Người thầy của nhiều thế hệ thầy thuốc Việt Nam

Từ bao đời nay, với truyền thống tôn sư trọng đạo, dân tộc ta luôn dành cho các thầy cô giáo những tình cảm cao quý, sự kính trọng. Ngày 18/11/2013, Bệnh viện Bạch Mai cùng với Bộ môn Nội tổng hợp - Trường đại học Y Hà Nội long trọng tổ chức lễ kỷ niệm Ngày Nhà giáo Việt Nam và dâng hương tưởng nhớ, kỷ niệm 100 năm ngày sinh cố GS. Đặng Văn Chung - người thầy của nhiều thế hệ thầy thuốc Việt Nam. Hoạt động này nhằm tôn vinh và ghi nhớ công lao to lớn của cố GS. Đặng Văn Chung cùng các thầy cô giáo, những người đa cống hiến tất cả sức lực và tâm huyết cho sự nghiệp đào tạo nhân lực ngành y tế.

GS. Đặng Văn Chung sinh năm 1913 tại TP. Sa Đéc, tỉnh Đồng Tháp. Ông học tại Trường trung học Chasseloup- Laubat - một “trường Tây” ở Sài Gòn, nổi tiếng “kén học trò giỏi”. Năm 1933, ông thi đỗ vào Trường đại học Y Dược khoa Đông Dương; năm 1937, thi đỗ trong kỳ thi tuyển bác sĩ nội trú làm việc tại Bệnh viện Bạch Mai. Ông là một trong những bác sĩ tràn đầy nhiệt huyết tham gia xây dựng ngành y tế Việt Nam từ những ngày đầu cách mạng như GS. Tôn Thất Tùng, GS. Đỗ Xuân Hợp, GS. Hồ Đắc Di, GS. Nguyễn Trinh Cơ... Đến ngày toàn quốc kháng chiến bùng nổ (19/12/1946), các thầy đã lên chiến khu cùng GS. Hồ Đắc Di xây dựng Trường Y giữa núi rừng Việt Bắc, vừa duy trì việc dạy học cho các sinh viên y khoa, vừa phục vụ các đơn vị bộ đội trên các chiến trường.

GS. Đặng Văn Chung.

Năm 1954, GS. Đặng Văn Chung được trao nhiệm vụ xây dựng bộ môn Nội Trường đại học Y Hà Nội - giảng dạy, đào tạo các thế hệ thầy thuốc, tổng Khoa Nội - Bệnh viện Bạch Mai, trực tiếp khám chữa bệnh cho nhân dân. GS. Đặng Văn Chung là một trong những người đầu tiên định hướng, đặt nền móng xây dựng các chuyên khoa hệ nội thuộc Bệnh viện Bạch Mai cũng như các bộ môn hệ nội thuộc Trường đại học Y Hà Nội... Giáo sư đã từng là Phó Hiệu trưởng Trường đại học Y Dược Hà Nội nhưng chỉ mấy năm sau, ông tự nguyện xin thôi quản lý để làm chuyên môn với chức vụ Chủ nhiệm bộ môn Nội - Trường đại học Y Hà Nội, Tổng chủ nhiệm Khoa Nội - Bệnh viện Bạch Mai nhằm tập trung chuyên tâm vào việc giảng dạy và khám chữa bệnh.

Trong những năm chiến tranh phá hoại, GS. Đặng Văn Chung ở lại thành phố, chữa chạy cho những bệnh nhân nguy kịch ở Bệnh viện Bạch Mai (nếu chuyển đi xa, có thể chết ngay trên đường) và cấp cứu chiến thương từ những em bé bị bom vùi tới các cụ già bị ngạt, bà mẹ bị choáng sau các trận bom... GS. Đặng Văn Chung đã cùng góp sức với các cán bộ chiến sĩ và nhân dân Thủ đô làm nên trận Điện Biên Phủ trên không giữa phố phường Hà Nội.

GS. Đặng Văn Chung là một nhà lâm sàng học đại tài, cực kỳ uyên bác. Bằng bàn tay và khối óc, phối hợp với những dụng cụ y học thô sơ, một số xét nghiệm thông thường, GS. Đặng Văn Chung đã chẩn đoán, phát hiện nhiều loại bệnh khó mà ngày nay phải nhờ đến những phương tiện, xét nghiệm hiện đại cao cấp mới chẩn đoán được, ví dụ như bệnh hạ đường huyết do u tụy, tăng huyết áp do u tủy thượng thận, bệnh đa u tủy xương... GS. Đặng Văn Chung còn là người thầy thuốc mẫu mực, hết lòng hết sức vì người bệnh.

GS. Đặng Văn Chung còn là một nhà sư phạm kiệt xuất. Tác phong sư phạm của thầy không phải ở tính triết lý hay thuyết giáo mà ở ngay tính cách mẫu mực thị phạm trong công việc khám chữa bệnh hàng ngày cho bệnh nhân. Thầy đã sử dụng hai phương pháp phối giảng và giảng thảo để truyền đạt cho sinh viên, trong đó phối giảng là phối hợp với nhiều giảng viên để giảng giải về một vấn đề, còn giảng thảo là hình thức thảo luận, trao đổi của giảng viên với sinh viên về một đề tài, một vấn đề. Bằng cách sử dụng hai phương pháp giảng dạy trên, sinh viên có thể tiếp thu nhiều kiến thức, chủ động thảo luận đưa ra những sáng kiến, phát hiện bổ ích. Thầy cũng rất chú trọng việc hướng dẫn sinh viên hỏi bệnh, thăm khám lâm sàng tỉ mỉ và có hệ thống, không bỏ qua bất kỳ một chi tiết nào có liên quan đến người bệnh. Trong các buổi giảng lâm sàng, thầy dành thời gian uốn nắn sinh viên từ cách hỏi bệnh, khám lâm sàng, làm bệnh án đến lập luận chẩn đoán, chỉ định các xét nghiệm và diễn giải kết quả xét nghiệm... giúp sinh viên không bị lệ thuộc quá nhiều vào lý thuyết, đồng thời thấy chính người bệnh mới là nguồn cung cấp các dữ kiện. Các bài giảng của thầy bao giờ cũng rất sinh động, dễ hiểu và nhớ lâu.

Trong hoàn cảnh cực kỳ khó khăn và thiếu thốn của những năm 1970, GS. Đặng Văn Chung đã dành nhiều công sức và trí tuệ viết ra 2 cuốn Bệnh học Nội khoa, Điều trị học cũng như hàng loạt tài liệu giảng dạy, công trình nghiên cứu khoa học có giá trị. Những phút ngớt bom rơi, ông ngồi sửa chữa, bổ sung bản thảo sách. Sau trận bom rải thảm B52 tại Bệnh viện Bạch Mai tháng 12/1972, ông trở lại phòng làm việc, gom nhặt lại hàng trăm trang bản thảo sách vừa được sửa xong trước đó bị sức ép bom làm bay khắp nơi... Những cuốn sách này chứa đựng những kiến thức và kinh nghiệm lâm sàng cực kỳ quý giá, được coi như “sách gối đầu giường” của nhiều thế hệ sinh viên Trường đại học Y.

Trong các bài giảng, lúc khám chữa bệnh, GS. Đặng Văn Chung luôn căn dặn, giảng giải cho sinh viên về đạo đức nghề nghiệp và làm gương qua thái độ mẫu mực, tận tụy của giáo sư với người bệnh. Bệnh nhân dù giàu hay nghèo, người quen hay không vẫn được ông nhiệt tình chu đáo, ân cần chữa trị. Không chỉ đơn thuần khám, chữa bệnh cho bệnh nhân mà GS. Đặng Văn Chung còn quan tâm đến hoàn cảnh khó khăn của người bệnh để có thể chia sẻ bớt phần nào mối lo toan của họ. GS. Đặng Văn Chung chính là người đã đề xuất: Sinh viên Trường Y ra trường phải học thuộc lời thề Hippocrates để trau dồi y đức.

Với các thế hệ cán bộ giảng dạy, GS. Đặng Văn Chung luôn nhắc nhở không nên giảng bài như “cái máy quay đĩa” mà phải đưa vào đó những kinh nghiệm, sự say mê, sự đối xử công bằng đối với người bệnh. Thầy yêu cầu các cán bộ trẻ phải chuẩn bị bài giảng thật kỹ, phải giảng thử trước rồi mới giảng thật ở trên bục giảng. Thầy luôn nhấn mạnh đào tạo ra một bác sĩ kém là không tốt, nhưng nếu đào tạo ra một bác sĩ kiêm thầy giáo kém thì sự nguy hại còn tăng lên gấp 2 - 3 - 4 lần vì người thầy đó sẽ đào tạo ra những người thầy thuốc khác cũng kém cỏi và cứ như thế, sự thiệt hại sẽ tăng lên không thể biết trước được.

GS. Đặng Văn Chung giảng bài lâm sàng cho bác sĩ nội trú.

Sau ngày thống nhất đất nước năm 1975, theo yêu cầu của Bộ Y tế, GS. Đặng Văn Chung đã cùng các thầy cô lão thành xây dựng chương trình, triển khai đào tạo BS. nội trú, chuyên khoa cấp I, cấp II... GS. Đặng Văn Chung đã mở nhiều lớp đào tạo tập huấn cho các thầy thuốc ở TP. Hồ Chí Minh và các tỉnh phía Nam.

Trải qua hơn 60 năm cống hiến, giáo sư đã từng đảm nhiệm nhiều vị trí quan trọng trong ngành y tế như Trưởng bộ môn Nội, Phó Hiệu trưởng Trường đại học Y Hà Nội và Chủ nhiệm Khoa Nội - Bệnh viện Bạch Mai, Phó Chủ tịch Hội đồng Khoa học kỹ thuật của Bộ Y tế. Các chuyên ngành hệ Nội khoa tại Bệnh viện Bạch Mai và các bộ môn thuộc Trường đại học Y Hà Nội mà GS. Đặng Văn Chung là người đặt nền móng xây dựng nay đã lớn mạnh, trở thành các đơn vị chuyên khoa đầu ngành như Viện Tim mạch Việt Nam, Trung tâm Hô hấp, Trung tâm Phục hồi chức năng, các khoa cơ xương khớp, nội tiết, thận tiết niệu, tiêu hóa... cũng như các bộ môn Nội tổng hợp, Tim mạch, Phục hồi chức năng... thuộc Trường đại học Y Hà Nội. Các thế hệ học trò của thầy đã và đang công tác ở khắp mọi miền Tổ quốc, đảm nhận trọng trách trong nhiều lĩnh vực y tế, trong đó có nhiều người hiện là các giáo sư, các chuyên gia đầu ngành, có đóng góp rất lớn vào sự nghiệp chăm sóc và bảo vệ sức khỏe nhân dân. Tất cả đều luôn tự hào được là học trò của GS. Đặng Văn Chung. Chúng ta có thể khẳng định rằng, GS. Đặng Văn Chung đã có những cống hiến vô cùng to lớn, có ý nghĩa quan trọng trong sự nghiệp đào tạo thầy thuốc và chăm sóc sức khỏe nhân dân. GS. Đặng Văn Chung là người thầy vĩ đại, gương mẫu, giản dị, gần gũi và là tấm gương y đức sáng ngời.

Lúc sinh thời, GS. Đặng Văn Chung đã được Đảng, Nhà nước tặng thưởng Huân chương Độc lập hạng Ba, Huân chương Lao động hạng Nhất, Huân chương Kháng chiến chống Mỹ hạng Nhất cùng nhiều phần thưởng cao quý khác.

Năm 2000, Chủ tịch nước Trần Đức Lương đã ký Quyết định số 392 KT/CTN truy tặng GS. Đặng Văn Chung Giải thưởng Hồ Chí Minh về “Cụm công trình nghiên cứu nội khoa”. Nhân ngày 20/11 - Ngày hiến chương các nhà giáo Việt Nam và cũng là năm kỷ niệm 100 năm ngày sinh của cố giáo sư, chúng em - những thế hệ học trò của thầy hiện đang làm việc tại Trường đại học Y Hà Nội – Bệnh viện Bạch Mai và trên các cơ sở y tế ở khắp mọi miền đất nước xin tri ân cố GS. Đặng Văn Chung cùng các thầy cô lão thành. Chúng em sẽ luôn luôn phấn đấu học tập, noi gương GS. Đặng Văn Chung và các thầy cô, trau dồi để giỏi về “Y thuật”, vững vàng về “Y đức”, hết lòng tận tâm trong công tác đào tạo các thế hệ học trò và thực hiện công tác chăm sóc sức khỏe nhân dân ngày một tốt hơn.

GS.TS. NGÔ QUÝ CHÂU

(Trưởng bộ môn Nội tổng hợp - Trường đại học Y Hà Nội, Phó Giám đốc Bệnh viện Bạch Mai)