1. Vì sao người nhiễm HIV dễ bị sụt cân?
Người nhiễm HIV/AIDS có thể bị sụt cân ngay cả khi vẫn đang duy trì chế độ ăn uống như bình thường. Tình trạng sụt cân liên quan đến nhiều cơ chế phức tạp, cơ thể phải tiêu tốn nhiều năng lượng hơn để chống lại các tác nhân gây bệnh, gây tăng cường chuyển hóa.
Dù người bệnh duy trì chế độ ăn uống không đổi nhưng nhu cầu dinh dưỡng của cơ thể lại tăng cao hơn bình thường, khiến khó duy trì cân nặng.
Bên cạnh đó, người nhiễm HIV/AIDS thường gặp rất nhiều triệu chứng tiêu hóa như tiêu chảy kéo dài, loét miệng, nấm thực quản… Khi điều trị thuốc kháng virus (ARV), người bệnh còn có thể gặp các tác dụng phụ khác như buồn nôn, nôn, thay đổi vị giác, chán ăn… Tất cả các triệu chứng này đều khiến người bệnh giảm khả năng ăn vào, giảm hấp thu dinh dưỡng, gây suy mòn khối cơ và sụt cân nhanh chóng.
Hậu quả của việc sụt cân kéo dài là hệ miễn dịch suy yếu, nguy cơ nhiễm trùng cơ hội tăng cao, khả năng đáp ứng điều trị kém đi. Thậm chí, sụt cân được coi là một trong những yếu tố tiên lượng xấu về sức khỏe và chất lượng cuộc sống của người nhiễm HIV/AIDS.
Người bệnh cần theo dõi cân nặng định kỳ để phát hiện sớm dấu hiệu sụt cân.
2. Ứng phó với sụt cân như thế nào?
Sụt cân ở người nhiễm HIV/AIDS không thể giải quyết chỉ bằng việc "ăn nhiều hơn", mà phải phối hợp cả điều trị y khoa và dinh dưỡng.
Người bệnh cần được theo dõi cân nặng định kỳ, ít nhất mỗi tháng một lần để phát hiện sớm tình trạng giảm cân. Nếu cân nặng giảm trên 5% trong vòng 3 tháng, đó là dấu hiệu báo động cần đến cơ sở y tế để tìm nguyên nhân và có hướng xử trí kịp thời.
Song song với việc duy trì thuốc ARV đều đặn, người bệnh cần được khám và điều trị các vấn đề sức khỏe kèm theo như nhiễm trùng, tiêu chảy, loét miệng. Khi nguyên nhân được kiểm soát, việc bồi dưỡng qua chế độ ăn uống mới thực sự phát huy tác dụng.
3. Cách ăn uống cải thiện tình trạng sụt cân
Nhu cầu năng lượng ở người nhiễm HIV/AIDS thường cao hơn 10-30% so với người khỏe mạnh, lao động bình thường cùng độ tuổi và giới tính. Vì vậy, người bệnh nên chia nhỏ bữa ăn thành 5–6 bữa trong ngày thay vì chỉ ăn 3 bữa chính, với khẩu phần đa dạng và giàu năng lượng.
Trong bữa ăn, chất đạm giữ vai trò đặc biệt quan trọng để bảo vệ và tái tạo khối cơ. Các thực phẩm giàu đạm như thịt nạc, cá, trứng, sữa, các loại đậu nên được ưu tiên. Chất bột đường như cơm, khoai, ngũ cốc nguyên hạt cung cấp nguồn năng lượng chính giúp chống lại tình trạng gầy sút. Nếu người bệnh khó nhai nuốt, hãy ưu tiên lựa chọn thực phẩm dạng mềm như cháo, súp, sinh tố hoặc sữa cao năng lượng, cao đạm.
Ưu tiên các thực phẩm giàu đạm, giàu năng lượng.
Chất béo lành mạnh từ dầu thực vật và các loại hạt cũng rất cần thiết. Chất béo giúp cơ thể hấp thu tốt hơn các vitamin tan trong dầu có vai trò tăng cường hệ miễn dịch như vitamin A, D, E, K. Các loại rau xanh và quả chín giàu vitamin và chất chống oxy hóa cần được bổ sung hằng ngày để cải thiện sức đề kháng và hỗ trợ tiêu hóa.
Ngoài những nhóm chất đa lượng, việc bổ sung đầy đủ các vi chất dinh dưỡng cũng cần lưu ý. Thiếu máu do thiếu sắt và acid folic rất thường gặp ở người bệnh HIV, vì vậy cần bổ sung từ nguồn thực phẩm như thịt đỏ, gan, rau xanh đậm và ngũ cốc tăng cường chất dinh dưỡng.
Vitamin A, C, E, kẽm, selen là những chất chống oxy hóa giúp cơ thể chống lại các gốc tự do và nâng cao sức khỏe hệ miễn dịch. Đặc biệt, vitamin D và canxi hỗ trợ xương, hạn chế nguy cơ loãng xương vốn dễ xảy ra ở người sử dụng thuốc ARV lâu dài.
Không ít người nhiễm HIV nghĩ rằng họ phải kiêng đủ thứ, dẫn đến chế độ ăn nghèo nàn và làm tình trạng sụt cân nặng hơn. Thực tế, người bệnh chỉ cần lựa chọn thực phẩm đảm bảo an toàn vệ sinh, ăn chín – uống sôi, hạn chế rượu bia, thuốc lá, chất kích thích để bảo vệ gan và hệ miễn dịch.
Các bài tập thể dục giúp nâng cao sức khỏe và duy trì khối cơ.
Việc luyện tập thể dục nhẹ nhàng như đi bộ, yoga hoặc các bài tập kháng lực đơn giản giúp giữ gìn khối cơ và tạo cảm giác ăn uống ngon miệng hơn.
Sụt cân là triệu chứng phổ biến và nguy hiểm ở người nhiễm HIV/AIDS, phản ánh sự suy yếu của cơ thể cả về miễn dịch lẫn dinh dưỡng. Tuy nhiên, nếu được can thiệp kịp thời bằng chế độ ăn hợp lý, đa dạng và giàu năng lượng, kết hợp với tuân thủ thuốc ARV và điều trị các bệnh kèm theo, người bệnh có thể nâng cao thể trạng, chất lượng cuộc sống và kéo dài tuổi thọ.
Việc tham khảo ý kiến của bác sĩ điều trị hoặc chuyên gia dinh dưỡng sẽ giúp xây dựng chế độ ăn phù hợp, tránh tự ý áp dụng theo kinh nghiệm dân gian hoặc theo lời truyền miệng.
Xem thêm bài đang được quan tâm:
