(SKDS) – Hệ tiết niệu từ trên xuống dưới gồm: thận, niệu quản, bàng quang và niệu đạo. Nhiễm khuẩn tiết niệu là tình trạng viêm nhiễm do vi khuẩn gây ra ở hệ tiết niệu. Khi trời nắng nóng, mồ hôi ra nhiều, nước tiểu bị cô đặc càng dễ mắc bệnh.
Vệ sinh kém dễ bị nhiễm khuẩn đường tiết niệu
Bình thường, hệ tiết niệu có cấu tạo không cho vi khuẩn xâm nhập. Nước tiểu cũng có tính kháng khuẩn ức chế sự sinh sản của vi khuẩn. Nhiễm khuẩn tiết niệu thường xảy ra khi vi khuẩn từ bên ngoài xâm nhập vào đường tiết niệu, thường gặp qua niệu đạo, trong đó viêm bàng quang thường xảy ra ở phụ nữ do quan hệ tình dục trong điều kiện kém vệ sinh. Tuy nhiên, ở phụ nữ, dù không quan hệ tình dục cũng vẫn bị nhiễm khuẩn tiết niệu do vi khuẩn từ hậu môn lây lan sang.
Sơ đồ cấu tạo hệ tiết niệu nam nhìn từ phía trước. |
Một vài nghiên cứu cho thấy: hơn 90% trường hợp viêm bàng quang là do Escherichia coli (E. coli), một loài vi khuẩn có nhiều ở đường tiêu hóa. Niệu đạo của phụ nữ nằm gần âm đạo, các bệnh nhiễm khuẩn lây qua đường tình dục như virus Herpes và Chlamydia cũng dễ gây viêm niệu đạo. Ở nam giới, viêm niệu đạo thường là do quan hệ tình dục nhưng vệ sinh kém mà lây bệnh chủ yếu là lậu, giang mai, Chlamydia, tạp khuẩn.
Trên thực tế, có một số đối tượng dễ bị nhiễm khuẩn tiết niệu hơn. Chẳng hạn phụ nữ hay bị nhiễm khuẩn tiết niệu mà lý do chính là niệu đạo của phụ nữ ngắn hơn nam giới nên vi khuẩn dễ vượt qua để tới bàng quang. Phụ nữ có sinh hoạt tình dục dễ bị bệnh hơn vì hoạt động tình dục có thể khiến vi khuẩn bị đẩy vào trong niệu đạo. Các nghiên cứu cũng chỉ ra rằng, phụ nữ dùng màng ngăn âm đạo để tránh thai có nguy cơ cao nhiễm khuẩn tiết niệu. Khi mãn kinh, mô âm đạo, niệu đạo và đáy bàng quang trở nên mỏng hơn và dễ rách hơn do mất estrogen nên phụ nữ cũng dễ bị bệnh. Các trường hợp ngăn cản dòng nước tiểu như u xơ tuyến tiền liệt ở nam giới hoặc sỏi thận cũng dễ bị bệnh do ứ trệ dòng nước tiểu, vi khuẩn dễ xâm nhập ngược dòng gây viêm nhiễm. Bệnh nhân tiểu đường cũng làm tăng nguy cơ mắc bệnh do nồng độ đường trong máu và nước tiểu cao, vi khuẩn dễ phát triển...
Biểu hiện của nhiễm khuẩn tiết niệu
Tuy không phải ai bị nhiễm khuẩn tiết niệu cũng có các triệu chứng, nhưng đa số bệnh nhân sẽ có các dấu hiệu của bệnh như sau: nếu bị bệnh sẽ có cảm giác mót tiểu mạnh và dai dẳng. Khi đi tiểu cảm nhận có sự nóng rát trong đường tiểu. Đái dắt là tình trạng mỗi lần đi tiểu chỉ đi ra một số lượng nước tiểu ít hơn bình thường nhưng lại luôn muốn đi tiểu nhiều lần trong một ngày.
Nếu để ý sẽ thấy nước tiểu có lẫn máu, vẩn đục hoặc có mùi hôi. Ngoài ra, mỗi loại bệnh lại gây ra những triệu chứng đặc trưng khác, kèm theo các triệu chứng kể trên. Khi bị viêm thận bể thận cấp sẽ bị đau mạng sườn, sốt cao, rét run, buồn nôn hoặc nôn. Nếu viêm bàng quang lại thấy tức vùng bụng dưới và nước tiểu hôi. Trường hợp viêm niệu đạo thì thấy nước tiểu có mủ. Ở nam giới, viêm niệu đạo có thể gây chảy mủ ở dương vật.
Khi không được điều trị, nhiễm khuẩn đường tiết niệu có thể dẫn đến các biến chứng đe dọa tính mạng như: viêm thận bể thận cấp hoặc mạn tính, gây tổn thương thận vĩnh viễn, trong đó trẻ em và người già rất dễ bị tổn thương thận vì triệu chứng thường bị bỏ qua hoặc nhầm với các chứng bệnh khác. Phụ nữ mang thai cũng tăng nguy cơ đẻ con nhẹ cân hoặc đẻ non nếu bị nhiễm khuẩn tiết niệu.
Trẻ em là đối tượng dễ bị nhiễm khuẩn tiết niệu nên cần vệ sinh sạch sẽ. |
Điều trị thế nào?
Điều trị bệnh chủ yếu phải dùng kháng sinh. Việc dùng thuốc nào trong thời gian bao lâu là tùy thuộc vào điều kiện sức khỏe và vi khuẩn tìm thấy trong xét nghiệm nước tiểu. Các thuốc hay được khuyên dùng nhất để điều trị nhiễm khuẩn tiết niệu là: amoxicillin, nitrofurantoin, sulfamethoxazol và trimethoprim. Nếu bị dị ứng một loại thuốc nào đó, cần nói cho bác sĩ biết để lựa chọn loại thuốc khác có tác dụng tốt với bệnh của bạn mà không gây dị ứng.
Thông thường, các triệu chứng của bệnh sẽ hết trong một vài ngày điều trị, nhưng vẫn phải dùng kháng sinh trong một tuần hoặc nhiều hơn để loại trừ hoàn toàn vi khuẩn gây bệnh. Chườm nóng vùng bụng có thể giúp làm giảm cảm giác căng hoặc đau bàng quang. Uống nhiều nước nhưng cần tránh cà phê, rượu, nước uống có ga, nước cam, chanh và đồ ăn cay nóng cho đến khi hết nhiễm khuẩn vì những thứ này có thể kích thích bàng quang và làm bạn bị tiểu dắt.
Việc phòng bệnh sẽ có hiệu quả nếu thực hiện tốt các biện pháp như sau: uống nhiều nước, kể cả nước canh và nước luộc rau. Khi bạn cảm thấy buồn tiểu thì nên đi ngay và tránh nhịn tiểu quá lâu. Vệ sinh khi đi ngoài phải chú ý rửa hoặc lau chùi từ trước ra sau để tránh cho vi khuẩn từ hậu môn lan sang âm đạo và niệu đạo. Bạn nên tắm vòi hoa sen thay cho ngâm người trong bồn tắm.
ThS.Trần Tất Thắng
