Em thăm lúa tám đồng xa
Chạm vào chiếc lá về nhà vẫn thơm
Chỉ cần đọc hai câu thơ ấy chúng ta cũng có thể đoán ra phần nào tác giả của nó, nếu không phải người một nắng hai sương với đồng ruộng thì cũng là kẻ yêu đồng quê và người quê đến độ xao lòng. Anh là Phạm Ngọc Khảnh, kỹ sư trồng trọt, nguyên Trưởng phòng nông nghiệp huyện Ý Yên - Nam Định, người đã hiến trọn cuộc đời của mình cho cây lúa, cây ngô, củ khoai, củ sắn...
Phạm Ngọc Khảnh viết cả thơ và văn xuôi. Văn xuôi của anh chủ yếu ở thể ký. Phạm Ngọc Khảnh không coi văn chương là nghiệp chính, anh cứ chầm chậm mà viết. Không bị cái danh treo lơ lửng phía trước hối thúc. Mãi tới khi sang tuổi ngũ tuần thì cho in thành tập. Trong vòng mười năm, anh in ba tập thơ Hương bạch đàn (1997), Hương mùa thu (2000) Hoa cỏ (2005), và tập bút ký Mạn cửa sông Hồng (2008). Mỗi khi nói đến chuyện sáng tác văn chương, bao giờ Phạm Ngọc Khảnh cũng coi việc nhà thơ Nguyễn Bính từng hai lần chấm giải thơ cho anh là ấn tượng và đáng nhớ nhất. Nhưng người không tri âm tri kỷ thì anh không bao giờ "khoe", tránh bị hiểu lầm là kẻ háo danh. Hồi ấy, Phạm Ngọc Khảnh là một cán bộ kỹ thuật trẻ của ngành nông nghiệp. Thi sĩ Nguyễn Bính thì vừa dính cái vụ báo Trăm hoa, từ Hà Nội trở về quê trong tâm trạng tê tái buồn, không lương bổng. Nguyễn Bính được nhà văn Chu Văn mời ra làm hợp đồng cho Phòng Văn nghệ của Ty Văn hóa. Nguyễn Bính thường được giao chấm giải cho những cuộc thi sáng tác văn thơ. Mỗi lần Phạm Ngọc Khảnh đến Phòng Văn nghệ thường nhìn thấy một người đàn ông gầy còm, gương mặt phong sương, da đen sạm, tóc dựng ngược, mặc bộ bà ba nâu sồng, cắm cúi bên những trang bản thảo viết tay xộc xệch, thỉnh thoảng lại vê một điếu thuốc lào rít sòng sọc rồi ngửa cổ nhả từng ngụm khói cuộn lên hình đám mây. Khi biết con người có vẻ kỳ dị đó chính là Nguyễn Bính thì cây bút trẻ Phạm Ngọc Khảnh cũng chỉ biết đứng ngây ra mà ngắm chứ không dám đến gần. Trông ông thô mộc, âm thầm thế nhưng cứ nghe nói cuộc thi văn thơ nào mà có ông làm giám khảo là rất nhiều người hào hứng viết bài dự thi. Nguyễn Bính có thể có những cá tính "khác đời" mà một số người không thích, nhưng tất cả những gì thuộc về văn chương thì ở ông có một niềm xác tín rất cao đối với bạn viết. Người ta gửi tác phẩm tới tay ông dù được giải hay không cũng an tâm. Ông thẩm định rất tinh tường, khách quan gần như tuyệt đối khi hạ bút, buông lời khen chê.
 |
Tôi thật sự bị ấn tượng với những câu như thế này ở anh: Này em đón nhận mùa về/ Nón chao nghiêng cả bộn bề chiều sương... Hoặc: Ao bèo nở tím người ơi/ Mắt em sóng sánh nói lời mùa thu... Hoặc: Mái rạ quê nghèo lúa má tre pheo/ Trăng trên đầu ngẩn ngơ một khoảng... Rồi: Hương có chờ không hoa đợi đấy/ Lá còn đeo đẳng tháng năm đi/ Sơ ý đụng cành - hồn thu dậy/ Biết đâu rồi nữa có duyên gì... Yêu nông thôn đến thế nhưng không phải Phạm Ngọc Khảnh không có những tâm tư nặng trĩu thế thái nhân tình, tạo nên sự đa thanh, đa điệu trong thơ anh.
Không bị cớm bóng Nguyễn Bính, nhưng sự khẳng khái, thẳng thắn trong tính cách Nguyễn Bính thì lại thẩm thấu tới Phạm Ngọc Khảnh và điều này được thể hiện rõ nhất khi anh bắt đầu cầm bút viết ký. Dăm bảy năm trở lại đây thỉnh thoảng lại thấy bút ký của Phạm Ngọc Khảnh xuất hiện trên báo Văn nghệ. Chẳng hạn bút ký Khổ vì lúa, vui vì lúa, Phạm Ngọc Khảnh viết về những vui buồn, trăn trở của một người suốt một đời lặn lội gắn bó ruộng đồng, là chính anh. Rồi bút ký Nhà khoa học Việt Nam và cây lúa Senegan viết về bộ ba kỹ sư nông nghiệp: Vũ Trung Chính - Phạm Ngọc Khảnh - Lê Văn Nhạ. Tiếp sau đó, Phạm Ngọc Khảnh in bút ký Người xe duyên cho lúa (dự thi đề tài Việt Nam tổ quốc tôi) viết về người anh hùng ngành nông nghiệp Trần Văn Cận. Một người làm khoa học chân chính, nhưng cũng không thể cống hiến hết khả năng của mình bởi biết bao những ghen ghét, đố kị trì kéo, ngáng trở. Trần Văn Cận suýt nữa bị gạt ra khỏi danh sách phong tặng danh hiệu Anh hùng nếu không có những nhà khoa học chân chính một lòng một dạ bảo vệ và một trong những người bảo vệ quả cảm nhất chính là Phạm Ngọc Khảnh.
Cuối năm 2009, một hãng phim đã lọc ra một số bút ký của Phạm Ngọc Khảnh để triển khai kịch bản cho 5 tập trong bộ phim dài tập Sông Hồng ký sự, phục vụ cho Đại lễ ngàn năm Thăng Long - Hà Nội.
Lê Hoài Nam