Konstantin Mikhailovich Simonov (1915-1979) là nhà văn, nhà thơ Nga – Xô viết, nhà hoạt động xã hội, Anh hùng lao động xã hội chủ nghĩa của Liên Xô. Ông đã đoạt 1 giải thưởng Lênin và 6 giải thưởng Stalin về văn học - nghệ thuật. K. Simonov nổi tiếng với những tác phẩm viết về cuộc Chiến tranh Vệ quốc vĩ đại như: Bạn chiến đấu, Những người sống và những người chết, Người ta sinh ra không phải đã là lính (tiểu thuyết) và các tập thơ: Có em và không em, Chiến tranh, Bạn và thù, Việt Nam, mùa đông năm bảy mươi… Một trong những bài thơ hay và nổi tiếng nhất của K. Simonov là Đợi anh về đã được nhà thơ Tố Hữu dịch ra tiếng Việt.
Konstantin Simonov - nhà văn - nhà thơ Xô Viết.
Nhân dịp kỷ niệm 70 năm Ngày chiến thắng phát xít, xin trân trọng giới thiệu cùng bạn đọc một số nét về cuộc đời và sự nghiệp của ông.
Đối với K. Simonov, chiến tranh bắt đầu từ năm 1939, trên sông Khalkhin-Gol, ông là nhà báo đã từng đứng trong hàng ngũ những người bảo vệ hai thành phố Odessa và Stalingrad, tham gia trận đánh Kursk, đã nhìn thấy những lò thiêu man rợ của trại tập trung Auschwitz và ngọn cờ đỏ bay trên nóc tòa nhà nghị viện Đức.
“Trong những năm đầu của chiến tranh, tôi đã có mặt ở nhiều trận tuyến ác liệt khác nhau và cần phải nói rằng tôi hiếm khi gặp những người hy vọng tình hình sắp sửa được cải thiện và chẳng mấy chốc nữa chúng ta sẽ có mặt ở Berlin”, K. Simonov nhớ lại năm 1955. Còn đây là một ghi chép từ mặt trận đề năm 1942: “Viết về chiến tranh rất khó, viết về chiến tranh như về một việc đại lễ, long trọng và nhẹ nhàng thì không nên. Đó sẽ là giả dối. Chỉ viết về những ngày đêm khói lửa, chỉ viết về sự bẩn thỉu, lầy lội của chiến hào và sự lạnh lẽo của băng tuyết, chỉ viết về cái chết và máu-điều đó cũng giả dối nốt mặc dù nó là sự thật, nhưng chỉ viết về điều đó-nghĩa là quên đi tâm hồn, trái tim của những con người đang chiến đấu trong cuộc chiến tranh này”.
Ngay cả những bài báo vốn không nhiều lắm trong trường hợp K. Simonov cũng là những phác thảo mang đậm chất ký. Sinh động, giàu hình ảnh, dễ hiểu, sắc sảo và đồng thời súc tích, chúng được xây dựng xung quanh những số phận con người. K. Simonov biết trò chuyện với người đối thoại - từ vị chỉ huy tới người lính bình thường để biết anh ta cảm thấy gì trước giờ xung trận. “Một vài phút trôi qua… Ý nghĩ về sự hiểm nguy đang rình rập phía trước xâm chiếm Tsyganov. Anh hình dung họ xung phong như thế nào và tên lính Đức sẽ bắn họ ra sao, đặc biệt từ phía những ngôi nhà nằm trên chỗ sườn dốc… Và một nỗi sợ hãi chạy dọc sống lưng anh. Lần đầu tiên trong ngày, anh cảm thấy ớn lạnh, hết sức ớn lạnh. Anh nắm chặt tay, ưỡn thẳng ngực, siết thắt lưng thêm một nấc… Anh bắt mình nghĩ về tương lai, nhưng không về tương lai gần, mà về tương lai xa, về đường biên giới mà họ sẽ tiến tới và về những gì ở đấy, bên kia biên giới.
Sau này, các nhà phê bình viết về phương pháp sáng tác đặc biệt của Simonov, về chất văn chương thuần túy, về sự phân tích tâm lý tinh tế được bắt rễ từ những truyền thống văn xuôi cổ điển Nga, về sự tìm tòi những xúc cảm của con người, những “tấm gương phía bên cạnh” trong đó phản chiếu “bộ mặt tàn nhẫn của các sự kiện” một cách hết sức bi thảm.
Một trong những đóng góp văn học được ghi nhận của K. Simonov là sự phá vỡ khuôn sáo, sự phát hiện ra một góc nhìn nghệ thuật khác khi cảm hứng anh hùng nhường chỗ cho sự mô tả chân thật những gì đã diễn ra. Các cuốn tiểu thuyết Bạn chiến đấu, Những người sống và những người chết, Người ta sinh ra không phải là lính, các truyện vừa Khói tổ quốc, chùm truyện Rút từ những ghi chép của Lopatin - là những tác phẩm của K. Simonov buộc chúng ta nhìn hiện tượng “con người và chiến tranh” theo cách khác.
Tuy nhiên, nói đến K. Simonov, không thể không nhắc tới bài thơ nổi tiếng của ông Đợi anh về. Được đăng trên báo Sự thật vào tháng Giêng năm 42, Đợi anh về cất lên như một lời cầu nguyện, một câu thần chú. Chính bản thông điệp bằng thơ gửi người yêu ấy đã mang về cho người phóng viên quân đội quả cảm tiếng tăm lừng lẫy. Nó được chuyền tay nhau chép, được gửi từ mặt trận về hậu phương. Những người thương binh đọc đi đọc lại trong các quân y viện như một lời nguyền đầy ám ảnh: “Đợi anh, anh lại về/Trông chết cười ngạo nghễ”. Câu thơ làm vợi đi nỗi đau, thắp lên niềm hy vọng, xua tan sự sợ hãi…
Nhiều năm sau, con gái của K. Simonov - Maria - kể lại rằng bài thơ Đợi anh về được viết một mạch tại biệt thự ngoại ô của nhà văn Lev Kassil sau khi Simonov thoát chết ở vùng Elnya, Smolensk. Lúc đầu, nhà thơ không định công bố bài thơ, nhưng sau đó, ông đã nhượng bộ trước sức ép của các nhà biên tập và bạn bè.
Chiến tranh kết thúc, K.Simonov mới 30 tuổi. Chờ đợi ông phía trước là các chức vụ Tổng biên tập tạp chí Thế giới mới, sau đó là Báo Văn học, chuyến đi Paris gặp Bunin và Zaytsev, ngôi biệt thự ở Peredelkino, một căn hộ sang trọng, vụ ly dị nặng nề, những lời đàm tiếu, thị phi, cuộc hôn nhân mới, các giải thưởng văn học danh giá và những chức vụ quan trọng khác.
Trên cương vị Thư ký Ban Chấp hành Hội Nhà văn Liên Xô, K. Simonov đã có nhiều việc làm tốt đẹp như: Đưa Bulgakov và Zoshchenko trở lại văn học, công bố cuốn tiểu thuyết của Hemingway Chuông nguyện hồn ai, xuất bản di cảo của Osip Mandelshtam trong tủ sách lớn Thư viện nhà thơ, tái bản tác phẩm của Ilf và Petrov.
Gặt hái được nhiều thành công lớn như vậy nhưng K. Simonov không bao giờ quên chiến tranh. “Nếu nói về hoạt động xã hội mà tôi đang tham gia thì tôi quyết định viết và nói sự thật về chiến tranh; để vai trò của người lính binh nhì trong chiến tranh, người mang trên vai tất cả gánh nặng được các thế hệ sau biết đến với tất cả sự bi thảm và lòng dũng cảm đích thực của mình”.
Trần Hậu (Theo báo Nga)
