chung tán nhỏ, chia uống 3 lần trong ngày, uống với nước nóng. Chữa phù thận cấp.
Một số món ăn thuốc có ngưu bàng
Ngưu bàng tử tán: ngưu bàng tử 10g, sao qua, tán mịn, uống với nước sôi ấm pha chút rượu. Dùng cho người đau họng, nuốt đau do viêm khô mũi họng (thường vào mùa thu), sưng phù mặt hoặc một phần chi thể.
Cháo ngưu bàng tử: ngưu bàng tử 20g, gạo tẻ 60g. Ngưu bàng tử nấu lấy nước; gạo tẻ vo sạch, nấu cháo, cháo chín, cho nước ngưu bàng tử, thêm đường, khuấy dều, đun sôi lại. Ăn uống nóng ngày 2 lần. Dùng tốt cho người bị viêm họng, viêm amidan, viêm tuyến nước bọt.
Kiêng kỵ: Người tỳ vị hư hàn, đại tiện lỏng không dùng.